سینما برای من کشف است، نه صرفاً بیان

ایسنا/ فیلم کوتاه «ناپیدا» به کارگردانی مصطفی حیدری و نویسندگی مشترک، به چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران راه یافت.

 «ناپیدا»، اقتباسی مدرن و شخصی از داستان کوتاه «ماه روی آب» نوشته یاسوناری کاواباتا، نویسنده ژاپنی و برنده جایزه نوبل ادبیات است. این فیلم تجربه انسانی دوران کرونا را روایت می‌کند و به سکوت‌ها و ناگفته‌های ناشی از انزوا و مواجهه ناگزیر با دیگری می‌پردازد.  این اثر با اتکا بر زبان تصویری آرام و مشاهده‌گرانه، فراتر از یک اقتباس صرف ادبی حرکت کرده و تلاش کرده تا به بیانی شاعرانه و جهانی درباره رابطه و تنهایی دست یابد.

---

بازار

---

مصطفی حیدری، فیلم‌ساز و پژوهشگر سینما و مدرس دانشگاه و انجمن سینمای جوان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا درباره منشأ شکل‌گیری ایده‌های خود اظهار کرد: ایده‌های اولیه معمولاً از ترکیبی از تجربه شخصی، مشاهده زندگی روزمره و گاهی مفاهیم انتزاعی مانند گذر زمان، تنهایی یا حسرت شکل می‌گیرند. گاهی یک مکالمه کوتاه یا یک‌لحظه ساده ذهن او را مشغول می‌کند و مسیر یک فیلم را مشخص می‌سازد. ادبیات و داستان نیز همواره منبع الهام او بوده و بسیاری از ایده‌ها از دل داستان‌ها و آثار ادبی شکل می‌گیرند.

وی افزود: وقتی ایده‌ای به ذهن می‌رسد، ابتدا آن را در ذهن حلاجی و سپس نوشتن و طراحی موقعیت‌ها را آغاز می‌کند. تمرکز بر تصاویر، صدا و حرکت دوربین باعث می‌شود ایده در قالب سینمایی جان بگیرد. نوشتن ایده روی کاغذ باعث آزادشدن ذهن و امکان اضافه‌کردن عناصر دیگر می‌شود و سپس وارد مرحله مهم ساختار می‌شود. 

این کارگردان بیان کرد: ساختار برای من اهمیت زیادی دارد و معمولاً بدون فیلمنامه کار نمی‌کنم. همیشه تلاش می‌کنم تعادل میان درون‌مایه انسانی و فرم سینمایی حفظ شود، زیرا سوژه بدون بار انسانی جذابیت ندارد و فرم بدون توانایی روایت، فیلم را به هدف نمی‌رساند.

حیدری ادامه داد: برای تشخیص ایده مناسب فیلم کوتاه یا بلند به این نگاه می‌کنم که آیا می‌توان آن را در یک‌لحظه، یک حس یا موقعیت محدود بیان کرد یا نه؟ کوتاه‌بودن فیلم الزام می‌آورد که با حداقل امکانات بیشترین تأثیر ایجاد شود.

وی به اولویت در فیلم کوتاه اشاره کرد و توضیح داد: برای من هم مفهوم اهمیت دارد و هم تأثیر حسی و بصری فیلم بر مخاطب. یک فیلم بدون حس و تجربه بصری، حتی اگر مفهوم قوی داشته باشد، نمی‌تواند تأثیر واقعی روی مخاطب بگذارد و برعکس، یک تصویر زیبا بدون پشتوانه مفهومی نیز نمی‌تواند مخاطب را همراه کند.

این کارگردان و پژوهشگر سینما در مورد نگاه به روایت فیلم کوتاه تصریح کرد: روایت می‌تواند موقعیت‌محور یا شخصیت‌محور باشد و تجربه فرم در این آثار اهمیت بیشتری دارد. هرچند روایت باید تجربه‌ای کامل از آغاز تا پایان برای مخاطب ایجاد کند، اما فرم می‌تواند خود روایت را شکل دهد و گاهی داستان در دل فرم شکل می‌گیرد.

حیدری درباره تعادل میان ابهام و وضوح در روایت توضیح داد: ابهام اگر به پرسشگری منجر شود ارزشمند است. ترجیح داده می‌شود مخاطب با پرسش از سالن خارج شود تا اینکه همه چیز را سرراست بداند.

وی به جایگاه سکوت و حذف در روایت اشاره کرد و افزود: سکوت می‌تواند معنا بسازد و حذف جزئیات به مخاطب فضای تفکر می‌دهد. در فیلم کوتاه فقط به‌اندازه‌ای توضیح داده می‌شود که مخاطب درک اولیه پیدا کند و بقیه  به تخیل و حس او بازمی‌گردد.

این فیلم‌ساز در خصوص فیلم‌نامه‌نویسی توضیح داد: ترکیبی از ساختار ازپیش‌تعیین‌شده و حس درونی موقعیت استفاده می‌شود. ساختار نظم می‌دهد؛ اما حس و تجربه لحظه‌ای باعث زنده شدن فیلم می‌گردد و گاهی قوانین ساختار کنار می‌رود.

