کاهش ذخایر سدها و تداوم بی‌بارشی/لزوم تغییر الگوی مصرف و کشت در استان زنجان

ایسنا/ مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با تأکید بر اینکه استان در دومین ماه پاییز هیچ بارندگی مؤثری نداشته و مخازن سدها در پایین‌ترین سطح سال‌های اخیر قرار گرفته‌اند، گفت: پنج دشت استان در وضعیت بحرانی هستند، نرخ فرونشست در برخی نقاط به حدود ۷ سانتی‌متر رسیده و مدیریت جدی مصرف در همه بخش‌ها یک ضرورت فوری است.

به‌دنبال ورود به سومین ماه پاییز بدون وقوع بارش مؤثر در استان زنجان، نگرانی‌ها درباره کاهش ذخایر سدها، افت آب‌های زیرزمینی و احتمال بروز تنش آبی در ماه‌های پیشِ‌رو افزایش یافته است. در چنین شرایطی، مدیریت حوضه‌های آبریز و برنامه‌ریزی برای تأمین پایدار آب شرب، کشاورزی و صنعت اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به همین منظور، خبرنگار ایسنا در گفت‌وگویی با اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان، آخرین وضعیت منابع آبی استان، میزان ورودی سدها، کیفیت آبخوان‌ها، اثرات خشکسالی و برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت این شرکت برای عبور از دوره کم‌بارشی را بررسی کرده است.

---

بازار

---

ایسنا: با توجه به اینکه در دو ماه نخست پاییز بارندگی قابل توجهی نداشتیم، وضعیت مخازن سدهای استان در حال حاضر چگونه است؟

امسال تاکنون بارندگی موثری نداشته‌ایم، اما بر اساس پیش‌بینی‌های هواشناسی امیدواریم از آذرماه شاهد آغاز بارش‌ها باشیم. اکنون وضعیت مخازن سدهای استان مناسب نیست. در سد تهم، تنها منبع تأمین آب شرب شهر زنجان، فقط ۶/۳ میلیون مترمکعب آب موجود است؛ در حالی‌که ظرفیت مخزن ۸۶ میلیون مترمکعب است، یعنی حدود ۷ درصد پرشدگی داریم و بیش از ۸۰ ��یلیون مترمکعب از مخزن خالی است. سال گذشته در همین زمان ۱۴/۵ میلیون مترمکعب آب در این سد وجود داشت. سال آبی جاری را با همین رقم ۶/۳ میلیون مترمکعب آغاز کرده‌ایم و امیدواریم با بارش‌ها بخشی از کمبود جبران شود.

در سد گلابر، اکنون ۴۱ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده و پرشدگی سد ۳۵ درصد است؛ این رقم سال گذشته ۴۵ میلیون مترمکعب بود. سد کینه‌ورز که بخشی از آب شرب ابهر و خرمدره را تأمین می‌کند، امروز ۲/۳ میلیون مترمکعب آب دارد؛ یعنی فقط ۱۵ درصد پرشدگی. سد تالوار نیز ۶۷ میلیون مترمکعب آب دارد؛ در حالی که سال گذشته این عدد ۹۴ میلیون مترمکعب بود. با توجه به حجم ۵۰۰ میلیون مترمکعبی مخزن، اکنون فقط ۱۳ درصد پرشدگی ثبت شده است.

ایسنا: وضعیت دشت‌های استان زنجان و خطر فرونشست چگونه است؟

استان زنجان در سه حوضه آبریز زنجان‌رود، دریاچه ارومیه و فلات مرکزی قرار دارد. از هفت دشت مطالعاتی استان، پنج دشت زنجان، سجاس، گل‌تپه، قیدار و خرمدره در وضعیت بحرانی و ممنوعه هستند و فقط دشت ماه‌نشان و طارم در شرایط غیرممنوعه قرار دارند.

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی در سال ۱۴۰۰، پنج منطقه فرونشست در استان شناسایی شد. بیشترین نرخ فرونشست مربوط به محدوده خرم‌دره، ایجرود، سلطانیه با حدود ۷ سانتی‌متر در سال است. در مناطق سلطان‌آباد نیز فرونشست‌های ۶٫۵، ۶٫۱ و ۴٫۴ سانتی‌متر ثبت شده است. گرچه وضعیت زنجان به شدت برخی استان‌ها مثل اصفهان نیست، اما فرونشست تهدید جدی زیرساخت‌ها است و نباید از آن غافل شویم.

