بیرجند، تنگدستِ پارکینگ/ طرح جامع ترافیک بلاتکلیف تصویب

ایرنا/ بیرجند- ایرنا- گرچه در ۱۰ سال اخیر شاهد راه اندازی چند پارکینگ در شهر بیرجند هستیم اما همچنان نبود جای پارک در برخی از خیابان‌های پرتردد این شهر یکی از چالش‌های اصلی شهروندان بوده که موجب ترافیک سنگین و پارک دوبل خودروها می‌شود.

به گزارش ایرنا همزمان با گسترش شهرنشینی و رشد چشمگیر خودروهای شخصی در بیرجند، شهروندان روزانه با چالش پیدا کردن جای پارک، به‌ویژه در خیابان‌های پرتردد و قدیمی شهر روبه‌رو هستند.

---

بازار

---

کمبود پارکینگ‌های عمومی در هسته‌های مرکزی شهر و خیابان‌های پرتردد بیرجند، یکی از عوامل اصلی افزایش ترافیک و بروز مشکلات متعدد در تردد خودروها به شمار می‌رود. این کمبود باعث سرگردانی رانندگان در جستجوی جای پارک شده و در بسیاری از موارد منجر به پارک‌های حاشیه‌ای غیرمجاز، توقف‌های دوبله و مورب می‌شود که به نوبه خود ظرفیت عبور و مرور در خیابان‌ها را کاهش داده و موجب افزایش ترافیک می‌شود.

مسأله پارکینگ در بیرجند، صرفاً محدود به کمبود فضای فیزیکی برای توقف خودروها نیست؛ بلکه چالشی ریشه‌دار، ساختاری و چندوجهی بوده که نتیجه سال‌ها غفلت از اصول شهرسازی، ضعف نظارت و افزایش بی‌رویه خودروهای شخصی است.

بررسی کارشناسان نشان می‌دهد که این معضل در نتیجه ترکیبی از عوامل متراکم و متداخل شکل گرفته است؛ از جمله افزایش جمعیت شهرنشین، رشد مالکیت خودرو، توسعه نیافتن همزمان خیابان‌ها و فضاهای پارک و تمرکز خدمات در بخش‌های مرکزی شهر که همه این موارد نیاز به تدبیر و راهکار دارد.

از همین رو بررسی میدانی خبرنگار ایرنا نشان می‌دهد که ترافیک سنگین و نبود فضای پارک کافی در خیابان‌های مرکزی بیرجند به معضلی تکراری برای ساکنان و مراجعه‌کنندگان به این مناطق تبدیل شده است. این مسئله نه‌تنها آسایش شهروندان را سلب کرده بلکه در بسیاری از موارد، باعث افزایش بار ترافیکی، نارضایتی عمومی و حتی گاه تنش‌های اجتماعی میان رانندگان شده است.

افزایش چشمگیر خودروها در دو دهه گذشته بدون توسعه متناسب ظرفیت معابر و پارکینگ‌ها، یکی از نخستین دلایل این بحران است. از سوی دیگر، در بافت‌های فرسوده و محلات قدیمی بیرجند که بازآفرینی شهری به‌درستی اجرا نشده، منازل و ساختمان‌ها اغلب فاقد پارکینگ هستند. این وضعیت با رعایت نشدن الزامات پارکینگ در پروانه‌های ساختمانی و تغییر کاربری فضاهای پارک به انباری یا تجاری – در سایه نظارت ضعیف – تشدید شده است.

نفس تنگ مهرشهر از ازدحام خودروها

خیابان حافظ مهرشهر، یکی از مناطق پرتردد و نسبتاً پرجمعیت بیرجند است که این روزها با معضلی ساده اما آزاردهنده رو به رو بوده لذا پارک مداوم خودروها مقابل درب منازل مسکونی، بدون توجه به حقوق سایر ساکنان یکی از گلایه‌های اصلی ساکنان این منطقه است.

