برکت شیرین کویر؛ روایت تولید خرما در خراسان جنوبی

ایرنا/ بیرجند - ایرنا - در دل اقلیم نیمه‌خشک و کویری خراسان جنوبی، نخل‌هایی روییده‌اند که ثمره‌شان نه‌تنها کام مصرف‌کنندگان استان را شیرین می‌کند، بلکه جای خود را در بازارهای کشور نیز باز کرده‌اند و طبس و نهبندان پیشتازان تولید خرما در استان هستند.

به گزارش ایرنا، ایران، با در اختیار داشتن بیش از ۴۰۰ رقم و ژنوتیپ خرما، یکی از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین منابع ژنتیکی این میوه در جهان است و سالانه با تولید حدود یک‌میلیون و ۶۸۰ هزار تن خرما، جایگاه سوم جهانی را در تولید این محصول ارزشمند به خود اختصاص داده است.

---

بازار

---

خرما نه‌تنها از نظر تغذیه‌ای یک ابرغذا محسوب می‌شود، بلکه به دلیل دارا بودن مواد مغذی، ویتامین‌ها و خواص درمانی متعدد، نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی، جلوگیری از بیماری‌های گوارشی و حتی پیشگیری از سرطان دارد. تنها مصرف روزانه ۱۰ عدد خرما می‌تواند بخشی از نیازهای حیاتی بدن مانند ویتامین‌های گروه B، فسفر، کلسیم و آهن را تأمین کند.

در این میان، خراسان جنوبی با وجود اقلیم خاص و نیمه‌خشک خود، توانسته جایگاهی در تولید خرما در سطح ملی پیدا کند. این استان با سطح زیرکشت بیش از یک هزار و ۱۹۷ هکتار، رتبه نهم کشور را در تولید خرما دارد و شهرستان‌های طبس و نهبندان به‌عنوان قطب‌های اصلی تولید در منطقه شناخته می‌شوند.

تولید سالانه بیش از ۳ هزار تن خرما، آن هم با کیفیت مطلوب و سهم بالای ارقام بومی، نشان می‌دهد که خراسان جنوبی با برنامه‌ریزی صحیح، می‌تواند در آینده‌ای نزدیک سهم بیشتری از بازار داخلی و حتی صادراتی خرما را از آنِ خود کند.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تحلیل وضعیت کنونی تولید خرما، چالش‌های موجود و چشم‌انداز توسعه این محصول در استان پرداخت و افزود: اکنون سطح زیرکشت خرما در خراسان جنوبی حدود یک هزار و ۱۹۷ هکتار است و شهرستان طبس با رتبه اول و شهرستان نهبندان با رتبه دوم بیشترین میزان تولید خرما را دارند.

خرما یک میوه نیمه‌گرمسیری است و با توجه به شرایط اقلیمی خاص استان، خراسان جنوبی در تولید خرما در سطح ملی جایگاه نهم را دارد.

محسن اسفندیاری ادامه داد: این در حالی است که خرما یک میوه نیمه‌گرمسیری است و با توجه به شرایط اقلیمی خاص استان، خراسان جنوبی در تولید خرما در سطح ملی جایگاه نهم را پس از استان‌های کرمان، فارس، بوشهر، خوزستان، جنوب کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و یزد دارد.

وی گفت: خرمای خراسان جنوبی علاوه بر مصرف داخلی، به بازارهای مشهد، تهران و دیگر مناطق کشور ارسال می‌شود و همچنین شهرستان طبس با موقعیت جغرافیایی خاص خود، مقصد مهمی برای خرید خرما از سوی مسافران و گردشگران است.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود تولید خرما در سال جاری سه هزار و ۱۵۰ تن باشد که از این مقدار، ۷۵۰ تن مربوط به رقم کبکاب، ۲۶۰ تن از رقم مضافتی و ۲ هزار و ۱۴۰ تن از ارقام محلی، خشک و نیمه‌خشک است که این سهم بالای ارقام محلی در تولید خرمای استان را نشان می‌دهد.

وی همچنین کیفیت محصول خرما در سال جاری را نسبت به سال گذشته مثبت ارزیابی کرد و گفت: محصول تولیدی در این سال از کیفیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است و این به‌واسطه تلاش‌های کشاورزان و بهره‌برداران در بهبود فرآیند تولید و توجه به اصول صحیح کشاورزی بوده است.

اسفندیاری در ادامه کمبود نیروی کارگری به‌ویژه در فصل برداشت، هزینه‌های بالای عملیات داشت همچون هرس و تکریب، و همچنین سختی‌های مرتبط با برداشت محصول را از مهم‌ترین مشکلات کشاورزان عنوان کرد.

وی با بیان اینکه یکی از تهدیدات جدی در این حوزه، ورود آفات به باغات خرما است، تصریح کرد: آفت قرنطینه‌ای سوسک حنایی خرما تهدیدی برای این محصول در استان به شمار می‌رود و با اجرای شبکه مراقبت و پیش‌آگاهی، به‌ویژه با نصب تله‌های فرمونی در باغات، ورود این آفت به استان به‌طور مؤثری کنترل شده است اما در صورتی که این آفت از طریق نهال‌های آلوده وارد استان شود، تهدید جدی خواهد بود.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در خصوص شرایط اقلیمی افزود: شرایط خشکسالی و کاهش منابع آبی تأثیر زیادی بر کیفیت و کمیت محصول خرما می‌گذارد لذا مدیریت منابع آبی به‌ویژه برای محصولی همچون خرما که به آب زیادی نیاز دارد، اهمیت ویژه‌ای دارد و به باغداران توصیه می‌شود از سیستم‌های آبیاری نوین برای کاهش هدررفت آب استفاده کنند.

اسفندیاری گفت: همچنین آبیاری در ساعات بعدازظهر و شب هنگام انجام می‌شود تا از تبخیر زیاد آب جلوگیری شود و راندمان مصرف آب افزایش یابد.

وی در ادامه با اشاره به وجود صنایع تبدیلی خرما در استان، تصریح کرد: براساس آخرین آمار، حدود پنج هزار و ۳۵۷ تن خرما از تولیدات استان در واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: با توجه به بهبود کیفیت خرما در سال‌های اخیر، صاحبان صنایع وابسته به این محصول به فرآوری و بسته‌بندی آن رغبت بیشتری پیدا کرده‌اند و این باعث ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای محصول خرما خواهد شد.

وی گفت: تاکنون تعداد ۱۱ پروانه بهره‌برداری برای محصول خرمای استان توسط مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی سازمان صادر شده که از این تعداد هفت واحد فعال است و به منظور توسعه هرچه بیشتر واحدهای صنعتی وابسته به این محصول، تولید ارقام اصلاح شده که از بازار پسندی بهتری برخوردار باشند و همچنین تا حدممکن تسهیل در روند صدور مجوزهای بهداشتی و استانداردسازی از سوی متولیان امر و واگذاری امتیازات مورد نیاز واحد های صنایع وابسته برای جذب هرچه بیشتر متقاضیان سرمایه گذاری، مورد تأکید است.

۹ واحد بسته‌بندی و فراوری محصول خرما با ظرفیت سه هزار و ۹۴۵ تن در خراسان جنوبی فعالیت دارند

اسفندیاری یادآور شد: ۹ واحد برای بسته‌بندی و فراوری محصول خرما با ظرفیت سه هزار و ۹۴۵ تن در سطح استان فعالیت دارند و همچنین پنج واحد سردخانه جهت نگهداری محصول خرما در سطح استان وجود دارد.

وی درخصوص آینده فرآوری خرما و تنوع محصولات مشتق از آن عنوان کرد: محصولات تولیدی واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی استان مربوط به محصول خرما شامل شیره خرما، سرکه خرما، بسته‌بندی خرما، کنسانتره خرما و انواع فرآورده‌های خرما(به جز مربا، پودر خرما و قند مایع خرما) است.

رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی چشم‌انداز استان در خصوص تولید و فرآوری خرما را بسیار مثبت ارزیابی کرد و گفت: با توجه به نقش این محصول در امنیت غذایی جامعه و فرهنگ اسلامی کشورهای مسلمان و همچنین کاربردی بودن این محصول در صنایع مختلف غذایی و صنعتی دنیا، چشم‌انداز بسیار خوبی برای آن در عرصه تولید و فرآوری محصول تولیدی در بازه زمانی میان‌مدت و به‌ویژه بلندمدت پیش بینی می‌شود.

وی ادامه داد: در صورت انجام حمایت‌های لازم از سوی مسئولین ذیربط از واحدهای بهره‌برداری شده و واحدهایی که در آینده مورد بهره‌برداری قرار خواهند گرفت، و از طرفی نقش واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی در افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی جامعه بشری انتظار می‌رود قسمت اعظم محصول تولیدی استان در قالب واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی مورد استفاده قرار گیرد.

اسفندیاری یادآور شد: میزان تولید خرما در استان بیشتر برای تأمین مصرف بازار داخلی است و هنوز به حدی نیست که بتوانیم به‌طور گسترده به صادرات آن بپردازیم. با این حال، تلاش‌ها برای بهبود کیفیت و افزایش ظرفیت‌های تولید، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه صادرات خرما در آینده باشد.