ایسنا: در زمینه برخورد با چاه‌های غیرمجاز چه اقداماتی صورت گرفته است؟

طی دو سال گذشته ۱۲۰۰ حلقه چاه غیرمجاز مسلوب‌المنفعه شده، ۱۰۰۰ دستگاه کنتور هوشمند حجمی نصب و ۱۱۴۰ پروانه کشاورزی اصلاح و تعدیل شده است. در هفت‌ماهه امسال (تا پایان مهر) ۳۰۰ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شد که با احتساب اقدامات ۲۰ روز اخیر، رقم مسدودی امسال به ۳۰۰ حلقه رسیده و ۷/۳ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی محقق شده است.

عملیات انسداد در مناطقی مانند زنجان‌رود، گرماب خدابنده، قیدار و دشت سلطانیه انجام شده و چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق دارای حکم قضایی به سرعت مسدود می‌شوند.

ایسنا: با توجه به اینکه بخش عمده مصرف آب در کشاورزی است، چه برنامه‌ای برای اصلاح الگوی کشت وجود دارد؟

بیشترین مصرف آب استان در حوزه کشاورزی است و تغییر الگوی کشت یک ضرورت جدی است. بر اساس برنامه «سازگاری با کم‌آبی»، برای همه بخش‌ها ـ کشاورزی، صنعت، فضای سبز و مصارف خانگی ـ تکالیف مشخص شده و هر سال توسط ارزیابان وزارت نیرو پایش می‌شود.

در حوزه کشاورزی، تغییر الگو، استفاده از گیاهان کم‌آب‌بر، توسعه آبیاری نوین و کاهش سطح زیرکشت محصولات پرمصرف در دستور کار است. مؤسسه تحقیقات نیز به‌عنوان نهاد بی‌طرف، مسئول پایش اجرای این برنامه‌ها است.

ایسنا: در حوزه طرح‌های توسعه‌ای و سدسازی، آخرین وضعیت پروژه‌های مهم استان چیست؟

برای تأمین آب شرب و صنعت استان در افق ۱۴۲۵ برنامه جامعی تدوین شده است. سد مراش برای تأمین آب شرب و صنعت شهرستان ماه‌نشان، دندی و ۱۲۲ روستا در حال تکمیل است؛ پیشرفت آن ۷۵ درصد بوده و آبگیری اولیه تا پایان آذرماه انجام می‌شود. بهره‌برداری کامل نیز برای شهریور ۱۴۰۶ هدف‌گذاری شده است.

سد بلوبین (ایجرود) با ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی، آب شهرهای زرین‌آباد، حلب و ۹۲ روستای ایجرود را تأمین خواهد کرد. آبگیری آن انجام شده و تکمیل سازه تا شهریور سال آینده برنامه‌ریزی شده است. سد تالوار منبع اصلی تأمین آب شهرستان خدابنده است. خط انتقال ۱۶۱ کیلومتری آن آغاز شده و فاز اول ۵۴ کیلومتری به سمت گرماب در حال اجراست. با تکمیل پروژه، آب شرب شهر قیدار، پنج شهر دیگر و ۱۳۴ روستا تأمین خواهد شد.

سد مشمپا برای تأمین آب زنجان، ابهر، خرمدره و سلطانیه طراحی شده است. این پروژه ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و با تأمین اعتبار و مشارکت بخش خصوصی در صورت قطعی شدن، امکان آبگیری آن ظرف دو سال فراهم می‌شود. همچنین سد میرزاخانلو تأمین‌کننده آب بخشی از طارم است و برای تکمیل تأمین آب شرب این شهرستان، سد کُلُوچ با حجم مخزن پیشنهادی ۵۰ میلیون مترمکعب در مرحله مطالعات نهایی قرار دارد.

ایسنا: مهم‌ترین چالش‌های شما در اجرای این پروژه‌ها چیست؟

مهم‌ترین چالش، تأمین اعتبار است. اجرای پروژه‌های بزرگ مانند سدها هزینه‌بر و زمان‌بر است. در سفر ریاست جمهور، بخش مهمی از اعتبارات سه‌ساله پروژه‌ها مصوب شد. برای سد مشمپا نیز ورود سرمایه‌گذار بخش خصوصی اهمیت حیاتی دارد.

انتهای پیام