چنگال خشکسالی و گردوخاک برای گلوی مردمان هیرمند!

شهرستان هیرمند، در دل پهنه وسیع سیستان، همواره با چالش‌های طبیعی و اقتصادی متعددی روبه‌رو بوده است؛ از خشکسالی و کم‌آبی تا طوفان‌های گردوخاک و فرسایش خاک که زندگی روزمره مردم را با دشواری‌های جدی مواجه کرده است. در چنین شرایطی، نقش مدیریت جهادی و اقدامات هدفمند مسئولان، همراه با همکاری دستگاه‌های اجرایی و رسانه‌ها، می‌تواند امید را در دل مردم زنده نگه دارد و مسیر توسعه و رفاه را هموار سازد. خبرنگار ما در هیرمند، با گفت‌وگوی تفصیلی با علیرضا شهرکی، فرماندار تازه‌وارد این شهرستان، به بررسی ابعاد مختلف مشکلات و ظرفیت‌های این منطقه پرداخته است.

شهرکی در این گفت‌وگو، علاوه بر تشریح وضعیت طبیعی و زیست‌محیطی منطقه، بر نقش مهم رسانه‌ها در هدایت افکار عمومی و تقویت انسجام ملی تأکید کرده و آن‌ها را به عنوان «شمشیر دو لبه» جامعه توصیف می‌کند؛ ابزاری که می‌تواند هم موجب همبستگی و تاب‌آوری مردم شود و هم در صورت استفاده نادرست، به افزایش شکاف‌ها و اختلافات منجر گردد. او با اشاره به تجربه تلخ و شیرین جنگ تحمیلی 12 روزه، نمونه‌ای از اثرگذاری مثبت رسانه‌ها در شرایط بحرانی و تقویت روحیه ملی ارائه می‌دهد و آن را به عنوان الگویی برای مدیریت امروز جامعه معرفی می‌کند.

فرماندار هیرمند سپس مشکلات این شهرستان مرزی و محرومیت‌های آن را تشریح می‌کند؛ خشکسالی و کمبود آب که معیشت مردم را تهدید کرده، خشک شدن دریاچه‌های هامون که کشاورزی و دامداری را با بحران مواجه ساخته و طوفان‌های گردوخاک که زندگی روزانه و سلامت مردم را تحت تأثیر قرار داده است. او ضمن اشاره به اقدامات صورت‌گرفته برای کاهش تنش‌های آبی، اجرای پروژه‌های اصلاح شبکه و احداث مخازن ذخیره آب را گامی مؤثر در جهت بهبود شرایط دانسته و تلاش برای رفع مشکلات باقی‌مانده را تشریح می‌کند.

در ادامه، شهرکی به پروژه‌های توسعه‌ای و زیرساختی شهرستان، از جمله طرح هادی در روستاها، احداث زمین چمن، بهسازی محورهای مواصلاتی، توسعه پایانه و بازارچه‌های مرزی، اجرای طرح کوله‌بری و ارتقای خدمات برق اشاره می‌کند و ضمن ارائه آماری دقیق از میزان پیشرفت و اقدامات اجرایی، بر ضرورت همکاری دستگاه‌های اجرایی و مردم برای تحقق اهداف تأکید می‌ورزد. همچنین، او از اجرای طرح‌های آزمایشی برای مقابله با طوفان گردوخاک و فرسایش خاک سخن می‌گوید و این اقدامات را نمونه‌ای از راهکارهای کم‌هزینه و عملیاتی معرفی می‌کند که می‌تواند در بهبود شرایط محیطی منطقه تأثیرگذار باشد.

فرماندار شهرستان، ضمن بیان چالش‌ها، بر اهمیت امیدآفرینی، همدلی، شفافیت و اطلاع‌رسانی به مردم تأکید کرده و نشان می‌دهد که مدیریت هوشمندانه، همراه با مشارکت فعال جامعه و رسانه‌ها، می‌تواند مسیر پیشرفت و بهبود زندگی مردم هیرمند را هموار کند. این مصاحبه، فرصتی برای درک دقیق‌تر وضعیت شهرستان، اقدامات انجام شده و برنامه‌های آتی مسئولان فراهم می‌کند و خواننده را با چالش‌ها و راهکارهای عملیاتی در این منطقه مرزی آشنا می‌سازد.

علیرضا شهرکی در گفت‌وگو تفصیلی با خبرنگار تسنیم در هیرمند با اشاره به اهمیت نقش رسانه‌ها در جامعه، اظهار داشت: رسانه‌ها شمشیر دو لبه هستند؛ از یک سو می‌توانند اختلافات را کاهش داده و انسجام ملی را تقویت کنند و از سوی دیگر می‌توانند به افزایش اختلافات دامن بزنند. در شرایط جنگ تحمیلی 12 روزه، شاهد بودیم رسانه‌ها چگونه تاب‌آوری مردم را افزایش دادند و انسجام ملی را به سطحی رساندند که با اقدامات دیگر میسر نبود.

