بتامتازون در چه مواردی مصرف می‌شود؟

بهداشت نيوز/ به واکنش سيستم ايمني بدن در مقابل موانعي که به بدن شما آسيب مي‌رساند، يا هر آنچه که سيستم ايمني بدن شما را تحريک کند حساسيت مي‌گويند. حساسيت عارضه اي رايج ميان افراد است و انواع متفاوتي دارد. حساسيت به سن مربوط نيست و از کودکان تا افراد مسن به آن دچار هستند اما گاهي افراد با گذشت زمان نسبت به آن مقاوم شده و بهبود مي‌يابند. با افزايش سن، سيستم ايمني تضعيف‌ شده و واکنش‌‌هاي حساسيت کمتر بروز مي‌کند. اما به‌عنوان يک بزرگ‌ سال اگر حساسيت داشته باشيد، به‌ خودي‌ خود از بين نمي‌رود و بايد از داروي ضد حساسيت استفاده کنيد. هنگامي ‌که شما در معرض ماده اي قرار مي‌گيريد که حساسيت ايجاد مي‌کند، علائمي ‌را بروز مي‌دهد. حتي اگر چندين بار در معرض اين مواد قرار بگيريد، بدن شما به‌طورجدي اين مواد را تهديد در نظر مي‌گيرند. يعني سيستم ايمني بدن شما، اين مواد را مورد مطالعه قرار داده و در صورت رخ دادن امر مشابه آن، به‌ طور جدي وارد مبارزه مي‌شود تا اين خطر را از شما دور کند. براي اينکه متوجه حساسيت شويم، علائمي دارد مثل: تضغيف سيستم ايمني بدن، تورم بيني، حساسيت بيني، آبريزش بيني و موارد اين چنيني. حساسيت در صورتي تشديد مي‌شود که فرد با آن تماس داشته باشد (خوراکي، بوييدني يا لمس کردني)؛ اگر دو کيوي خورديد يا با مواد شيميايي کمي در تماس بوديد، ممکن است خارش ايجاد کند، اما در صورتي که تعداد بيشتي کيوي ميل کرديد يا در معرض شديد آن عامل حساسيت‌زا قرار گرفتيد ممکن است کهير بزنيد. قرار گيريدتوجه داشته باشيد اختلال در تنفس هميشه عامل حساسيت نيست ممکن است ناشي از آسم باشد. مشکل اينجاست که حساسيت قابل پيش‌بيني نييست و نمي‌توان گفت که چه زماني واکنش شما خفيف و چه زماني شديد است. واکنش بدن در مقابل حساسيت بدن انسان در مواجهه با عوامل حساسيت‌زا، پروتئيني به نام IgE توليد مي‌کند، که آن عامل يا آن تحريک را از بين مي‌برد، بنابراين هيستامين و ساير مواد شيميايي در خون ترشح مي‌شود. اين همان چيزي است که به‌عنوان علائم حساسيت در بدن ظاهر مي‌شود. موارد زيادي هستند که حساسيت فرد را تحريک مي‌کنند، مانند گرده‌ي گل در بعضي فصول، گرد و غبار، هوا، تماس پوستي، نيش حشرات، گربه يا حتي خوش مزه ترين مواد غذايي مثل توت فرنگي! اما خب بدن انسان نبايد اين خطرات غير مضر را تهديدي جدي تلقي کند اما انتخاب با ما نيست! علائم شايع در بدن هنگام تماس با عامل حساسيت‌زا هنگام حساسيت علائمي مانند التهاب چشم، خارش يا حتي اشک چشم، عطسه‌هاي مکرر، آبريزش بيني، جوش، احساس خستگي يا به اشتباه سرماخوردگي، (در صورت تشديد آن) کهير که نوعي تورم قرمز رنگ پوست توام با خارش است، خس‌ خس سينه يا تنگي نفس، گرفتگي گلو، سوزن شدن در دست‌‌ها، پاها، لب‌‌ها و يا پوست سر، اسهال، استفراغ و قرمزي و درد در ناحيه‌ي تماسي با عامل حساسيت‌زا بروز مي‌کند که اکثر آن‌ها بعد از شروع درمان حساسيت (خوردن قرص و آمپول و ...) کامل يا تا حد خوبي از بين مي‌روند. لازم به ذکر است به دليل شباهت