آلودگی هوا؛ آزمونی سخت برای مازندران

استان مازندران که در ذهن بسیاری بعنوان یکی از مناطق سبز، خوش‌آب‌وهوا و پاک کشور شناخته می‌شود، این روزها با چالشی جدّی و رو به ‌افزایش در زمینه کیفیت هوا روبه‌روست؛ چالشی که نه تنها آرامش بصری آسمان آبیِ این خطه را دچار خدشه کرده، بلکه سلامت عمومی را نیز در معرض تهدید قرار داده است.

از یک‌سو، گزارش‌های منتشرشده حاکی از آن است که غلظت آلاینده‌ها و ذرات معلق به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان در استان افزایش یافته و باید گفت؛ استان مازندران در لبه آلودگی هوا قرار دارد و فراموشی آلودگی هوا زیر چتر سبز، اشاره‌ای تلویحی به آنکه پوشش سبز و زیبای منطقه شاید تا حدی این آلودگی را از چشم ناظر پنهان کرده دارد.

از سوی دیگر، منشأها و علل این وضعیت نیز به‌مراتب متنوع و چندلایه‌اند. بخشی از آن به پدیده گرد و غبار بازمی‌گردد؛ برای مثال، گزارش‌ها حاکی‌اند که وقوع ریزگردها که منشأ آن‌ها کانون‌های فرسایش بادی شمال و شمال­ شرق کشور و حتی کشورهای همسایه هستند و عامل مهمی در آلودگی هوای استان شده است.

همچنین، فعالیت معادن شن‌ و ‌ماسه، سوزاندن کاه و کلش، مصرف سوخت مازوت در برخی نیروگاه‌ها و مشکلات ناشی از ترافیک نیز در کنار هم بخشی از شرایط را تشدید کرده‌اند.

در تازه‌ترین نمونه‌ها، مدیرکل مدیریت بحران استان ضمن اعلام وضعیت ناسالم هوا، از لغو تمامی فعالیت‌های ورزشی مدارس استان و هشدار به سالمندان خبر داده است.

حسینعلی محمدی اظهار کرد: حدود ۷۰ درصد گرد و غبار موجود منشأ خارجی دارد.

این بدین معناست که نه فقط منابع محلی، بلکه شرایط فرامحلی نیز نقش‌تعیین‌کننده‌ای دارند.

به‌طور خاص در غرب استان نیز، فعالان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که ورود و نفوذ ریزگردها و افزایش فعالیت معادن، شرایط را برای شهرها و روستاها دشوارتر ساخته است.

به‌عبارت دیگر، آنچه مازندران را در این وضعیت قرار داده، ترکیبی از عواملی است که همواره با طبیعت و انسان در تعامل هستند.

 شرایط جوی و فرسایش بادی منشأ گرد و غبار، فعالیت‌های صنعتی و معدنی، مصرف سوخت‌های پرآلاینده، ترافیک شهری، ضعف در پوشش نظارتی و پایش کیفیت هوا، کمبود یا نبود ایستگاه‌های پایش و همچنین ویژگی‌های جغرافیایی منطقه نوار شمالی کشور، نزدیکی به پهنه‌های بیابانی و مسیری برای انتقال گرد و غبار همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند.

از منظر سلامتی و عمومی، این وضعیت پیامدهایی جدّی داشته و کاهش دید افقی در برخی مناطق شهر بابل گزارش شده است، هشدار برای کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و ریوی، تعطیلی یا محدود شدن فعالیت‌های ورزشی و آموزشی در فضای باز، و افزایش نیاز به اطلاع‌رسانی و اقدامات حفاظتی از سوی ارگان‌های ذیربط مورد تاکید قرار گرفته است.

در همین راستا، هوشنگ بهزادی مدیرکل هواشناسی مازندران با اشاره به افزایش آلودگی هوا در چند روز اخیر گفت: آلودگی، پایش و رصد آن از طریق سنجش آلودگی انجام می‌شود و هواشناسی مازندران دستگاه سنجش آلودگی ندارد اما محیط زیست این دستگاه را در اختیار دارد.

 او با بیان اینکه گزارش‌های پایش جو در شاخص دید افقی ناشی از مه، گرد و غبار و گرد و خاک است، افزود: هواشناسی مازندران در سه روز اخیر پدیده گرد و غبار گزارش کرده است. اما باید بدانیم، گرد و خاک با گرد و غبار فرق دارد؛ گرد و خاک با چشم فیزیکی دیده می‌شود اما گرد و غبار دید چشمی مستقیم ندارد.

مدیرکل هواشناسی استان مازندران ادامه داد: مازندران در چند روز اخیر در پدیده گرد و غبار درگیر شده است. در روز پنج‌شنبه گذشته در شهر رامسر گزارش گرد و غبار به‌صورت متناوب بوده و در روز جمعه نیز این آلودگی در مرکز و شرق استان مشاهده شده است. گرد و غبار باعث کاهش دید شده و آمل، قائمشهر و ایزدشهر نیز به این شهرها اضافه شدند.