فرماندار هیرمند با مقایسه ایران و اسرائیل، بیان کرد: ما تمدن، معرفت، دینداری و انسانیت داریم که اسرائیل از این مباحث بی‌بهره است‌. ما به حق و حقوق خود قانع هستیم، اما آن‌ها متجاوزند. رسانه‌ها در این شرایط وظیفه فرهنگی بسیار مهمی را ایفا کردند و در حفظ و حراست از این انسجام ملی نقش کلیدی دارند.

وی به وظایف مسئولین و رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: وظیفه ما هدایتگری، حمایتگری و نظارت بر امور در حال اجرا در شهرستان است که این موارد باید توسط رسانه‌ها برای مردم تبیین شود. گاهی مردم از جزئیات مشکلات و مسئولیت مدیران مربوطه بی‌اطلاع هستند و رسانه‌ها می‌توانند این خلاء را پر کنند.

خشکسالی و طوفان گردوخاک بلای جان منطقه 

شهرکی با بیان اینکه حدود سه ماه از خدمتگزاری وی در شهرستان هیرمند می‌گذرد، به تشریح مشکلات این شهرستان پرداخت و عنوان کرد: مشکلات هیرمند، مشکلات سیستان را منعکس می‌کند. خشکسالی بلای جان منطقه شده و مستقیماً بر اشتغال مردم که پیش از این به کشاورزی و دامداری وابسته بود، تأثیر گذاشته است. دریاچه‌های هامون نیز خشک شده و این امر وضعیت معیشتی مردم را دشوار کرده است.

فرماندار هیرمند با اشاره به وضعیت آب و هوایی نامناسب هیرمند، افزود: متاسفانه هیرمند با طوفان‌های شدیدتر و گرد و خاک بیشتری نسبت به سایر شهرستان‌های منطقه سیستان مواجه است و مردم به شدت در رنج هستند.

تلاش برای رفع تنش آبی روستاها

وی در تشریح آخرین وضعیت پروژه‌های عمرانی و خدماتی این شهرستان، به ویژه در حوزه آب، اظهار داشت: در حال حاضر اولویت اصلی شهرستان هیرمند، رفع تنش آبی است که با تلاش‌های صورت گرفته و راه‌اندازی مخزن 5 هزار مترمکعبی در شهر دوست‌محمد، وضعیت به نحو مطلوبی بهبود یافته است.

شهرکی افزود: در سال گذشته، از 367 روستای شهرستان هیرمند، حدود 38 روستا با تنش آبی مواجه بودند که این تعداد با پیگیری‌های مستمر و اجرای طرح‌های اصلاح شبکه، در حال حاضر به تنها دو روستا کاهش یافته است. این دو روستا نیز از طریق آبرسانی سیار و با تانکر در حال خدمات‌رسانی هستند و برای رفع مشکل آنها نیز در حال اجرای خط انتقال آب هستیم.

فرماندار هیرمند با اشاره به اصلاح شبکه‌های آبرسانی و افزایش ظرفیت‌ها، بیان کرد: در برخی موارد، خطوط لوله با ظرفیت‌های گذشته که برای 20 خانوار پیش‌بینی شده بود، اکنون باید به جمعیت سه برابری، گلخانه‌ها و دام‌ها خدمات‌رسانی کند که اصلاح شبکه، این مشکل را تا حد زیادی مرتفع کرده است.

تلاش داریم امید را در دل مردم هیرمند زنده کنیم

وی با اشاره به لزوم امیدآفرینی در منطقه سیستان، گفت: با وجود تمام مشکلات و محرومیت‌های موجود در حوزه سیستان، ما باید تلاش کنیم تا امید را در دل مردم زنده نگه داریم. گرد و غبار ناامیدی که شبانه‌روز بر سر ما می‌ریزد، نیازمند رویکردی متفاوت است. 

شهرکی با مقایسه وضعیت هیرمند با شهرستان‌های نیمروز، زابل و هامون در منطقه سیستان، اظهار داشت: شرایط در سایر شهرستان‌های سیستان بهتر از هیرمند است، اما ما باید با اتکا به خداوند و تلاش خودمان، برای بهبود وضعیت گام برداریم.