علائم حساسيت با سرماخوردگي، تشخيص درست نوع بيماري به درمان حساسيت فصلي و خلاص شدن از علائم حساسيت کمک خواهد کرد. فرق ميان حساسيت و آلرژي به عکس العمل‌هاي سيستم ايمني بدن نسبت به مواد متفاوت که منجر به ايجاد علائم حساسيت مي‌شوند، حساسيت مي‌گويند اما در حساسيت سيستم دفاعي بدن دخالتي ندارد و فقط غکس العمل نشان مي‌دهد. اما آلرژي که معناي انگليسي آن فعاليت‌هاي تغيير يافته است؛ در حقيقت به فعاليت‌هاي سيستم ايمني بدن در مقابل موادي مخصوص (اکثرا پروتئيني) گفته مي‌شود و مي‌توان گفت: سيستم دفاعي فرد از بدن او در مقابل عوامل آلرژي‌زا دفاع مي‌کند و تغييراتي را در سيستم دفاعي ايجاد مي‌کند تا از بدن فرد مراقبت کند. حساسيت و آلرژي اما بدن ما تا جا توانايي مقاومت در مقابل اين عوامل را دارد؟ پاسخ اين سوال بسيار ساده است. به صورت خلاصه، هرچه ميزان مقاومت بدنِ فردِ آلرژيک و يا حساس بيشتر باشد، تحمل مواد حساسيت‌زا و آلرژي‌زا را بيشتر مي‌کند. به طور مثال اگر شخص آلرژيک، در معرض تحريکِ شديد قرار گيرد، سلول‌هاي مخاطي او، ترکيباتِ شيميايي درون سلولي (هيستامين – لکوتريئنين و …) را به مقدار بسيار بيشتر از معمول ترشح مي‌کند، و در نتيجه عکس العمل او نسبت به اين عامل بسيار شديدتر از گذشته خواهد بود. پس از آن که متوجه تفاوت حساسيت و آلرژي شديد، حالا مي‌خواهيم به بررسي راه حل مبارزه با حساسيت و آلرژي بپردازيم. قبل از اينکه از داروهاي ضد حساسيت استفاده کنيد پيشنهاد مي‌کنيم مواردي را جهت تسريع در بهبودتان رعايت کنيد. چندان پيچيده و سخت نيستند اما اگر دوست داريد زودتر بهتر شويد، خوب است از مواد آلرژي‌زا فاصله بگيريد و ننوشيد و نخوريد و در معرضشان قرار نگيريد تا زودتر علائم آن ناپديد شود. براي اينکه متوجه شويد دقيقا به کدام ماده حساسيت داريد يکي يکي به غذاي خود اضافه کنيد تا آن را کشف کنيد و پس از آن از آن ماده کمتر يا اصلا استفاده نکنيد. از مصرف سير، پياز، ترب، تربچه، فلفل و ادويه جات به مقدار زياد در مواقع حساسيت و آلرژي خودداري کنيد. بتامتازون دارويي براي عموم حساسيت‌ها بسياري از مشکلات حساسيتي يا آلرژيک مانند آسم، مشکلات غده‌ي آدرنال(نشانه‌هاي نارسايي آدرنال تهوع، استفراغ، بي اشتهايي، ضعف، خستگي مفرط، تنگي نفس، درد مفاصل هستند)، مشکلات خوني، جوش‌ها و التهاب‌هاي پوستي با بتامتازون (Betametasone) قابل رفع هستند. اما موارد مصرف آن شامل ليست بلند بالايي مي‌شود که در ادامه خواهيم گفت. براي سرکوب کردن سيستم دفاعي بدن داروهايي در بازار موجود است که جهت درمان اختلالات پوستي مانند کهير، خارش، قرمزي، اگزما (واکنشي آلرژيک و حساسيتي در پوست است که باعث خارش، خشکي، پوسته ريزي و نقاط قرمز رنگ در پوست و سطوح مفصلي اندام‌ها مي‌شود) تجويز مي‌شود. استفاده‌ي طولاني از بتامتازون خطرات احتمالي را در پي دارد پس هنگام مصرف دقت نماييد. بتامتازون از خواص ضد التهابي برخوردار است و براي اين منظور مورد استفاده‌ي انواع التهاب‌هاي پوستي و رشد بهبودشان کمک شاياني مي‌کند. بتامتازون گروهي از داروهاي