 بهزادی تأکید کرد: چون ایستگاه پایش آلودگی در برخی از شهرها نداریم، نمی‌دانیم که بین این شهرها نیز آلودگی وجود داشته یا نه؛ ولی به احتمال زیاد بخش شهرهای دیگر نیز درگیر شدند.

وی ادامه داد: آنچه محرز است، شواهد نشان‌دهنده درگیری کامل خط ساحلی به پدیده گرد و غبار بوده است.

 مدیرکل هواشناسی استان مازندران همچنین درباره ماهیت آلودگی اظهار کرد: موضوع آلایندگی جوی از نظر محیط زیست است و اینکه در چه سطحی از زرد یا نارنجی است را با توجه به اینکه دستگاه پایش نداریم نمی‌توانیم اظهار نظر کنیم، البته هشدارهای زرد و نارنجی محیط زیست با هواشناسی متفاوت است.

بهزادی درباره تجهیز هواشناسی به سامانه سنجش آلودگی توضیح داد: درخواست احداث ایستگاه آلودگی‌سنجی کردیم و به‌صورت رسمی این درخواست انجام شد. با توجه به اینکه این آلودگی سطحی از استان‌های شمالی را نیز درگیر کرده است این مهم ضروری است. گلستان و گنبد نیز درگیر پدیده گرد و غبار هستند و به همراه آن پدیده گرد و خاک هم به آن اضافه شده است.

او افزود: همان‌طور که می‌دانیم گرد و غبار دیده نمی‌شود، اما در پدیده گرد و خاک، تیرگی هوا به همراه مشکلات تنفسی احساس می‌شود.

مدیرکل هواشناسی استان مازندران سپس به روش‌های اندازه‌گیری اشاره کرد و گفت: در پدیده گرد و غبار، از طریق دستگاه‌ها و ماهواره بررسی دید انجام می‌شود. آخرین دید گزارش‌شده گردوغبار ۸ تا ۱۰ کیلومتر بوده و وضعیت کاهش دید در این شعاع گزارش شده است.

 بهزادی با اشاره به شرایط رطوبتی استان ادامه داد: صبح‌ها شاهد پدیده مه‌گرفتگی هستیم و هرگاه رطوبت مازندران بیش از ۷۰ درصد باشد، افزایش مه را مشاهده می‌کنیم و با وجود گرد و غبار، کاهش دید افزایش پیدا کرده است. رطوبت بالای ۸۰ درصد مه تعریف می‌شود که در حال حاضر وضعیت هوا تلفیقی از گرد و غبار و مه است.

وی درباره پیش‌بینی وضعیت هوا نیز گفت: برای یکشنبه،   گرد و غبار داشتیم و  روز دوشنبه بارندگی را در استان شاهد هستیم. آغاز بارندگی‌ها از غرب استان خواهد بود و در بعدازظهر به مرکز و شرق می‌رسد. البته ممکن است میزان بارندگی در شرق استان، نکا و بهشهر از شدت کمتری برخوردار شود.

مرکز ملی گرد و غبار در خوزستان، برای مازندران گرد و خاک مشاهده نکرد

مدیرکل هواشناسی استان مازندران در ادامه افزود: محیط زیست وضعیت فعلی را به رنگ نارنجی و قرمز اعلام کرده اما رنگ هشدارهای آنها با ما متفاوت است. معمولاً در اعلان وضعیت گرد و غبار با ما مشاوره‌ای دارند. مرکز ملی گرد و غبار در خوزستان است که برای مازندران گرد و خاک مشاهده نکرده است.

به گزارش ایسنا، برخی گزارش‌ها حاکی‌اند که استان از سال ۱۴۰۱ اقدام به راه‌اندازی ایستگاه‌های پایش ذرات معلق کرده و تلاش‌هایی برای ارتقای سامانه پایش و اطلاع‌رسانی انجام شده است. ولی هنوز زمان و اقدام بیشتری لازم است تا وضعیت به سطح استانداردها نزدیک شود.

بهزادی در پایان با بیان اینکه درخواست دریافت دستگاه‌های آلایندگی را به همراه محیط زیست دادیم، گفت: آلودگی صرفاً آتش زدن، گرد و غبار و گرد و خاک نیست و نیازمند دستگاه‌هایی برای پایش این‌ها هستیم. با حمایت استاندار، درخواستی را نیز به سازمان هواشناسی ارائه کردیم تا دستگاهی را به ما برای سنجش آلودگی ارائه دهند و یا هم به محیط زیست و یا هم به ما ارائه دهند.

در مجموع، آلودگی هوای مازندران دیگر نکته‌ای حاشیه‌ای نیست و نمی‌توان آن را صرفاً «مسئله سایر شهرها» دانست؛ استان سرسبز شمال کشور با طبیعتی ممتاز، امروز درگیر چالشی محیط‌زیستی جدّی است که هم پیشرفت اجتماعی-اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و هم سلامت شهروندان را توجه به این مسئله، نه فقط برای دستگاه‌های متولی، که برای هر شهروندی ضرورت دارد؛ چرا که کیفیت هوا، کیفیت زندگی است.