یک شهروند ساکن خیابان حافظ در منطقه مهرشهر با گلایه از این وضعیت به خبرنگار ایرنا گفت:تقریباً هر روز یک یا چند خودرو جلوی در منزل ما پارک می‌کند؛ نه می‌توانیم ماشین را از خانه بیرون بیاوریم، نه اگر بیرون بود به راحتی وارد کنیم. بارها مجبور شدم در خانه بمانم تا راننده‌ای بیاید و ماشینش را جابه‌جا کند.

علیرضا محمودآبادی ادامه داد: در این خیابان، فضای پارک بسیار کم است و رانندگان هم بدون توجه به درب منازل، دنبال کوچک‌ترین فضای خالی می‌گردند، گاهی مجبور شده‌ام با هزینه شخصی تابلوی “مقابل در توقف نکنید” بزنم، اما باز هم رعایت نمی‌شود.

وی همچنین از شهرداری و پلیس راهور درخواست کرد که نظارتی مستمر بر خیابان حافظ مهرشهر و خیابان‌های مشابه اعمال کنند و حتی در صورت امکان، برای نصب تابلوهای هشداردهنده دائمی یا راهکارهای قانونی در راستای جلوگیری از انسداد ورودی منازل، اقدام شود.

پرس و جو خبرنگار ایرنا از دیگر ساکنان و کسبه خیابان حافظ مهرشهر نشان می‌دهد که در کنار کمبود پارکینگ عمومی، فقدان فرهنگ ترافیکی و بی‌توجهی برخی رانندگان به حقوق دیگران، یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری این وضعیت نامطلوب است؛ مسئله‌ای که اگرچه به‌ظاهر کوچک است، اما روزانه وقت، انرژی و آرامش بسیاری از خانواده‌ها را مختل می‌کند.

دیگر شهروند بیرجندی که روزانه برای امور کاری به مرکز شهر تردد دارد، نیز از وضعیت دشوار جای پارک در خیابان‌هایی چون طالقانی، مطهری، بازار، هفده شهریور، مدرس، مفتح، کارگران، حافظ و مهرشهر گلایه دارد.

محمود مهدی آبادی گفت: در خیابان‌های جمهوری و حکیم نزاری از پارکینگ عمومی شهرداری استفاده می‌کنم، اما در سایر نقاط مجبورم در کوچه‌ها یا معابر دورتر خودرو را پارک کنم.

وی معتقد است که افزایش بی‌رویه خودروهای شخصی، نبود پیش‌بینی‌های مناسب شهری در سال‌های گذشته و استقبال پایین مردم از حمل‌ونقل عمومی، ریشه‌های اصلی معضل جای پارک در بیرجند هستند.

به گفته این شهروند، توسعه پارکینگ‌های عمومی و فرهنگ‌سازی برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌تواند در میان‌مدت به کاهش فشار بر خیابان‌های مرکزی کمک کند.

زهرا مهرورزان، یکی دیگر از شهروندان بیرجندی نیز تجربه مشابهی دارد. وی ضمن تأیید مشکل کمبود پارکینگ در شهر بیرجند اظهار کرد: در خیابان‌هایی مثل حکیم‌نزاری، جمهوری، منتظری و بعضی مواقع در طالقانی و انقلاب، واقعاً جای پارک وجود ندارد لذا اغلب مجبور می‌شویم خودرو را در خیابان‌های فرعی یا کوچه‌های دورتر پارک کنیم.

وی علت اصلی این مسئله را کوچک بودن خیابان‌ها و نبود پارکینگ‌های عمومی در نقاط پررفت‌وآمد دانست و پیشنهاد داد: شهرداری با عریض‌سازی خیابان‌های اصلی و مسیرهای منتهی به بازار و مراکز شلوغ، بخشی از این فشار را کاهش دهد.

وی یادآور شد: اگرچه به‌طور دائم از پارکینگ‌های عمومی استفاده نمی‌کنم، اما در شرایط اضطراری ناچار به استفاده از آن‌ها می‌شوم با این وجود در خیابان های پر تردد پیدا کردن پارکینگ عمومی هم مشکل است.

زیرساخت‌های شهری بیرجند نتوانسته‌اند هم‌پای رشد شهر و افزایش خودروهای شخصی توسعه یابند لذا بسیاری از خیابان‌های قدیمی شهر، که زمانی پاسخ‌گوی نیازهای جمعیتی پایین‌تر بودند، امروز ظرفیت لازم برای پذیرش این حجم از تردد خودرو را ندارند

یک کارشناس مسایل اجتماعی هم معتقد است که زیرساخت‌های شهری بیرجند نتوانسته‌اند هم‌پای رشد شهر و افزایش خودروهای شخصی توسعه یابند لذا بسیاری از خیابان‌های قدیمی شهر، که زمانی پاسخ‌گوی نیازهای جمعیتی پایین‌تر بودند، امروز ظرفیت لازم برای پذیرش این حجم از تردد خودرو را ندارند.

محمد رضا قاسمی ادامه داد: علاوه بر فقدان پارکینگ‌های عمومی در مراکز پرتردد، یکی دیگر از گلوگاه‌ها، گرایش نداشتن شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی است؛ موضوعی که به عوامل متعددی همچون کیفیت، پوشش و دسترسی خطوط حمل‌ونقل عمومی مربوط می‌شود.

وی بیان کرد: با توجه به وضعیت موجود، شهروندان به‌درستی مطالبه ایجاد پارکینگ‌های عمومی بیشتر و مدیریت هوشمندانه ترافیک شهری را دارند اما از سوی دیگر، فرهنگ‌سازی برای کاهش وابستگی به خودروهای شخصی، به‌ویژه در ترددهای روزمره، می‌تواند نقش مهمی در کاهش بار ترافیکی و بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا کند.

پارک دوبل هدف اصلی برخورد پلیس

با این وجود سرپرست پلیس راهنمایی و رانندگی خراسان جنوبی معتقد است که افزایش و توسعه پارکینگ‌های عمومی در مناطق هدف و پرتردد می‌تواند تا حد زیادی تقاضا برای پارک خودرو در معابر شهری را کاهش دهد و به بهبود جریان ترافیک کمک کند.

سرهنگ محمد رضا خسروی به مشکلات ناشی از سد معبر خودروها در خیابان‌ها اشاره کرد و افزود:پارک دوبله و مورب ممکن است در لحظه برای برخی رانندگان راهگشا باشد اما به طور گسترده باعث تداخل در تردد سایر خودروها و نارضایتی شهروندان می‌شود.

وی یادآور شد: برخی مراکز تجاری ،آموزشی و غیره در نقاطی قرار دارند که خیابان به صورت طبیعی دارای ترافیک بالا است لذا نبود فضای پارک باعث ترافیک بیشتر، توقف‌های دوبل و سد معبر جلوی درب پارکینگ ساکنین منطقه می‌شود که نارضایتی‌های زیادی دارد.

سرپرست پلیس راهنمایی و رانندگی خراسان جنوبی تاکید کرد: در خصوص پارک دوبله و مورب،پلیس راهنمایی و رانندگی به صورت مستمر در حال برخورد است چرا که نارضایتی شهروندان در این خصوص بالا و مطالبه برای رسیدگی هم زیاد است.

وی ادامه داد: در سال های اخیر شهرداری بیرجند اقدامات خوبی در جهت فراهم کردن فضای پارک عمومی انجام داده است چه در بحث پارکینگ های طبقاتی و چه در برخی نقاط خاص فضاهای باز پیش بینی شده است اما امیدواریم همچنان این دغدغه دنبال شود تا در برخی نقاط شهر مردم با مشکلات کمتری مواجه باشند.

زیرساخت‌های پارکینگ در بیرجند نیازمند توسعه جدی است

در عین حال معاون عمران، حمل و نقل و ترافیک شهرداری بیرجند با اشاره به پایین بودن سرانه پارکینگ در این شهر، از برنامه‌ریزی شهرداری برای توسعه، به‌روزرسانی و هوشمندسازی پارکینگ‌های شهری خبر داد و تأکید کرد که با اجرای طرح جامع حمل‌ونقل، بستر مناسب‌تری برای ساماندهی فضاهای پارک خودرو فراهم خواهد شد.

مهدی حدیدی‌نژاد افزود: وضعیت زیرساخت پارکینگ در شهر بیرجند، به‌ویژه از نظر تعداد و دسترسی در سطح محلات، به هیچ‌وجه متناسب با حجم شُدآمدهای خودرویی و جمعیت شهری نیست و نیاز به توسعه آن، کاملاً محسوس است.

وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر اقداماتی برای بهبود این وضعیت انجام شده، افزود:در همین دوره مدیریت شهری، بخشی از املاک در نقاط کلیدی شهر تملک شده و به پارکینگ عمومی اختصاص یافته است. به‌عنوان نمونه، فقط در خیابان طالقانی حدود ۵ هزار متر مربع زمین تملک و به پارکینگ عمومی تبدیل شده است که می‌تواند بخشی از فشار ترافیکی این محدوده را کاهش دهد.

موضوع پارکینگ در قالب طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهری دیده که مطالعات آن انجام گرفته اما برای بررسی و تصویب نهایی در نوبت وزارت کشور قرار دارد لذا این طرح، مبنای علمی و اجرایی بسیار مهمی برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و به‌ویژه پارکینگ در سال‌های آینده خواهد بود

معاون عمران، حمل و نقل و ترافیک شهرداری بیرجند از برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت پارکینگ‌های عمومی، هوشمندسازی فرآیندهای مدیریت پارکینگ و بهبود بهره‌وری فضاهای موجود خبر داد و تصریح کرد:موضوع پارکینگ در قالب طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهری دیده که مطالعات آن انجام شده اما برای بررسی و تصویب نهایی در نوبت وزارت کشور قرار دارد لذا این طرح، مبنای علمی و اجرایی بسیار مهمی برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و به‌ویژه پارکینگ در سال‌های آینده خواهد بود.

وی با این حال افزود: موانعی نیز بر سر راه اجرای کامل این برنامه‌ها قرار دارد که کم‌توجهی به مقوله ترافیک و پارکینگ در تصمیم‌گیری‌های گذشته، هزینه‌های بالای اجرای پروژه‌های فناورانه، مشکلات فنی و پشتیبانی سیستم‌های هوشمند، و همچنین عدم فرهنگ‌سازی و مقاومت برخی شهروندان در برابر فناوری‌های جدید به‌ویژه در استفاده از اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های دیجیتال مدیریت پارک از جمله آن است.

حدیدی‌نژاد تاکید کرد: برای استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه پارکینگ، نیاز به بسترسازی فرهنگی، آموزش و اعتمادسازی عمومی داریم لذا باید توجه داشت که اجرای زیرساخت‌های هوشمند هزینه‌بر است و نگهداری آن‌ها هم منابع خاص خود را می‌طلبد.

وی یادآور شد: افزایش تعداد پارکینگ‌ها، بهبود توزیع مکانی آن‌ها، و ارتقای کیفی خدمات مربوط به توقف خودرو در شهر، از اهدافی است که شهرداری بیرجند در گام‌های آتی دنبال خواهد کرد و اجرای کامل طرح جامع حمل‌ونقل می‌تواند زمینه تحقق آن‌ها را فراهم کند.

رشد شهرنشینی در سایه توسعه نیافتن شهر

مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان جنوبی هم با اشاره به تحلیل وضعیت موجود معضلات شهری در حوزه پارک خودرو گفت:امروز شاهد رشد سریع خودروهای شخصی هستیم که در دو دهه گذشته به‌طور چشمگیری افزایش یافته، ولی ظرفیت خیابان‌ها و پارکینگ‌های عمومی به این نسبت توسعه پیدا نکرده است.

محسن شجاعی افزود: نبود برنامه‌ریزی صحیح شهری و اجر نشدن طرح‌های بازآفرینی در محلات هدف و قدیمی از سوی اجرای سلیقه‌ای اصول شهرسازی مدرن در گذشته باعث شده تا منازل و شهر فاقد فضای پارکینگ مناسب باشد.

وی با اشاره به ضعف نظارت شهرداری‌ بر ساخت‌وسازها اظهار کرد: با وجود اینکه در پروانه‌های ساختمانی الزامات احداث پارکینگ وجود دارد، اما سازندگان غالباً با سوء استفاده از این ضعف و استفاده از مواد قانونی مختلف ، فضاهای پارکینگ را به کاربری‌های غیر تغییر می‌دهند.

مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان جنوبی تمرکز خدمات و مراکز اداری-تجاری در نقاط محدود شهر را از دیگر عوامل بروز مشکلات در حوزه ترافیک دانست و گفت: ارزان بودن سوخت‌های فسیلی و رغبت نداشتن شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی به جای خودروهای شخصی از عوامل افزایش تعداد خودروهای تک کاربر در سطح شهر و کاهش فضای پارک حاشیه‌ای معابر است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا طراحی شهری بیرجند با نیازهای روز خودروهای شخصی تطابق دارد؟گفت: خیر،به‌طور کلی می‌توان گفت طراحی شهری بیرجند با نیازهای امروز خودروهای شخصی تطابق کامل نداشته و بیرجند مانند بسیاری از شهرهای متوسط کشور، بیشتر با خودروها کنار آمده تا اینکه واقعاً با نیازهای آنها هماهنگ و انسان محور طراحی شده باشد.

شجاعی تاکید کرد:برای مدیریت معضل پارکینگ و ترافیک در بیرجند، می‌شود به تجربه‌ شهرهای دیگر (چه در ایران و چه در دنیا) توجه داشت و الگوهایی را متناسب با شرایط جمعیتی و اقتصادی همچون احداث پارکینگ طبقاتی در نقاط و محدوده‌های جاذب سفر و خطوط BRT(سیاست زیرساختی)، محدودیت ترافیک(سیاست‌های بازدارنده) و پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری(فرهنگ‌سازی) طراحی و اجرا کرد.

وی یادآور شد: اگر بخواهیم معضل پارکینگ و ترافیک بیرجند را هم سریع‌تر کنترل کنیم و هم در بلندمدت به راه‌حل پایدار برسیم، باید بین «راهکارهای فوری و کوتاه مدت» و «برنامه‌های زیرساختی و بلندمدت» تفکیک قائل شویم لذا در کوتاه‌مدت «کنترل و نظم» با ابزارهای ساده و سریع و در بلندمدت فراهم کردن زیرساخت و بازطراحی شهری» با دید آینده‌نگری ضروری است.

مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان جنوبی بیان کرد: اکنون مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهر بیرجند در مسیر تصویب بوده و امید است که با تصویب طرح مذکور و مطالعات و طرح‌های وابسته و مرتبط با آن، بخش عمده‌ای از مشکلات شهر حل شود.

آبان 1401 یکی از اعضای شورای شهر بیرجند خبر داد که طرح جامع ترافیک شهر بیرجند در انتظار تصویب نهایی است ولی همچنان مدیران و مسئولان شهری حل معضلات ترافیکی را در گرو تصویب طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر می دادند.

انجام مطالعات این طرح از سال ۹۵ در دستور کار شهرداری قرار گرفت و سال ۹۹ این طرح در شورای هماهنگی ترافیک استان به تصویب رسید اما برای تصویب نهایی به وزارت کشور ارسال شد که با گذشت پنج سال هنوز تعیین تکلیف نشده است.

طرح جامع حمل و نقل و ترافیک شهر بیرجند که برای افقی ۱۰ ساله طراحی شده، هنوز در گردونه‌ی بازنگری و تأیید نهایی سرگردان است لذا در سایه‌ی این بلاتکلیفی مزمن، چالش‌های زیرساختی همچون کمبود پارکینگ در بافت مرکزی، توسعه‌نیافتگی حمل‌ونقل عمومی و تراکم ساخت‌وسازهای بدون برنامه‌ریزی، روزبه‌روز عمق بیشتری یافته‌اند.

شهروندان هر روز با ترافیکی مواجه می‌شوند که نه حاصل جمعیت میلیونی است و نه نشانی از کلان‌شهر دارد؛ بلکه نتیجه‌ی سال‌ها تعلل، نبود سیاست‌گذاری دقیق و گره زدن همه راه‌حل‌ها به طرحی است که هیچ‌گاه به مرحله‌ی اجرا نرسید.