کورتيکواستروئيد است و با نام‌هاي تجاري ®Celestone و ®Valison شناخته مي‌شود، همچنين در رده بندي دارويي گلوکورتيکوئيد صناعي و ضد التهاب استروئيدي قرار مي‌گيرد، به همين دليل سبب بهبود و کاهش خارش و خشکي پوست و ديگر علائم ناشي از حساسيت و آلرژي مي‌شود. قبل از مصرف حتما بروشور آن را مطالعه کنيد و از نحوه نگهداري و نوع مصرف آن طبق تجويز پزشک مطلع شويد. انواع بتامتازون در بازار دارو بتامتازون به اشکال لوسيون0.1%، کـرم يا پماد موضعي 05/0 % و 0/1 ٪، قرص 0.5 ميلي گرم، آمپول تزريقي 4 ميلي گرم بر ميلي ليتر، تزريقي ال آ 3 ميلي گرم بر ميلي ليتر بتامتازون استات+ 3 ميلي گرم بر ميلي ليتر بتامتازون دي سديم فسفات وقطره‌ي استريل چشم، گوش، بيني 0.1% در بازار موجود است و داراي املاح مختلفي چون والرات ديپروپيونات و پروپيونات است که ازنظر قدرت در دسته ي قوي قرار مي گيرد. بيشترين کـاربرد آن براي درمان اختلالات آلرژيک يا التهابي پوست نظير انواع درماتيت، لوپـوساريتمـاتوز، گـزش حـشره، پمفيگوئيد تاولي و پمفيگوس مي باشد. به دليل کمبودن متابوليــسم بتامتــازون در پوســت، امکــان جــذب سيستميک آن زياد بوده و لذا بروز عوارضـي نظيـر سندرم کوشينگ، افزايش قند خون، وجود قند در ادرار و در درازمدت تضعيف محور هيپوتالاموس، هيپوفيز و آدرنال محتمل است. استعمال پماد بتامتازون، کرم يا لوسيون موضعي آن براساس رفع خارش و پوسته ريزي تجويز مي‌شود.در مواردي از پماد بتامتازون براي جوش استفاده ميشود تا التهابات و قرمزي ناشي از جوش صورت کاهش ياب، اما بايد توجه داشت که از اين دارو روي پوست سالم يا به صورت خودسرانه نبايد استفاده کرد. بتامتازون به صورت تزريقي يا آمپول هم وجود دارد که فرم تزريقي يا آمپول بتامتازون به منظور کاهش التهاب و بهبود وضعيت تنفسي تجويز مي‌شود، به گونه‌اي که از آمپول بتامتازون در سرماخوردگي با عوارض تنفسي حاد، براي درمان و کاهش التهابات دستگاه تنفسي استفاده ميشود. بتامتازون علاوه بر تمامي موارد مصرفي و مراقبت استفاده از آن، تداخلاتي را هم با داروهاي ديگر ايجاد مي‌کند؛ مثلا افرادي که داراي قند خون هستند در حين مصرف بتامتازون سيستميک، نيازشان به انسولين و داروهاي کاهنده‌ي قند خون افزايش مي يابد. يا اينکه در صورت استعمال موضعي آن در ناحيه چشمي بايد دقت لازم را داشت زيرا در اثر مصرف طولاني مدت پماد يا لوسيون چشمي بتامتازون، امکان ايجاد گلوکوم، آسيب عصب بينايي، بالا رفتن فشار داخل چشم، اشکال در حوزه ديد، آب مرواريد خلفي ساب کپسولار وجود دارد. مصرف همزمان بتامتازون (ضدالتهاب) سيستميک با داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي ديگر خطر زخم هاي گوارشي و خونريزي را بالا برده و همچنين هنگام استفاده از متابتازون سيستميک، اختلالات شديد گوارشي، کبدي، کليوي، ديابت، هايپرتنشن، زخم هاي گوارشي، سندرم کوشينگ، کاتاراکت، گلوکوم و وقايع ترومبوآمبوليک نيز محتمل است.