کمبود نیروی پرستاری در گیلان؛ پرستاران بین مهاجرت و خستگی مانده‌اند

پرستاران این روزها بیش از هر زمان دیگری در خط مقدم نظام سلامت حضور دارند؛ از بحران کرونا تا فشار اقتصادی، از کمبود نیروی انسانی تا مطالبات معوق، قشری که ستون نظام درمانی کشور است، اما خود با دردهایی عمیق‌تر از بیماران درگیر است.

در گیلان، استانی که سهم بزرگی در مدیریت بحران‌های بهداشتی کشور دارد، شرایط پرستاران نه تنها متفاوت از دیگر نقاط نیست، بلکه گاه دشوارتر است. در حالی‌که شعار تجلیل از پرستاران در مناسبت‌ها بارها تکرار می‌شود، واقعیت میدانی از حقوق‌های پایین، اضافه کاری‌های اجباری، کمبود شدید نیرو و هفت ماه تأخیر در پرداخت تعرفه‌ها حکایت دارد.

پرستارانی که باید همزمان مراقب ده‌ها بیمار باشند، با خستگی و اضطراب فراوان شب و روزشان را در بیمارستان‌ها می‌گذرانند؛ از سوی دیگر، ظرفیت محدود استخدام و نبود امنیت شغلی، آینده این قشر را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.

برای بررسی دقیق‌تر وضعیت جامعه پرستاری گیلان، خبرنگار مهر با «محمد حسین دلسوز» رئیس نظام پرستاری گیلان به گفتگو نشست تا از نزدیک دغدغه‌ها، مطالبات و واقعیت‌های پشت صحنه زندگی پرستاران این استان را روایت کند.

* وضعیت پرستاری گیلان در مقایسه با کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وضعیت جامعه پرستاری گیلان به تناسب وضعیت کل کشور است؛ یعنی همان مشکلاتی که در سطح ملی وجود دارد، در گیلان هم دیده می‌شود. دو چالش اساسی داریم: وضعیت معیشتی پایین و کمبود شدید نیروی انسانی.

پرستاران گیلانی همان‌قدر که عاشق کار و خدمت هستند، از فشار کاری فرسوده شده‌اند. گاهی یک پرستار باید به جای چند نفر کار کند و این برای انسانی که شبانه‌روز در حال خدمت است، بسیار دشوار است.

*کمبود نیروی انسانی در گیلان تا چه حد بحرانی است؟

در حال حاضر آمار دقیق در اختیار ندارم اما می‌توان گفت کمبود نیرو به معنای نبود پرستار نیست؛ نیرو داریم اما استخدام انجام نمی‌شود. محدودیت‌های اقتصادی کشور، مانع جذب نیروهای جدید شده است و این مشکل در گیلان شدیدتر احساس می‌شود.

در برخی بخش‌ها، دو پرستار باید به بیش از ۳۰ تا ۴۰ بیمار خدمات بدهند و این فشار کاری غیرقابل تصور است. در بیمارستان‌های بزرگ رشت مثل رازی، پورسینا و حشمت، کمبود نیروی انسانی به مرز بحران رسیده است و نتیجه‌اش اضافه‌کاری های اجباری است که به یک رویه ثابت تبدیل شده است.

*وضعیت اشتغال پرستاران تازه‌وارد چگونه است؟

در رشت چهار بیمارستان خصوصی داریم که مشکل اشتغال چندانی ندارند، اما در بخش دولتی پس از گذراندن طرح، ظرفیت استخدام وجود ندارد. اگر هم فرصتی باشد، بسیار محدود است.

در آزمون‌های استخدامی اخیر نیز سهمیه گیلان ناچیز بود و همین باعث ناامیدی پرستاران جوان شده است. متأسفانه دولت به بهانه مشکلات مالی، سال‌ها است مجوز جذب نیرو نمی‌دهد و این شکاف روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود.

*مهم‌ترین مطالبه پرستاران گیلان چیست؟

دو مطالبه اصلی داریم: پرداخت معوقات و افزایش حقوق پایه. تعرفه پرستاری بیش از هفت ماه است پرداخت نشده و حقوق‌ها بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است؛ در حالی که حجم کار و مسئولیت، بسیار بالاتر از سایر مشاغل هم‌تراز است.

حق مسکن، مهدکودک و سایر مزایا نیز چندین ماه است پرداخت نشده است. نشست‌های متعددی برگزار شده اما بیشتر در حد شعار و وعده باقی مانده است. متأسفانه هر سال در روز پرستار همان حرف‌ها تکرار می‌شود و تغییری در عمل نمی‌بینیم.

*اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در گیلان به کجا رسیده است؟

این قانون از سال ۱۴۰۱ اجرایی شد، اما هنوز گیلان به سطح متوسط کشوری نرسیده است. مشکلات ساختاری در اجرای آن وجود دارد. ما با تشکیل کارگروه ویژه در حال بررسی هستیم تا کیفیت اجرای تعرفه‌ها بهبود پیدا کند.

قانون تعرفه‌گذاری اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند بخشی از عدالت مزدی در نظام سلامت را احیا کند، اما هنوز در مرحله آزمون و خطا قرار داریم.

*درباره اضافه‌کاری و فشار کاری پرستاران چه نظری دارید؟

تنها اقدام مثبتی که طی دو سال اخیر انجام شده، افزایش نرخ اضافه کاری از ۲۵ به ۸۰ هزار تومان در ساعت بود که با موافقت دولت انجام شد. البته این عدد هم با تأخیر پرداخت می‌شود و همه از آن راضی نیستند، چون بسیاری از همکاران به‌دلیل فشار جسمی و روحی، تمایلی به اضافه‌کاری ندارند.

در واقع، پرستاران به اجبار اضافه‌کاری می‌کنند تا چرخ بیمارستان بچرخد. این وضعیت نه عادلانه است و نه پایدار.

*آیا در بحران‌ها و شرایط ویژه حمایتی از پرستاران صورت گرفته است؟

متأسفانه خیر. در هیچ بحرانی – از کرونا تا سایر حوادث – برنامه خاصی برای پرستاران وجود نداشته است. حتی پاداش‌هایی که به برخی کارکنان ادارات در دوران تعطیلی تعلق گرفت، به پرستارانی که شبانه‌روز در خط مقدم بودند پرداخت نشد.

پرستاران گیلان در سخت‌ترین شرایط در بیمارستان‌ها ماندند، اما قدردانی واقعی از آنها هنوز صورت نگرفته است.

*وضعیت آموزش و بازآموزی پرستاران چگونه است؟

خوشبختانه در گیلان دوره‌های تخصصی و بازآموزی به‌صورت مستمر برگزار می‌شود و شرکت در این دوره‌ها برای ارتقای سطح علمی پرستاران ضروری است. اما نکته مهم اینجا است که هزینه این دوره‌ها را خود پرستاران پرداخت می‌کنند.

*برای پرستاران تازه‌وارد چه اقداماتی انجام شده است؟

صادقانه بگویم هیچ اقدام مؤثری انجام نشده است. بسیاری از تصمیم‌ها در سطح ملی مانده و خروجی استانی ندارد. ظرفیت آزمون‌ها بسیار کم است و انگیزه جوانان برای ماندن در این حرفه کاهش یافته است.

فشار کاری بالا چه تأثیری بر کیفیت خدمات و اخلاق پرستاران دارد؟

وقتی یک پرستار باید کار چند نفر را انجام دهد، طبیعی است که خستگی و فشار روحی بر رفتار و عملکردش تأثیر بگذارد. مردم از ما انتظار اخلاق و توجه دارند و حق هم دارند، اما وقتی توان جسمی و روانی پرستار فرسوده شود، کیفیت خدمات افت می‌کند.

ما همیشه می‌گوئیم پرستار فقط شاغل نیست، «نقش اجتماعی» دارد؛ اما با شرایط فعلی، پرستار دیگر فرصتی برای ایفای آن نقش ندارد.

*وضعیت امروز پرستاران گیلان را در یک جمله چگونه توصیف می‌کنید؟

پرستار گیلانی مثل گیلان خودش است؛ سرسبز در ظاهر، اما محروم در عمق. پشت لبخندهایشان درد، خستگی و دلخوری پنهان است.

*برنامه اصلی نظام پرستاری گیلان برای بهبود شرایط چیست؟

هدف ما این است که پرداخت‌ها منظم شود و با پیگیری از دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت، مجوز جذب حداقل ۲۰۰ نیروی جدید حتی به صورت شرکتی صادر شود. این کار می‌تواند بخشی از بار کاری را کم کند.

با همه محدودیت‌ها، امیدواریم با همکاری استانداری و دانشگاه، بتوانیم در سال آینده تغییر محسوسی در وضعیت معیشتی و کاری پرستاران ایجاد کنیم.

*سخن پایانی شما برای جامعه پرستاری گیلان؟

من از صمیم قلب از پرستاران گیلان عذرخواهی می‌کنم؛ چون می‌دانم رنجی که می‌کشند، بیش از آن چیزی است که در آمارها دیده می‌شود.

امیدوارم سال آینده، سالی بهتر برای پرستاران باشد؛ سالی که در آن، دیگر «روز پرستار» تنها یک روز تقویمی نباشد، بلکه نشانه توجه واقعی به این قشر فداکار باشد.