«بهلول» شگفتی روزگار و رهبر قیام مسجد گوهرشاد

فارس

بروزرسانی 1404/04/23 - 08:56

«بهلول» شگفتی روزگار و رهبر قیام مسجد گوهرشاد

فارس/ «شیخ محمدتقی بهلول» مشهور به «شیخ بهلول» روحانی وارسته و مجاهد روشن‌ضمیری بود که به‌ عنوان یکی از مبارزان دوره پهلوی شناخته می‌شود. او را می‌توان رهبر قیام مسجد گوهرشاد مشهد نامید به همین دلیل، به خاطر مبارزه با طاغوت سال‌های زیادی از عمر با برکت خود را در زندان‌ها گذارند، اما هیچگاه دست از مبارزه با رژیم پهلوی بر نداشت.

بهلول که بیش از یک قرن در این جهان زیست، شاهد حوادث تلخ و شیرین بود و برای اول بار نام او با غائله مسجد گوهرشاد در سال 1314 بر سر زبان‌ها افتاد. علامه شیخ محمدتقی بهلول مردی با جثه کوچک و اندامی نحیف و لباس ژولیده و با خصوصیاتی شگفت‌انگیز و بی‌مانند، انسانی مبارز و عارف و اندیشمند و یکی از نوادر دوران بود که نامش در تاریخ حوادث کشف حجاب رضاخانی و واقعه قیام مسجد گوهرشاد مشهد به ثبت رسیده است.

مسجد گوهرشاد و زنده ماندن نام بهلول
نام این عارف بزرگ در تاریخ معاصر ایران با قیام مسجد گوهرشاد علیه واقعه کشف حجاب همراه شده است، به گونه‌ای که اکنون نیز پس از 90 سال هنوز هم وقتی نام مسجد گوهرشاد و واقعه کشف حجاب مطرح می‌شود، همگان به یاد شیخ بهلول و سخنان شجاعانه او در این مسجد علیه دیکتاتوری رضاخان می‌افتند.

بهلول، رهبر مبارزه با کشف حجاب در گوهرشاد
به دنبال سیاست‌های خصمانه و ضد ارزشی رضاخان در مقابله با تعالیم اسلام از جمله کشف حجاب، علامه بهلول گنابادی در مشهد مقدس از علما و مراجع اجازه گرفت که تجمع و گردهمایی مردم در مبارزه با کشف حجاب را رهبری کند. سخنرانی علامه بهلول گنابادی در اجتماع زائران و مجاوران در مسجد گوهرشاد حرم مطهر رضوی در مخالفت با سیاست‌های ددمنشانه و ضد اسلامی رضاخان، نقش تأثیرگذار در مقاومت مردم در برابر اقدام‌های ضد دینی رضاشاه و عمال وی داشت.
آنچه موجب ماندگاری قیام مردم در مقابله با کشف حجاب رضاخانی شد، اتکا به ارزش‌های اسلامی و توان مردم و روحانیت است و بهلول گنابادی نقش مؤثر در بصیرت‌افزایی مردم این خطه علیه سیاست‌های ضد اسلامی رضاخان داشت. پس از دستگیری آیت‌الله قمی و بی‌توجهی دولت وقت به اعتراضات مردم در حالی که حکومت تصور می‌کرد با دستگیری رهبر قیام، اعتراض علیه سیاست‌های ضد دینی رضاخان در مشهد به پایان رسیده، روحانی دیگری به نام محمدتقی گنابادی معروف به بهلول از خطبای مشهور کشور در سال ۱۳۱۴ به روشنگری مردم و زائران و مجاوران حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) در صحن گوهرشاد حرم مطهر رضوی پرداخت. شیخ بهلول در سخنرانی خود خواستار آزادی آیت‌الله قمی که در اعتراض به کشف حجاب رضاخانی به تهران رفته و دستگیر شده بود و همچنین متوقف شدن کشف حجاب شد. دژخیمان رضاشاه که از سخنان بهلول به خشم آمده بودند مسجد جامع گوهرشاد را چند روز به محاصره درآورده و سپس حدود 5 هزار نفر از مردم، زائران و مجاوران حرم مطهر حضرت ثامن‌الحجج(ع) را که سلاحی جز ایمان راسخ و نستوه نداشتند، به شهادت رساندند.

بهلول حافظ قرآن و روضه‌خوان شد
وی در سال 1279 شمسی متولد شد و در کودکی به مکتب رفت و به فراگیری قرآن کریم مشغول و در هشت سالگی حافظ کل قرآن شد. وی خواندن و نوشتن را در همان مکتب پدر آموخت و سپس به تحصیل در رشته علوم قدیمه پرداخت و دوره سطوح را به پایان برد و اکثر تحصیلاتش از قبیل شرح لمعه، مطول، معالم، سیوطی و حاشیه را نزد پدر فرا گرفت و از هفت تا 14 سالگی به کار وعظی و روضه‌خوانی مشغول بود.

سفر به مشهد و تبعید به افغانستان
شیخ بهلول در سن 27 سالگی به مشهد رفت و چون در آن زمان مسئله بی‌حجابی مطرح بود رهبری مردم را برای حرکت و قیام علیه دولت رضاخان بر عهده گرفت. اولین مبارزه وی با رضاخان برچیدن جشن و سروری بود که در اول محرم در باغ ملی سبزوار به منظور آمدن شاه مخلوع همراه با امان‌الله خان، پادشاه افغانستان به سبزوار برگزار شده بود، بعد از این واقعه چون تحت تعقیب قرار گرفت، پیاده عازم قم شد. بعد از آن وی به افغانستان تبعید شد و مدت 30 سال را در این کشور گذراند و در این مدت کودکان بی‌سرپرست زیادی را سرپرستی کرد.
وی پس از آزادی از زندان افغانستان به مصر عزیمت کرد و طی یک‌ونیم سال اقامت در آن کشور از طرف جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری مصر به عنوان رئیس بخش فارسی رادیو و تلویزیون مصر منصوب شد و در دانشگاه الازهر این کشور به تدریس پرداخت.

بهلول و ویژگی اخلاقی و رسانه‌ای
از ویژگی‌ها و خصوصیات اخلاقی این شیخ بزرگ که زبانزد نزدیکان وی می‌باشد ذوق و ادب وی است، که بیش از 200 هزار بیت شعر سروده است و 50 هزار بیت شعر از دیگران را حفظ کرده است. مجتهد و مسلط به ادبیات عرب و سرآینده اشعار، متون نغز و خواندنی به زبان عربی و مسلط به تاریخ انبیا و شاهدی زنده بر تاریخ 100 ساله اخیر ایران و جهان بود.
وی همچنین به فقه اهل سنت مسلط بود و سابقه تدریس در دانشگاه الازهر مصر را داشت. او همچنین به فعالیت علمی و فرهنگی در رادیو الشرق‌الاوسط مصر و رادیو بغداد در دوران تبعید مشغول بود. پیاده‌روی طولانی، کوهنوردی و مهارت فوق‌العاده وی در شنا از برنامه‌های همیشگی او بود که حیرت همگان در این سن و سال را به دنبال داشت.
شیخ بهلول دائما سفر را سیره خویش کرده و قدم بر زمین بسیاری از کشورهای جهان نهاد. حسن خلق، خدمت به بندگان خدا، بیداری طولانی در سحر و مناجات با محبوب شمه‌ای دیگر از رفتار نیکوی شیخ محمدتقی بهلول گنابادی بود.
وی پس از آزادی از زندان افغانستان به مصر عزیمت کرد و طی یک‌ونیم سال اقامت در آن کشور از طرف جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری مصر به عنوان رئیس بخش فارسی رادیو و تلویزیون مصر منصوب شد و در دانشگاه الازهر این کشور به تدریس پرداخت.

ماجرای دیدار علامه بهلول با مقام معظم رهبری
رهبر انقلاب پیشانى ایشان را بوسید و او را به سینه چسباند و بعد ایشان فرمودند که قبلا بیشتر به ما سر مى‌زدید.
آقاى بهلول فرمودند: آقا شما متعلق به همه‌ نفوس ایران هستید، من اگر وقت شما را بگیرم، وقت همه ایرانى‌ها را گرفته‌ام.
بعد از تعارفات معمول آقا فرمودند: ایشان حق بزرگى به گردن انقلاب دارند.

شگفتی روزگار به دیار باقی شتافت
علامه شیخ محمدتقی بهلول گنابادی، این شگفتی روزگار در هفتم مردادماه سال ۱۳۸۴ و در سن ۱۰۵ سالگی در حالی که نه زن و فرزند و نه مال و منالی داشت، از دنیا رفت و خاطراتی مملو از ایستادگی و پایمردی در راه صیانت از ارزش‌های اسلامی و فرهنگ عفاف و حجاب از خود به یادگار گذاشت تا به الگویی برای همه مردم و جوانان تبدیل شود.
مقام معظم رهبری در پیامی، ضمن تسلیت بیان کردند: خبر درگذشت روحانی وارسته و پارسا مرحوم حجت‌الاسلام آقای شیخ محمدتقی بهلول رحمة‌الله‌ علیه را با تأسف و دریغ، دریافت کردم. این بنده‌ صالح و مجاهد و پرهیزگار که عمر طولانی و پر ماجرای خود را یک‌سره با مجاهدت و تلاش گذرانید، یکی از شگفتی‌های روزگار ما بود.