در اين ميان، استروژن و کتوکونازول اثرات بتامتازون سيستميک را افزايش ميدهد، اما مصرف بتامتازون سيستميک سطح خوني ساليسيلات ها و ايزونيازيد را کاهش داده و درصورت بروز هايپوکالمي، احتمال مسموميت با گليکوزيدهاي قلبي نيز افزايش مي يابد. اثربخشي بتامتازون بر بدن چگونه است؟ بتامتازون با عبور از غشاء سلولي به گيرنده‌هاي خود در سيتوپلاسم متصل مي‌شود و کمپلکس داروگيرنده وارد هسته سلولي مي شود. اين کمپلکس با اتصال به نواحي خاصي از DNA موجب تحريک روند رونويسي mRNA و به دنبال آن ساخت آنزيم‌هايي مي گردد که درنهايت مسئول اثرات سيستميک کورتيکواستروئيدها هستند. بتامتازون با جلوگيري از تجمع سلول‌هاي التهابي درناحيه‌ي ملتهب شده، به مهار فاگوسيتوز، آزاد شدن آنزيم‌هاي مسئول در التهاب، مهار ساخت و آزاد شدن واسطه‌هاي شيميايي التهاب مي‌پردازد و اثرات ضدالتهابي خود را اعمال مي‌نمايد. البته به بيان بسيار ساده‌تر مي‌توان گفت: بتامتازون به تحريک و توليد آنزيمهايي مي‌پردازد که در برابر عامل‌هاي حساسيت‌زا مقابله کند، سپس با تضعيف واکنشهاي التهابي، اثر ضد التهابي خود را در ناحيه مربوطه اعمال مي کند. بتامتازون همچنين سنتز DNA را سرکوب مي‌کند و مانع از تقسيم سلولهاي لنفوئيد بافتهاي مختلف مي‌شود. بتامتازون مانند ساير گلوکوکورتيکوئيدها بر تمام بافتهاي بدن تاثير گذاشته و سبب ايجاد آنابوليسم يا کاتابوليسم پروتئينها ميشود. اين دارو ضمن حفظ کربوهيدراتها به شکل گليکوژن، از پروتئينها و چربيها به عنوان سوخت بدن استفاده ميکند. بتامتازون به فرم موضعي خود نيز مانع از سنتز کلاژن و تشکيل کلوئيد مي‌شود. موارد مصرفي بتامتازون براي هر فرد ميزان مصرف بتامتازون و حتي نحوه‌ي مصرف آن وابسته به اشکالي که تجويز شده و همچنين ناحيه‌ي ملتهب شده، نوع التهاب و حساسيت و آلرژي آن بسته به افراد و سنين مختلف کاملا فرق دارد. لازم است دستورالعمل مصرفي بتامتازون را مطالعه کنيد؛ اما به طور کلي در بزرگـسالان 1 تـا 3 بـار در روز و در کودکان تنها 1 بار در روز استفاده شـود. از بتامتازون موضعي مانند پماد يا کرم موضعي بتامتازون فقط روي نواحي مبتلا استفاده مي‌کنند و نبايد در نواحي سالم استعمال گردد. پيش از مصرف بتامتازون موضعي، پيش از استفاده‌ي بتامتازون براي هر ناحيه‌ي ملتهب شده يا مورد حساسيت واقع شده، مي‌بايست ناحيه‌ي التهابي را تميز کرده، ضدعفوني و خشک گردد، سپس کرم يا پماد بتامتازون را به صورت لايه اي نازک روي ناحيه قرار دهيد و به آرامي مالش دهيد. توجه: بتامتازون بايد در دماي اتاق نگهداري شود و بايد از يخ زدگي محافظت گردد. قرص بتامتازون براي کاهش نشانه‌هاي گوارشي استفاده مي‌گردد که به صورت خوراکي و محلول در آب نيز در بازار موجود است. بتامتازون به صورت تزريقي يا آمپول هم در مواقعي که موجب تشديد التهاب شده تجويز مي‌گردد که نحوه‌ي تزريق بتامتازون بدني صورت است که براي تزريق عضلاتي آمپول بتامتازون از عضلات بزرگ و سوزن 21 استفاده مي‌کنند و همچنين تزريق وريدي آن بايد حداقل يک دقيقه به طول بيانجامد. در صورت استفاده‌ي بتامتازون به شکل لوسيون، بايد قبل از مصرف آن را به خوبي تکان داد. بتامتازون با توجه به شرايط و