وی همچنین به پیگیری اجرای طرح هادی در 6 روستای شهرستان هیرمند اشاره کرد و افزود: با وجود اینکه شهرستان‌های دیگر در این زمینه از ما جلوتر هستند، اما ما پیگیر اجرای طرح هادی هستیم. در حوزه توسعه زیرساخت‌ها نیز، پیگیری برای احداث زمین چمن در دستور کار قرار دارد.

ضعف در حوزه محورهای مواصلاتی 

فرماندار هیرمند در خصوص وضعیت محورهای مواصلاتی، عنوان کرد: شاخص‌های جاده‌ای و محورهای مواصلاتی در شهرستان هیرمند نسبت به سایر شهرستان‌ها پایین‌تر است. با این حال، قول‌هایی برای ادامه بزرگراه زابل به دوست‌محمد و همچنین تعریض و بهسازی جاده زابل به بنجار و دوست‌محمد دریافت کرده‌ایم و پیگیر تحقق این قول‌ها هستیم.

شهرکی به ظرفیت مرزی شهرستان هیرمند اشاره کرد و گفت: با وجود برخی محدودیت‌ها از جمله عدم شناسایی بازارچه مرزی توسط کشور افغانستان، حدود 3800 خانوار در شهرستان هیرمند کارت کوله‌بری دارند که از این طریق امرار معاش می‌کنند.

وی همچنین پیگیری در حوزه برق را نیز از اولویت‌های شهرستان برشمرد و ابراز امیدواری کرد با همکاری مسئولین استانی و شهرستانی، مشکلات موجود در این حوزه نیز برطرف شود.

پل دوم مرز میلک احداث می‌شود 

وی در تشریح آخرین وضعیت پایانه مرزی میلک، گفت: پایانه مرزی میلک با وجود ظرفیت‌های فراوان، با چالش‌هایی نیز روبرو است که رفع آن‌ها نیازمند همکاری دو سوی مرز است. با هماهنگی دستگاه‌های مختلف مستقر در پایانه، شاهد روان‌سازی ترافیک و بهبود شرایط هستیم.

فرماندار هیرمند با اشاره به حجم بالای تردد در این پایانه، اظهار داشت: تمام بار ترافیکی صادرات، واردات، ترانزیت، بازارچه و طرح رزاق از یک پل عبور می‌کند که این موضوع موجب نارضایتی رانندگان و بروز برخی مشکلات شده است. عملیات اجرایی پل دوم در دستور کار قرار دارد و تاکنون حدود 30 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این پروژه با هدف تسهیل تردد و کاهش مشکلات ترافیکی طراحی شده است.

خروج موفقیت‌آمیز اتباع افغانستانی از مرز هیرمند 

شهرکی همچنین به موضوع بازگشت داوطلبانه اتباع افغانستانی به کشورشان اشاره کرد و گفت: این طرح با همکاری خوب مردم و دستگاه‌های اجرایی با موفقیت اجرا شد. در برخی روزها شاهد خروج بیش از 13 هزار نفر از اتباع بودیم که این نشان‌دهنده حجم بالای کار و همکاری گسترده بوده است.

وی ادامه داد: با توافق صورت گرفته، خودروهای ایرانی در این امر به اتباع کمک کرده و وسایل آن‌ها را تا آن سوی پل جابه‌جا می‌کردند تا از مشکلات و صحنه‌های نامناسب در زمان جابه‌جایی جلوگیری شود. با وجود حجم بالای کار و فشردگی آن، دستگاه‌های خدمات‌رسان به صورت شبانه‌روزی فعالیت کرده و تمامی تلاش خود را برای ارائه خدمات به اتباع به کار بستند.

فرماندار هیرمند در ادامه از تقدیر نمایندگان سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان، سرکنسول افغانستان و نمایندگی وزارت امور خارجه از نحوه اجرای این طرح خبر داد و افزود: این تقدیرها نشان‌دهنده پایبندی جمهوری اسلامی ایران به اصول انسانی و همسایگی است.

اجرای آزمایشی دیوار بادشکن برای مقابله با طوفان

شهرکی در تشریح اقدامات صورت گرفته برای مقابله با پدیده طوفان گردوخاک و فرسایش خاک در این منطقه، به طرح آزمایشی ایجاد دیوارهای یک متری اشاره کرد و آن را راهکاری فنی و کم‌هزینه دانست.

 وی با بیان اینکه خودش کارشناس نیست اما توضیحات کارشناسان را منتقل می‌کند، گفت: طبق توضیحات فنی، دیوار یک متری عمود کار شده می‌تواند تا 10 متر طوفان زمین و فرسایش را پوشش دهد.

فرماندار هیرمند با اشاره به محدودیت‌های زیست‌محیطی در منطقه، تأکید کرد که مصالح مورد استفاده در این دیوارها باید به نحوی باشد که به محیط زیست آسیب نرساند و گفت: در مقایسه با طرح آبرسانی با لوله به 46 هزار هکتار از اراضی کشاورزی دشت سیستان که با صرف هزاران میلیارد تومان اجرا شده، هزینه این طرح بسیار ناچیز و در حد یک میلیارد تومان عنوان شده و هنوز قرارداد این طرح را ندیده‌ام و منتظر دریافت آن هستم.

شهرکی با رد برخی شلوغ‌کاری‌ها در مورد حجم کار این طرح آزمایشی، اظهار داشت: وقتی من رفتم، تنها 300 متر کار شده بود و حجم کار آنقدر زیاد نیست که این همه هیاهو ایجاد کرده باشد. پیمانکار در روزهایی که هوا طوفانی است، نمی‌تواند کار کند و این امر روند اجرا را کند می‌کند.

وی با بیان اینکه این طرح از نظر زیست‌محیطی نیز قابل پذیرش است، افزود: وقتی آب بیاید، این دیوار حل می‌شود و از بین می‌رود. از مسئولان و کارشناسان منطقه خواستیم تا از نزدیک این طرح را بررسی کرده و در صورت وجود ایراد، آن را مطرح کنند. 

فرماندار هیرمند با اشاره به اینکه این طرح آزمایشی هفت کیلومتری برای مقابله با کانون‌های فرسایش ماسه‌های بادی طراحی شده است، توضیح داد: ما دو نوع ماسه داریم؛ یکی معلق در هوا که دسترسی نداریم، و دیگری که روی زمین حرکت می‌کند. این دیوار برای جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان روی زمین و ایجاد نشدن کانون‌های جدید فرسایش است.

شهرکی با تأکید بر اینکه برای روشن شدن تأثیر واقعی این طرح باید مدتی زمان بگذرد، گفت: قرار است مجری طرح توضیحات کامل‌تری ارائه دهد و مشخص شود که آیا این طرح در جاهای دیگر تجربه شده و مورد تأیید کارشناسان دیگر نیز قرار گرفته است یا خیر.

وی ابراز امیدواری کرد که در صورت موفقیت این طرح پایلوت، بتوان آن را گسترش داد و گفت: حتی یک درصد کاهش ماسه به نفع مردم است. ما در منطقه با مشکل فرسایش خاک و هجوم ماسه‌های بادی مواجه هستیم و هر اقدامی که بتواند این روند را کند کند، ارزشمند است.

فرماندار شهرستان هیرمند، در خصوص وضعیت قطعی برق اظهار داشت: با توجه به گرمای هوا و مصرف بالای برق، شاهد قطعی‌هایی هستیم، اما پیش‌بینی می‌شود به زودی این قطعی‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یابد. 

بهره‌مندی 3800 خانوار از کارت کوله‌بری 

شهرکی همچنین به مقوله کوله‌بری و تفاوت آن با طرح مرزنشینان اشاره کرد و گفت: طرح کوله‌بری در حال حاضر در هیرمند فعال است و با مرزنشینان تفاوت دارد. در شهرستان هیرمند، 3800 سرپرست خانوار با کارت‌های خود در حال فعالیت هستند و از این طریق درآمدی کسب می‌کنند.

شهرکی در مورد آمار ساکنین و بررسی وضعیت آنها توضیح داد: ما آمارها را مجدداً بررسی کرده و در صورت وجود نقص، آن‌ها را رفع کرده‌ایم. تأییدیه‌های لازم از خانه‌های بهداشت و مراکز شبکه بهداشت اخذ شده است. مکاتبات لازم برای تأیید سکونت خانوارها در روستاها نیز صورت گرفته است.

وی در مورد بازارچه‌های مرزی، به ویژه بازارچه میلک عنوان کرد: بازارچه میلک با توجه به وجود گمرک و عدم مانع از سوی افغانستان، فعال است و به طور متوسط روزانه حدود 40 کامیون از آن تردد می‌کنند. در پایانه میلک نیز، روزانه به طور متوسط بین 300 تا 350 رفت و برگشت کامیون شامل ترانزیت سوخت و موارد دیگر صورت می‌گیرد.

فرماندار هیرمند در مورد فرآیند کوله‌بری و ثبت آن در سامانه صنعت و معدن توضیح داد: کوله‌بری ماهانه یک بار در سامانه صنعت و معدن ثبت می‌شود و پس از استفاده از کارت، تا یک ماه با همان کد ملی امکان فعالیت مجدد وجود ندارد. درآمدهای حاصل از این فعالیت نیز نسبت به سال گذشته افزایش یافته و از یک میلیون تومان به دو میلیون و 500 هزار تومان رسیده است.