کمبود مراکز ماده ۱۶ خراسان‌شمالی؛ چالشی قدیمی، پاسخی جدید

ایرنا/ بجنورد- ایرنا- سال‌هاست که حضور معتادان متجاهر در خیابان‌ها به یکی از چالش‌های جدی خراسان شمالی تبدیل شده است؛ اما حالا با افزایش مراکز ماده ۱۶ امیدها برای ساماندهی این وضعیت و بازگشت معتادان به زندگی سالم زنده شده است.

به گزارش ایرنا، تصویرشان آشناست؛ چهره‌های خسته، نگاه‌های گم‌گشته و لباس‌هایی که رنگ خاک خیابان گرفته‌اند و در گوشه‌وکنار معابر، زیر پل‌ها در حاشیه پارک‌ها و پاتوق‌های خاموش شهر، آنان سال‌هاست که حضور دارند.

---

بازار

---

معتادان متجاهری که خانه‌ای ندارند، پناهی نیستند و نام‌شان با واژه‌های تلخ «بی‌سرپناهی» ، «طرد»، «زخم»، و «فراموشی» گره خورده است.

آن‌ها نه فقط قربانیان خاموش یک بیماری مزمن اجتماعی‌اند، بلکه آینه‌ای از ترک برداشته در دل جامعه‌اند؛ شکافی که بی‌توجهی به آن، چرخه‌ای از آسیب، تکرار و زخم‌های تازه را به‌همراه دارد.

خراسان شمالی سال‌هاست که با این چالش مواجه است؛ به‌ویژه در بجنورد، شیروان و اسفراین که بیشترین تراکم جمعیتی و شهری را دارند، حضور بی‌رویه معتادان متجاهر، علاوه بر تهدید سلامت اجتماعی، سیمای شهری را نیز دچار اختلال کرده و امنیت روانی شهروندان را تحت تأثیر قرار داده است.

اکنون گام‌هایی تازه در حال برداشته شدن است؛ با راه‌اندازی و توسعه مراکز بازپروری ماده ۱۶ در ۲ نقطه استان، ظرفیت پذیرش این افراد از ۱۰۰ نفر به ۲۵۰ نفر افزایش یافته و به زودی ۱۰۰ ظرفیت دیگر در اسفراین به این مرکز افزوده خواهد شد؛ حرکتی که اگرچه به‌تنهایی کافی نیست، اما می‌تواند نقطه آغاز مسیری مؤثر برای نجات انسان‌هایی باشد که هنوز فرصت بازگشت دارند.

مراکزی که در آن‌ها نه‌تنها خدمات ترک اعتیاد و درمان جسمی، بلکه فرآیند بازتوانی، مشاوره، آموزش مهارت‌های زندگی و آماده‌سازی برای بازگشت به جامعه نیز انجام می‌شود.

مشارکت شهرداری‌ها در تامین هزینه‌ها، ورود سازمان‌های مردم‌نهاد و نگاه جدید مسئولان به این موضوع نشان می‌دهد که مسئله اعتیاد، دیگر تنها یک بحران بهداشتی یا امنیتی نیست، بلکه یک بحران اجتماعی گسترده است که پاسخ آن، همدلی، برنامه‌ریزی بلندمدت و نگاه انسانی می‌طلبد.

گسترش ظرفیت‌ از بجنورد تا اسفراین

براساس اعلام دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان شمالی، ظرفیت پذیرش معتادان متجاهر در مراکز ماده ۱۶ استان از ۱۵۰ نفر به ۳۵۰ نفر افزایش یافته است.

ابوالحسن نجفی می‌گوید: تا پیش از این، تنها یک مرکز ماده ۱۶ در بجنورد فعال بود که به‌تازگی ظرفیت آن به ۱۵۰ نفر رسیده و با راه‌اندازی مرکز جدید در شیروان، این ظرفیت به ۲۵۰ نفر افزایش یافت.

به گفته او، اکنون در گام سوم با راه‌اندازی مرکز جدید در شهرستان اسفراین، ظرفیت نهایی پذیرش معتادان متجاهر به ۳۵۰ نفر می‌رسد؛ تصمیمی که با هدف افزایش پوشش خدمات درمان، بازپروری و پاک‌سازی چهره شهرها از مظاهر اعتیاد اجرایی شده است.

نجفی با اشاره به نقش شهرداری‌ها در اجرای این طرح می‌گوید: در تأمین هزینه‌های مرکز جدید اسفراین، ۵۰ درصد مشارکت مالی توسط شهرداری‌ها به‌ویژه شهرداری اسفراین، صورت خواهد گرفت.

این مرکز قرار است علاوه بر شهرستان اسفراین، پذیرش معتادان متجاهر شهرستان‌های همجوار مانند بام و صفی‌آباد، گرمه و جاجرم را نیز پوشش دهد؛ موضوعی که نشان از نگاه منطقه‌ای و فرابخشی در اجرای این طرح دارد.

بازگشت به زندگی یا چرخش در چرخه اعتیاد؟

مراکز ماده ۱۶ در واقع برای نگهداری، درمان و بازتوانی معتادان متجاهری طراحی شده‌اند که فاقد سرپناه، بی‌خانمان و از نظر ظاهری کاملا آشکار درگیر اعتیاد هستند.

این افراد بیشتر در معرض بیماری، خشونت و تکرار جرم قرار دارند و حضورشان در معابر عمومی یکی از دغدغه‌های جدی در حوزه امنیت روانی شهروندان محسوب می‌شود.

خدمات درمان، مشاوره، ترک اعتیاد و بازپروری در مراکز ماده ۱۶ به‌صورت کاملا رایگان و متمرکز ارائه می‌شود تا زمینه بازگشت این افراد به زندگی عادی و کاهش آسیب‌های اجتماعی فراهم شود.

یکی از پرسش‌های مهم در این حوزه آن است که آیا افزایش ظرفیت به تنهایی برای حل بحران اعتیاد کافی است؟

کارشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی بر این باورند که توسعه فیزیکی مراکز، گرچه اقدامی مثبت و ضروری است، اما به تنهایی کافی نیست.

اگر فرآیند بازپروری، مهارت‌آموزی و پیگیری پس از ترخیص به‌خوبی اجرا نشود، معتادان پس از دوره اقامت دوباره به چرخه اعتیاد بازمی‌گردند.

نجفی نیز در این‌باره تأکید می‌کند: بازگشت معتادان متجاهر به زندگی سالم نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادها، از شهرداری و شورای شهر گرفته تا بهزیستی، سمن ها و خانواده‌هاست و این یک کار صرفا پزشکی نیست، بلکه پروژه‌ای فرهنگی و اجتماعی است.

گامی روبه‌جلو؛ اما نه پایان راه

افزایش ظرفیت مراکز ماده ۱۶ در خراسان شمالی شاید پایان یک چالش نباشد، اما می‌توان آن را آغاز مسیری تازه برای مقابله ساختاری‌تر با پدیده اعتیاد دانست.

مسیری که تنها در صورت تداوم حمایت‌ها، نظارت دقیق، مشارکت اجتماعی و اراده جدی مسئولان می‌تواند به «بازگشت به زندگی» برای صدها نفر معنا ببخشد و چهره شهرها را از سایه اعتیاد بزداید.

خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمال شرق کشور واقع شده است.