نوع بيماري شما در مقدار و نوبت هاي متفاوتي تجويز مي شود. زمان مصرف قرص بتامتازون جهت بهبود التهاب بهتر است صبح پس از صبحانه باشد و بهترين زمان استفاده‌ي قرص بتامتازون جهت نقص غده‌ي فوق کليوي و کمبود استروئيد در بدن شب ها است. قرص بتامتازون به راحتي در آب حل مي‌شود، پس بهتر است آن را به صورت کامل همراه با يک وعده‌ي غذايي اصلي يا ميان وعده مصرف نماييد. از دو برابر کردن مقدار دارو در يک نوبت خودداري نماييد. مصرف منظم بتامتازون در روند بهبودي شما بسيار موثر است. بهتر است قطع دارو بايد به صورت تدريجي و تحت نظر پزشک صورت گيرد. اگر قرص بتامتازون و آمپول بتامتازون در نارسايي کورتکس آدرنال تجويز شود، افراد بزرگسال بهتر است روزانه 0.6 تا 7.2 ميلي گرم به صورت خوراکي در دوز واحد، يا 0.5 تا 9 ميلي گرم وريدي يا عضلاني، و کودکان روزانه 17.5 ميکروگرم بر کيلوگرم به صورت خوراکي در دوز واحد، يا 0.5 تا 9 ميلي گرم وريدي يا عضلاني از بتامتازون استفاده نمايند و اگر براي درمان التهاب شديد و تضعيف سيستم ايمني بدن تجويز مي‌شوند، بهتر است افراد بزرگسال روزانه 0.6 تا 7.2 ميلي گرم به صورت خوراکي و تک دوز يا دوزهاي منقسم قرص بتامتازون و يا 0.5 تا 9 ميلي گرم آمپول بتامتازون به فرم تزريق وريدي عضلاني، داخل مفصلي، بتامتازون مصرف نمايند. در صورت تجويز بتامتازون موضعي در درمان درماتوزهاي حساس به کورتيکواستروئيد، ويتيليگو، ماستوسيتوز جلدي، ليکن اسکلروزيس، بهتر است بالغين روزانه يک تا دو بار لوسيون بتامتازون، يا يک تا سه بار کرم بتامتازون روي ضايعات خود قرار دهند و کودکان روزانه يک بار لوسيون يا کرم يا پماد بتامتازون روي ضايعات قرار دهند. در صورت استعمال از بتامتازون براي درمان در ناحيه چشمي، سوختگي قرنيه و نفوذ جسم خارجي، بهتر است افراد بزرگسال و کودکان ابتدا يک تا دو قطره بتامتازون چشمي هر يک تا دو ساعت داخل کيسه ملتحمه (بسته به شدت بيمار) قرار دهند و با بهبود التهاب، مصرف بتامتازون را به تدريج کاهش دهند. لذا بايد دو تا سه بار در روز يا هنگام خواب، 0.5 تا 1 سانتي متر از پماد چشمي بتامتازون، داخل پلک استفاده کنند. استعمال قطره بتامتازون براي درمان التهاب کانال خارجي گوش براي اافراد بزرگسال و کودکان به اين صورت است که هر دو تا سه ساعت، دو تا سه قطره استريل بتامتازون 0.1% به داخل کانال گوش بچکانند و در صورت تخفيف التهاب، دوز مصرفي قطره بتامتازون را کاهش دهند. موارد منع مصرف حساسيت شديد به دارو، بروز عفونت هاي قارچي سيستميک، ابتلا به سل، در صورت جراحي ترميمي مفصل، اختلالات انعقادي خون، شستگي داخل مفصلي، وجود عفونت در اطراف مفصل، يا سابقه ابتلا به آن، پوکي استخوان اطراف مفصل به دلايلي غير از آرتريت و مفصل ناپايدار، بتامتازون تزريقي منع مصرف داخل مفصلي دارد عوارض جانبي بتامتازون موضعي به دليل کم بودن متابوليسم بتامتازون در پوست، امکان جذب سيستميک آن زياد است و لذا بروز عوارضي نظير سندرم کوشينگ، افزايش قند خون، وجود قند در ادرار و در درازمدت تضعيف محور هيپوتالاموس، هيپوفيز، غده