حیدری درباره زبان بصری آثار خود افزود: تقریباً پنجاه، پنجاه بر طراحی آگاهانه و شهود لحظه‌ای متکی است. طراحی آگاهانه باعث اعتماد عوامل و زنده شدن لحظات فیلم می‌شود.

وی درباره انتخاب قاب، زاویه و میزان حرکت دوربین در فیلم‌هایش بیان کرد: معیار اصلی حس و معناست. برای نشان‌دادن تنش از قاب بسته و حرکت محدود استفاده شده و برای نمایش حس آزادی و گذر زمان از قاب باز و حرکت نرم بهره برده‌ایم.

این پژوهشگر درباره رابطه فضا و شخصیت تصریح کرد: فضا گاهی شخصیت دوم فیلم است و نشان می‌دهد شخصیت چگونه با محیط ارتباط دارد یا از آن جداست. فضای محدود یا پرجزئیات می‌تواند روایت را پیش ببرد و حس شخصیت‌ها را منتقل کند.

حیدری ادامه داد: فضا خود می‌تواند شخصیت باشد و اگر لوکیشن به‌عنوان کاراکتر در فیلم حضور پیدا کند، فیلم عمق بیشتری می‌یابد.

وی تاکید کرد: نور و رنگ همیشه نقش دراماتیک دارند؛ نور ملایم حس آرامش و رنگ سرد احساس تنهایی یا بیگانگی را منتقل می‌کند.

این کارگردان درباره نقش صدا گفت: صدا به‌اندازه تصویر اهمیت دارد و می‌تواند احساس، استعاره و واقعیت را هم‌زمان منتقل کند. در صدابرداری یک فیلم همیشه تلاش می‌گردد از مرحله پیش‌تولید با صدابردار هماهنگی صورت گیرد و سکوت به‌گونه‌ای دراماتیزه شود که بخشی از بیان فیلم باشد.

حیدری درباره دراماتیزه کردن سکوت توضیح داد: سکوت لحظه‌ای برای تأمل است و باعث فاصله‌گذاری ذهنی مخاطب می‌شود، هرچند استفاده نادرست از آن می‌تواند ریتم فیلم را کند، کند.

وی در مواجهه با موسیقی تاکید کرد: اغلب ترجیح داده شده موسیقی از دل صدای طبیعی فضا بیرون بیاید، اما گاهی موسیقی متن حس خاصی ایجاد می‌کند که صداهای محیط قادر به ایجاد آن نیستند.

این کارگردان سینما را هم ابزار بیان و هم راهی برای کشف دانست و اظهار کرد: هر پروژه فرصتی است تا ایده‌ها و حس‌ها با مخاطب به اشتراک گذاشته شود و هم‌زمان چیزهای جدیدی کشف گردد.

حیدری ادامه داد: فیلم کوتاه ظرفیت ویژه‌ای برای بیان مفاهیم فلسفی دارد، زیرا کوتاهی زمان امکان ارائه یک ایده یا تجربه را به‌صورت متراکم و دقیق فراهم می‌کند و در سینمای بلند گاهی این تمرکز و تراکم از دست می‌رود.

وی در خصوص کار با بازیگران بیان کرد: بسته به صحنه، هدایت دقیق ارائه می‌شود یا فضا برای بداهه‌پردازی باز گذاشته شده بداهه‌پردازی باعث ایجاد واکنش‌های طبیعی‌تر و واقعی‌تر می‌گردد.

این کارگردان با اشاره به حفظ انرژی صحنه در لوکیشن‌های محدود توضیح داد: طراحی حرکت دوربین، ریتم بازیگران و چیدمان میزانسن امکان‌پذیر است و محدودیت‌ها به فرصت خلاقانه تبدیل می‌گردد. محدودیت بودجه و زمان خلاقیت را تقویت می‌کند و باعث شده ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای انتقال ایده‌ها و احساسات پیدا شود.

حیدری  درباره جایگاه فیلم کوتاه اظهار کرد: این مدیوم رسانه‌ای مستقل است و نه صرفاً سکوی تمرین و محدودیت زمانی امکان تمرکز و دقت بیشتر در انتقال ایده‌ها و احساسات را فراهم می‌کند.

وی درباره تمرکز پروژه‌های بعدی توضیح داد: تمرکز بیشتری روی فرم و خلق تجربه‌های بصری تازه خواهم داشت، هرچند روایت و مضمون همیشه در خدمت فرم خواهند بود.

این پژوهشگر سینما در پایان خاطرنشان کرد: نگاه به جشنواره‌ها و بازار وجود دارد، اما تصمیمات خلاقانه همواره باید از مسیر شخصی و باورهای فیلم‌ساز نشأت بگیرد و وفاداری به مسیر شخصی اصل مهمی است.

به گزارش ایسنا این گفت‌وگو، تصویری از جهان ذهنی یک فیلم‌ساز جوان و تجربه‌های او در عرصه فیلم کوتاه ارائه و نشان می‌دهد که سینما، هم ابزار بیان و هم راهی برای کشف است. فیلم کوتاه به‌عنوان رسانه‌ای مستقل، محدودیت‌های زمانی و فضایی را به فرصتی برای تمرکز، دقت و خلاقیت تبدیل می‌کند و وفاداری به مسیر شخصی فیلم‌ساز، در اولویت قرار دارد.

انتهای پیام