چاه‌هایی که حیات خراسان شمالی را می‌مکند، نه آب را

ایرنا/ بجنورد-ایرنا- هر چاه غیرمجاز در خراسان شمالی مثل خنجری در قلب زمین فرو رفته است؛ چاهی که نه تنها آب را می‌برد، بلکه حیات دشت‌ها و امید مردم را می‌مکد.

به گزارش ایرنا، خراسان شمالی، سرزمینی که روزگاری چشمه‌ها و رودخانه‌هایش حیات را در رگ‌های زمین جاری می‌کرد، امروز زیر سایه چاه‌های بی‌مجوز و برداشت بی‌رویه آب، نفس‌های آخر خود را می‌کشد. این چاه‌ها، هرچند پر از آب است، اما در واقع جان زمین را می‌مکند و عطش دشت‌ها را روزبه‌روز تشدید می‌کنند.

---

بازار

---

کسی دقیق نمی‌داند چند حلقه چاه غیرمجاز در دل این استان حفر شده است؛ چاه‌هایی که مثل مکنده‌هایی نامرئی، منابع زیرزمینی را می‌بلعند و فریاد زمین را در اعماق خاک دفن می‌کنند.

آمار رسمی موجود نیز کافی نیست، اما کارشناسان معتقدند تعداد این چاه‌ها از چاه‌های مجاز استان بیشتر است.

دشت‌هایی که زمانی سبز و زنده بودند، امروز ترک خورده و خشکیده‌اند و تنها صدای سکوت و باد، همراه با زمزمه‌های خفته آب در اعماق زمین، باقی مانده است.

خشکسالی بی‌سابقه و دشت‌های تشنه

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی، خشکسالی استان در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه است و ذخایر آب زیرزمینی با سرعتی نگران‌کننده کاهش یافته‌اند و حجم آب تجدیدپذیر استان حدود یک میلیارد متر مکعب در سال است که ۸۷ درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود؛ بخشی که به رغم اهمیتش در تامین معیشت مردم، هنوز به شیوه‌های سنتی و غیر بهینه مدیریت می‌شود.

سید عقیل مرتضوی هشدار می‌دهد که توسعه بهره‌برداری از منابع زیرزمینی در هشت دشت از ۱۱ دشت استان هر سال ممنوع می‌شود، اما این محدودیت‌ها مانع از ادامه حفاری‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه نمی‌شود.

چاه‌های غیرمجاز هر سال عمیق‌تر و گسترده‌تر می‌شوند و بخشی از این بحران بی‌صدای آبخوان‌ها، ناشی از چاه‌های مجاز است که فراتر از سهمیه تعیین‌شده برداشت می‌کنند.

زمین تشنه، چاه‌های بی‌رحم

تصویر دشت‌های خراسان شمالی حالا شبیه بوم نقاشی است که رنگش از سبز به خاکستری و قهوه‌ای تغییر کرده است.

چاه‌هایی که زمانی زندگی را به روستاها و مزارع می‌رساندند، حالا مثل خنجری در قلب زمین فرو رفته‌اند. برخی چاه‌ها خشک شده‌اند، اما در کنار آن‌ها، چاه‌های تازه و مخفی، جان زمین را می‌مکند.

 سال گذشته، ۳۶۴ حلقه چاه غیرمجاز با هماهنگی مرجع قضایی و نیروی انتظامی مسدود شد؛ آماری که خود رکوردی در تاریخ استان به شمار می‌رود. اما همان‌طور که مرتضوی می‌گوید، هر چاه بسته‌شده، چاه دیگری در نقطه‌ای دیگر سر برمی‌آورد. این چرخه تا زمانی ادامه دارد که مردم خود زمین را دشمن ندانند.

سال جاری نیز ۱۸۰ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده است، اما حفاری‌های پنهان همچنان ادامه دارد. برای نخستین بار امسال، حفاری یک چاه غیرمجاز عمیق شناسایی شد که پیش از تکمیل عملیات، توسط ناظران متوقف گردید.

مدیریت توامان آب و برق؛ نجات بخش بخشی از منابع

کنترل چاه‌های مجاز و اجرای «مدیریت توأمان آب و برق» باعث کاهش ۱۹ درصدی مصرف برق چاه‌های کشاورزی شده است، اقدامی که به طور غیرمستقیم موجب صرفه‌جویی در مصرف آب نیز شده است.

در سال گذشته، از اضافه برداشت بیش از ۱۰ میلیون متر مکعب آب جلوگیری شد و در نیمه نخست امسال نیز این میزان به بیش از پنج میلیون متر مکعب رسیده است.

با این حال، معضل همچنان پابرجاست. وحید واسطه، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای، می‌گوید: با وجود خشکسالی شدید، آب شرب استان بدون وقفه تأمین شده است؛ اما مخازن سدها ۸۷ درصد خالی‌اند.

اگر روند برداشت بی‌رویه ادامه یابد، حتی تأمین آب شرب نیز در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

همکاری مر��م؛ تنها راه نجات سفره‌های زیرزمینی

مرتضوی بر همکاری کشاورزان تاکید می‌کند و می‌گوید: کشاورزان باید در انسداد چاه‌های غیرمجاز همکاری کنند. فشار بیش از حد بر سفره‌های زیرزمینی در نهایت به زیان خودشان است. اگر زمین بمیرد، کشاورزی هم نابود می‌شود.

تجربه موفق در دو روستای استان، که تمامی چاه‌های غیرمجاز شناسایی و مسدود شد، نشان می‌دهد که مشارکت مردمی می‌تواند مسیر مدیریت پایدار منابع آب را هموار کند.

با این حال، مشکلات اجتماعی و نبود وحدت میان اهالی، گاه این اقدامات را نیمه‌تمام می‌گذارد و بحران همچنان ادامه می‌یابد.

امروز خراسان شمالی در نقطه‌ای حساس از تاریخ خود ایستاده است؛ چاه‌ها حیات زمین را می‌مکند و برداشت بی‌رویه، رمق دشت‌ها را می‌گیرد. زمین فریاد می‌زند، اما صدایش در هیاهوی چاه‌ها گم می‌شود.

اگر امروز فکری برای حفاظت از منابع آب نشود، فردا شاید دیگر آب، دیگر زمین و دیگر حیات باقی نماند.

زمین، این مادر صبور، هرچه در توان داشت بخشید؛ اکنون نوبت ماست که دست از مکیدن جانش برداریم و به جای تخریب، احیا کنیم.