فوق کليوي محتمل مي‌باشد. تحريک گوارشي، افزايش اشتها، زخم پپتيک، سردرد و سر گيجه، بي قراري و عصبيت، سنکوپ و تشنج، آکنه، هيرسوتيسم، شکنندگي پوست، ضايعات شبه لوپوس، استريا، احتباس مايعات و سديم، پوکي استخوان، ضعف و خستگي (از رانندگي و کار با ابزار هايي که به احتياط نياز دارد بپرهيزيد)، مشکل در خوابيدن، سردرد، افزايش وزن يا اختلالات قاعدگي در خانم‌ها، تضعيف ايمني، بروز علائم عفونت (در صورت بروز هرگونه تب، لرز، علائم سرماخوردگي، اسهال و...به پزشک مراجعه کنيد) هايپوکالمي، درد شکمي، سؤهاضمه و احساس تهوع (از عوارض شايع در مصرف کنندگان بتامتازون خوراکي) سري نکات قابل توجه هنگام مصرف بتامتازون در صورتي که استفراغ حاوي خون داشتيد حتما به پزشک خود مراجعه نماييد. دارو را بيش از دوز تجويز شده توسط پزشک، مصرف نکنيد. (مصرف کم و يا متوسط اين دارو در کوتاه مدت عوارضي ندارد) استفاده از دو داروي کورتيکواستروئيدي موضعي بصورت هم زمان باعث تشديد عوارض جانبي مي‌گردد. در مصرف طولاني مدت اين دارو آسيب پذيري استخوان ها افزايش مي يابد، احتياطات لازم را بنماييد. بتامتازون سيستميک خطر زخم هاي پپتيک و فعال شدن زخم هاي قبلي را افزايش مي دهد. اگر از بتامتازون در ناحيه پوشک بچه استفاده مي‌کنيد، از پوشک تنگ يا شلوار پلاستيکي استفاده نکنيد. اين کار باعث افزايش عوارض جانبي دارو مي‌شود. در درمان با بتامتازون سيستميک هر چهار ساعت نبض و فشار خون را چک کرده و درد قفسه سينه را به پزشک گزارش کنيد. از ماليدن بتامتازون موضعي روي نواحي سالم اجتناب کنيد. حداکثر دوره‌ي درمان با بتامتازون موضعي 14 روز است. مصرف اين دارو روي پوست کودکان بايد با احتياط صورت گيرد. از مصرف طولاني مدت فرآورده روي پوست صورت اجتناب گردد. در صورتي که با گذشت دو هفته عارضه‌اي که براي آن بتامتازون تجويز شده، بهبود پيدا نکرد و يا بدتر شد، حتماً به پزشک اطلاع داده شود. از به کار بردن پوشش و يا پانسمان روي ناحيه تحت درمان با بتامتازون خودداري شود (پس از استفاده از اين پماد پوست را نپوشانيد). چنانچه دچار عفونت پوستي هستيد به طور خودسرانه از اين دارو استفاده نکرده و قبل از مصرف پزشک را مطلع کنيد. از مصرف بتامتازون در چشم، بيني و دهان خودداري کنيد. بدون مشورت کردن با دکتر خود، ساير محصولات پوستي را در ناحيه تحت درمان قرار ندهيد (بتامتازون را براي فرد ديگري با علائم مشابه با خودتان تجويز نکنيد). بتامتازون در دوران بارداري بايد با احتياط مصرف شود مصرف دارو در بارداري براساس يک طبقه بندي به نام FDA انجام مي‌پذرد که در اين طبقه بندي، داروها به 5 گروه تقسيم مي شوند که دارو هاي گروه D در دوران بارداري داراي شواهدي مبني بر وجود خطر براي جنين انسان هستند و در موارد نادري مفيد هستند و استفاده آنها بلامانع است. طبق مطالعات بر حيوانات در بارداري، دارو هاي گروه C روي جنين اثرات جانبي دارد ولي مطالعات کافي در مورد انسان در دست نيست؛ لذا بايد در استفاده از آنها احتياط کرد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد