نقش محوری مساجد در البرز از پایگاه عبادی تا خدمات فرهنگی و اجتماعی

ایرنا/ کرج - ایرنا - مساجد در استان البرز افزون برپایگاه‌ عبادی، همواره نقشی محوری در جامعه ایفا کرده و با گذشت زمان این نقش پررنگ‌تر شده و این اماکن مقدس در طول تاریخ محل تجمع، همفکری، حل مشکلات و تقویت وحدت و همدلی بین اقشار مختلف مردم بوده‌اند.

البرز به عنوان یک استان پرجمعیت کشور با دارا بودن بیش از چهار میلیون نفر جمعیت از دیرباز شاهد حضور مساجد در بطن زندگی شهروندان بوده است؛ این اماکن مقدس نه تنها محل ادای فریضه نماز بلکه کانون‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محسوب می‌شوند که در تار و پود زندگی مردم این استان تنیده شده‌اند.

با نگاهی به تاریخچه شکل‌گیری و تحولات مساجد در البرز می‌توان دریافت که چگونه این پایگاه‌های معنوی، همواره در خدمت دین، انقلاب و مردم بوده‌اند؛ از مساجد قدیمی و تاریخی که شاهد وقایع مهمی بوده‌اند تا مساجد جدید و فعال که به نیازهای روز جامعه پاسخ می‌دهند همگی در این شبکه گسترده نقش‌آفرینی می‌کنند.

ریشه‌های تاریخی و تطور مساجد در البرز

استان البرز دارای مساجد تاریخی ارزشمندی است که هر کدام داستانی از گذشته را روایت می‌کنند؛ این مساجد که اغلب در بافت‌های قدیمی شهرها و روستاها قرار دارند نه تنها از نظر معماری حائز اهمیت هستند بلکه به عنوان پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی در دوره‌های مختلف، نقش بسزایی در شکل‌گیری هویت منطقه داشته‌اند.

مسجد جامع کرج به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد استان با معماری سنتی و ساده خاص خود شاهد حضور نسل‌ها بوده است؛ این مسجد در طول تاریخ محلی برای برگزاری مراسم مذهبی، گردهمایی‌های مردمی و فعالیت‌های فرهنگی بوده و هنوز هم به عنوان یکی از مراکز اصلی مذهبی و اجتماعی کرج شناخته می‌شود.

در بسیاری از روستاهای استان البرز مساجد هنوز هم قلب تپنده جامعه محلی هستند؛ این مساجد در کنار نقش عبادی، محل اصلی برای حل و فصل مسائل روستا، برگزاری جشن‌ها و عزاداری‌ها و تقویت همبستگی بین اهالی محسوب می‌شوند؛ قدمت برخی از این مساجد به یک هزار سال باز می‌گردد و معماری و سبک ساخت آن‌ها نشان‌دهنده ذوق و هنر معماران گذشته است. مسجد یک هزار ساله روستای برغان نمونه این مکان های تاریخی- مذهبی است.

مساجد در دوران مبارزات انقلابی نیز نقش کلیدی ایفا کردند. سخنرانی‌های انقلابی، توزیع اعلامیه ها و سازماندهی تظاهرات علیه حکومت پهلوی اغلب از مساجد آغاز می‌شد؛ این اماکن مقدس به پناهگاه امنی برای فعالان انقلابی تبدیل شده بودند و سهم بسزایی در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند.

مساجد در دوران دفاع مقدس؛ سنگر مقاومت و ایثار

استان البرز به دلیل موقعیت جغرافیایی و حضور رزمندگان پرتعداد، نقش برجسته‌ای در دوران دفاع مقدس هشت ساله ایفا کرد؛ در این میان، مساجد به سنگرهای مقاومت و مرکز اعزام رزمندگان تبدیل شدند.

مساجد در تمام محلات و شهرک‌های استان پایگاه اصلی ثبت‌نام و اعزام جوانان به جبهه‌ها بودند؛ مراسم بدرقه با شکوه رزمندگان بیشتر در حیاط مساجد برگزار می‌شد و با دعای خیر مردم همراه بود.

در غیاب رزمندگان، مساجد به مرکزی برای حمایت از خانواده‌های شهدا، جانبازان و آزادگان تبدیل شدند؛ کمک‌های مالی و معنوی، رسیدگی به امور خانواده‌ها و برگزاری یادبودها، از جمله فعالیت‌های مستمر مساجد در این دوران بود.

مساجد با برگزاری یادواره شهدا، پخش خاطرات رزمندگان و تشریح آرمان‌های شهادت، فرهنگ ایثار و مقاومت را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کردند. این اقدامات، نقش مهمی در حفظ یاد و خاطره شهدا و تداوم روحیه جهادی در جامعه ایفا کرد.

مسجد؛ پایگاه فرهنگی و آموزشی

مساجد در استان البرز، فراتر از یک مکان عبادی به مراکز فعالی برای رشد و تعالی فرهنگی تبدیل شده‌اند.برپایی منظم کلاس‌های آموزش قرآن کریم، مفاهیم دینی، احکام شرعی و اخلاق اسلامی برای گروه‌های سنی مختلف از خردسالان تا بزرگسالان یکی از وظایف اصلی مساجد است. این کلاس‌ها با هدف ترویج فرهنگ قرآنی و ارتقای سطح دانش دینی جامعه برگزار می‌شوند.

مساجد با برگزاری اردوهای یک روزه، سفر های زیارتی و تفریحی، فرصت مناسبی را برای آشنایی بیشتر اعضای مسجد با یکدیگر و تقویت روحیه اجتماعی فراهم می‌کنند؛ این اردوها با برنامه‌های فرهنگی و مذهبی همراه هستند.

حدود ۱۸۰ مسجد استان البرز دارای کتابخانه‌هایی با موضوعات دینی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی هستند که به علاقه‌مندان امکان مطالعه و تحقیق را می‌دهند؛ همچنین برخی مساجد با نصب تابلوهای اعلانات و انتشار بروشور به اطلاع‌رسانی در خصوص رویدادهای فرهنگی و اجتماعی می‌پردازند.

در مناسبت‌های مختلف مذهبی و ملی، مساجد اقدام به برگزاری نمایشگاه‌هایی با موضوعات فرهنگی، هنری، قرآنی و حتی دستاوردهای علمی جوانان و نوجوانان می‌کنند؛ این نمایشگاه‌ها، فرصتی برای نمایش استعدادها و ترویج فرهنگ غنی اسلامی هستند.

مسجد؛ مرکز خدمت‌رسانی و فعالیت‌های اجتماعی

مساجد در البرز، همواره در خط مقدم خدمت‌رسانی به مردم و حل مشکلات اجتماعی حضور داشته‌اند؛ با اتکا به سنت حسنه انفاق و تعاون، بسیاری از مساجد اقدام به تشکیل کمیته‌های امداد مردمی برای حمایت از خانواده‌های نیازمند، ایتام و افراد بی‌بضاعت می‌کنند؛ جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیرنقدی، توزیع بسته‌های حمایتی و کمک به تامین هزینه‌های درمانی و تحصیلی نیازمندان از جمله فعالیت‌های این کمیته‌ها است.

در برخی مناطق، ریش‌سفیدان و افراد معتمد مسجد با تشکیل شوراهای حل اختلاف به حل و فصل دعاوی و اختلافات جزیی بین اهالی محل می‌پردازند؛ این اقدام علاوه بر کاهش بار دعاوی قضایی به تحکیم روابط اجتماعی و ایجاد صلح و سازش در جامعه کمک می‌کند.

در شرایط بحرانی و همچنین در طول سال برخی مساجد با همکاری مراکز بهداشتی و درمانی، اقدام به برگزاری طرح‌های سلامت، مشاوره پزشکی و ارائه خدمات کمک‌های اولیه می‌کنند. همچنین در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه مساجد به عنوان پایگاه‌های جمع‌آوری کمک‌های مردمی و سازماندهی امدادرسانی عمل می‌کنند.

مساجد با بسیج نیروهای داوطلب و جوان، اقدام به تشکیل گروه‌های جهادی برای خدمت‌رسانی در مناطق محروم، انجام پروژه‌های عمرانی کوچک، کمک به نیازمندان و برگزاری برنامه‌های فرهنگی و آموزشی می‌کنند؛ این گروه‌ها با روحیه جهادی و انقلابی خود، نقش مهمی در آبادانی و خدمت‌رسانی به جامعه دارند.

همچنین مساجد البرز با فراهم کردن فضایی مناسب و امکانات اولیه به برگزاری مراسم عقد و ختم و سوگواری برای خانواده‌های متوفی کمک می‌کنند، این خدمات بار سنگینی را از دوش خانواده‌ها برداشته و به استحکام روابط اجتماعی کمک می‌کند.

کمک به آزادی زندانیان جرائم غیر عمد از جمله اقداماتی است که در سال های اخیر به عنوان یکی از اقدامات مساجد با همکاری خیرین در استان البرز دنبال می شود.

مسجد؛ سنگر اقتصادی و تولید

اگرچه وظیفه اصلی مساجد ترویج معارف دینی است اما در سال‌های اخیر شاهد رویکرد جدیدی در مساجد استان البرز برای مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی و حمایت از تولید داخلی هستیم.در برخی مساجد البرز با مشارکت اهالی و با هدایت امام جماعت تعاونی‌های کوچک اقتصادی با هدف حمایت از تولیدات داخلی، ایجاد اشتغال برای جوانان و سرمایه‌گذاری جمعی تشکیل شده است. این تعاونی‌ها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی از جمله تولید محصولات کشاورزی، صنایع دستی، خدمات و مشاوره فعالیت کنند.

مساجد با فراهم کردن فضایی برای معرفی و فروش محصولات تولیدی بانوان خانه‌دار و جوانان از کسب و کارهای خانگی حمایت می‌کنند؛ این اقدام علاوه بر ایجاد درآمد برای خانواده‌ها به رونق اقتصادی جامعه نیز کمک می‌کند.

برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌آموزی برای جوانان در زمینه‌هایی مانند تعمیرات، خیاطی، برنامه‌نویسی و امثال آن می‌تواند به ارتقای توانمندی‌های شغلی آن‌ها و ایجاد فرصت‌های جدید کارآفرینی کمک کند.

مسجد؛ پایگاه بصیرت‌افزایی و مشارکت سیاسی

مساجد استان البرز همواره محل گردهمایی مردم و ارتقاء سطح بصیرت سیاسی و اجتماعی آنان بوده‌اند؛ امامان جماعت با تبیین مسائل روز سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه اسلام و انقلاب به بصیرت‌افزایی نمازگزاران کمک می‌کنند؛ این تبیین‌ها با هدف افزایش آگاهی عمومی و مشارکت فعال مردم در عرصه‌های مختلف صورت می‌گیرد.

فراهم کردن فضایی برای طرح سوالات و شبهات سیاسی و اجتماعی توسط نمازگزاران و پاسخگویی توسط کارشناسان و افراد مطلع از دیگر فعالیت‌های مساجد در جهت ارتقاء سطح آگاهی عمومی است.

مساجد، همواره به عنوان پایگاه‌هایی برای تشویق مردم به حضور پرشور در انتخابات و همچنین مشارکت در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی که در چارچوب قوانین نظام است عمل می‌کنند؛ در شرایط کنونی که دشمنان نظام و اسلام در تلاش برای ترویج شبهات و انحرافات اعتقادی هستند، مساجد به عنوان سنگر اصلی مقابله با این تهاجم فرهنگی عمل کرده و با پاسخگویی عالمانه به شبهات از اعتقادات دینی مردم صیانت می‌کنند.

چالش‌ها و راهکارها؛ ارتقاء نقش مساجد در البرز

با وجود نقش پررنگ مساجد استان البرز، چالش‌هایی نیز در مسیر فعالیت‌های آن‌ها وجود دارد که نیازمند توجه و اتخاذ راهکارهای مناسب است ؛ برخی مساجد به خصوص مساجد قدیمی ممکن است فاقد امکانات و فضاهای لازم برای پاسخگویی به نیازهای فرهنگی، اجتماعی و آموزشی روز باشند.

کمبود نیروی انسانی فعال و متخصص در برخی مناطق مانند کمبود ائمه جماعات جوان و همچنین کادر داوطلب و متخصص برای پیشبرد امور مسجد از کاستی ها در این بخش عنوان شده است.

عدم وجود برنامه‌ریزی مدون برای اطلاع‌رسانی و معرفی فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مساجد باعث شده تا بسیاری از این فعالیت‌ها ناشناخته باقی بمانند؛ برخی مساجد به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی پایدار با مشکلات مالی مواجه هستند که این امر مانع از اجرای بسیاری از برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای می‌شود.

راهکارها

برنامه‌ریزی برای نوسازی، بازسازی و تجهیز مساجد با امکانات روز از جمله فضاهای آموزشی، فرهنگی، ورزشی و رفاهی، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای ائمه جماعات و جذب طلاب جوان و علاقه‌مند به فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی می‌تواند به پویایی مساجد البرز کمک کند.

حمایت از تشکل‌های مردمی و جوانان فعال در مساجد و توانمندسازی آن‌ها برای اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری، امری ضروری است.

همچننن راه‌اندازی وب‌سایت، کانال‌های اطلاع‌رسانی در شبکه‌های اجتماعی و انتشار نشریات محلی برای معرفی فعالیت‌های مساجد می‌تواند به افزایش مشارکت مردم کمک کند؛ با تشویق مردم به مشارکت در امور خیر و همچنین حمایت‌های دولتی و اعتبارات اختصاصی می‌توان مشکلات مالی مساجد را برطرف کرد.

ایجاد هماهنگی و همکاری بین مساجد و سایر نهادهای فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و حمایتی در استان البرز می‌تواند به هم‌افزایی و ارتقاء سطح اثربخشی فعالیت‌ها منجر شود.

مساجد چهارباغ الگوی فعالیت های فرهنگی در البرز

امام جمعه شهرستان چهارباغ استان البرز می گوید : تمام مساجد این شهرستان در امر فعالیت های فرهنگی ، هنری و مذهبی خدمات لازم ارائه می دهند و شبکه مبلغان در این اماکن گرفته است.

حجت الاسلام والمسلمین "مهدی دربانی " افزود: برای پیشبرد برنامه های فرهنگی و هنری نشست های هفتگی با علما داریم ؛ائمه جماعات در این شهرستان فعال هستند ضمن آنکه کانون های فرهنگی هنری طیف وسیعی از برنامه های فرهنگی تا ورزشی را در مساجد دنبال می کنند.

وی تاکید کرد: روش جذب به روز کودکان و نوجوانان در مساجد با اجرای برنامه های متنوع از علل موفقیت مساجد این شهرستان در ارتقای سطح فعالیت ها و ایجاد فضای با نشاط در مساجد است.

کانون های مساجد البرز از تکریم شهدای مقاومت تا وحدت‌آفرینی

مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد البرز از آغاز بازدیدهای میدانی از کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان به مناسبت هفته تکریم و تجلیل از مساجد خبر داد و گفت: به همین مناسبت برنامه های متنوعی از تکریم شهدای مقاومت تا وحدت آفرینی در این مکان ها پیش بیین شده است.

حجت‌الاسلام کاظم شکری در نشست هم اندیشی که در ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد البرز برپا شد؛ گفت: با توجه به روز جهانی مساجد نشست ها و بازدیدهای میدانی، همچنین گفت و گوهای محوری با محوریت مساجد مورد توجه و انعکاس خبری است.

وی با اشاره به اهمیت ظرفیت نیروی انسانی و کارآمد فعال در مسجد افزود: بازدیدهای میدانی از کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان به مناسبت هفته تکریم و تجلیل از مساجد برگزار می‌شود.

شکری با بیان اهمیت و نقش مسجد در انسجام ایمانی و وحدت قلوب مسلمانان اظهار کرد: هفته و روز جهانی مساجد در چند عنوان محوری نامگذاری شده است که اهم آن مسجد محور، وحدت، مسجد سنگر مقاومت، زنان و خانواده مسجدی ، مسجد و نهادهای حاکمیتی، معرفی مساجد موفق و الگو ، زیبایی‌ها و جلوه‌های مسجد را می‌توان نام برد.

وی ادامه : استان البرز در بحث جنگ ۱۲ روزه ۲ شهید شاخص کانونی از مسجد امام رضا (ع) محمدشهر و مسجد النبی (ص) فردیس دارد؛ همچنین در بحث شهدای مقاومت مسجدی، خانواده این عزیزان مورد تکریم و تجلیل قرار گرفتند.

مدیر ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد البرز خاطرنشان کرد: بازدید و معرفی عملکرد مساجد برتر که از کانون فرهنگی هنری مسجد دارند؛ همچنین در عرصه‌های مختلف فعالیت می‌کنند از جمله برنامه‌ها است.

وی اظهار کرد: از مجموع حدود سه هزار مسجد در استان البرز ۴۰۰ مسجد آنها دارای کانون های فرهنگی ، هنری و ورزشی است که در طول سال به ویژه در ایام تابستان حجم وسیعی از برنامه های متنوع را اجرا می کنند.

مسجد، ستون استوار جامعه البرز

در پایان می‌توان گفت که مساجد در استان البرز، نماد هویت دینی و اجتماعی مردم این استان هستند، این اماکن مقدس با گستردگی و تنوع فعالیت‌های خود نقشی بی‌بدیل در ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه ایفا می‌کنند.

با نگاهی به آینده می‌توان امیدوار بود که با حمایت مسوولان، مشارکت مردم و تلاش ائمه جماعات و فعالان فرهنگی، نقش محوری مساجد در استان البرز بیش از پیش تقویت شده و این پایگاه‌های معنوی، همواره در مسیر خدمت به دین، انقلاب و مردم گام بردارند.

مساجد نه تنها خانه‌های خدا بلکه خانه‌هایی برای وحدت، همدلی، خدمت و پیشرفت جامعه البرز خواهند بود.

روز جهانی مسجد مصادف با ۳۱ امرداد ماه در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران است. علت نام‌گذاری این روز به‌دلیل حادثه آتش‌سوزی عمدی مسجدالاقصی به‌دست رژیم صهیونیستی در سال ۱۳۴۸شمسی است.

آخرین خبر البرز در اینستاگرام :https://instagram.com/alborztoday