علم بندان؛ آغاز سوگ حسینی

ايرنا/ برافراشته شدن علم هاي حسيني در جاي جاي خراسان جنوبي آغازي بر سوز دل ها و همنوايي با کاروان عشاق کربلا است که مردم اين استان همه ساله در شب اول محرم با شرکت در مراسم «علم بندان» آماده عزاي امام حسين (ع) مي شوند. در اين روزها که به پايان ماه ذي الحجه و آغاز ماه محرم نزديک مي شويم، حال و هواي شهرمان نيز ويژه تر شده، داغداران حسيني به ويژه جوانان با برپا کردن چادر و خيمه و سياه پوش کردن تکايا، مساجد، حسينه ها و امامزادگان به استقبال ماه پيروزي خون بر شمشير مي روند. شهرهاي استان رنگ و بوي غم به خود گرفته و گويي نجواي غم بار همچون «باز اين چه شورش است که در خلق عالم است، باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است» که به زبان نيامده اما بر دلهاي داغدار محبان اباعبدالله الحسين(ع) مي گذرد و در و ديوار شهرها نيز پاسخ گوي دل اين محبان و داغداران است. آيين هاي عزاداري آغاز ماه محرم در سطح استان متفاوت است اما شايد مشترک ترين آيين اين باشد که هر ساله مردم با برپايي مراسم سنتي علم بندان بر جاي مانده از فرهنگ علمداري و پرچم داري 600 سال گذشته به پيشواز ماه محرم مي روند و سوگواري سرور و سالار شهيدان را آغاز مي کنند. علم بندي يکي از آيين هاي کهن عزاداري ماه محرم در خراسان جنوبي به شمار مي رود که با مراسمي خاص در شهر قهستان شهرستان درميان و در اغلب مناطق استان برگزار مي شود. اين آيين که در غروب آخرين روز ماه ذي الحجه برگزار مي شود نشانه شروع مراسم ماه محرم است در اين روز براي علم بندان، سادات و بزرگان مقابل مسجد گرد هم آمده و بر تيري چوبي به ارتفاع سه تا پنج متر پارچه هاي سياه و سبز آويخته و بر فراز آن قبه‌اي گنبدي شکل و يا سرپنجه‌اي از جنس برنج مي گذارند که نقش اين پنج انگشت در بالاي علم نشانه انگشتان بريده حضرت ابوالفضل العباس (ع) است، آنان نمادي مي سازند از علم کربلا و آنگاه آنان که قدرت مناسب و اندام ورزيده اي دارند علم را در دست گرفته و به عزاداري و نوحه خواني مي پردازند. « علم » از مهم‌ ترين و اصيل‌ ترين علائم عزاداري در خراسان جنوبي است و مردم براي آن احترام زيادي قائل هستند به طوري که وقتي علم‌ ها را مي ‌بندند انگار که دوباره با آن جان مي ‌گيرند و هرگز به علم پشت نمي ‌کنند. **علم بندان؛ آييني کهن در قهستان مراسم علم بندان در شهر قهستان شهرستان درميان با آيين ويژه تري برگزار مي شود در اين شهر مراسم علم بندان در روز چهارم محرم‌ الحرام برگزار و اهالي علت آن را ورود اهل بيت به کربلا ذکر مي کنند. در اين شهر هرکدام از علم‌ها به نام يکي از ائمه اطهار(ع) نامگذاري و برپا مي‌‌شود و به اين ترتيب 12 علم به نام 12 امام و دو علم به نام حضرت فاطمه زهرا(س) و قمر بني ‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس(ع) در مراسم خاص با حضور سادات با پارچه‌ هايي به رنگهاي مختلف پوشانده مي ‌شود. مردم محل براي برطرف شدن گرفتاري ها و مشکلات شان پارچه هايي البته نو نذر علم ها مي کنند که اين پارچه ها با نظم و رنگ بندي خاصي توسط سادات و بزرگان بر روي علم‌ها بسته مي‌شود و با برافراشته شدن علم‌ها، اسپند دود مي کنند، يک نفر چاووشي مي خواند و ديگران صلوات مي فرستند و همزمان مراسم سينه زني و عزاداري امام حسين(ع) هم آغاز مي شود. در شهر قهستان علم نسل به نسل از پدر به پسر بزرگتر خانواده به ارث مي رسد و هرکدام از علم‌ ها علاوه بر اينکه داراي صاحبي موروثي است داراي علم‌گردان موروثي نيز هست. در اين شهر نگهداري طوق بالاي علم در تمام سال بر عهده علم ‌گردان است، علم‌ گردان در زمان مراسم، حراست و مواظبت از علم را برعهده دارد و به اعتقاد اهالي اگر علم دچار خسارت شود و يا بر زمين بيفتد، صاحب علم بايد قرباني کند در غير اين صورت براي خانواده صاحب علم اتفاق ناگواري در سال رخ مي‌دهد. از روز چهارم محرم تا پايان مراسم عزاداري در عصر عاشورا، علم گردانان علم‌ها را در کوچه ها و خيابان هاي شهر مي ‌چرخانند و براي صحت و سلامتي اهالي منزل و شادي مردگان آنان ذکر فاتحه سر مي ‌دهند. به اذعان اهالي اين شهر آمدن علم‌ها به درب منزل بسيار خوش يمن و نيامدن آنان بد يمن است، بنابراين اهالي مواظب هستند در اين چند روز علم‌ها به درب منازل آنان آمده و براي لحظاتي جلوي منزل آنان توقف کنند. در اين منطقه هر علم‌ گردان براي خود يک جارچي يا همراه استخدام مي ‌کند که وظيفه جارچي همراهي با علم‌ گردان و جمع‌ آوري نذوراتي است که مردم به علم ‌گردانان اهدا مي‌ کنند و در پايان مراسم نذورات جمع ‌آوري شده بين علم‌ گردان و جارچي تقسيم و يا براي ساخت اماکن مذهبي هزينه مي‌‌شود. **قدمت 600 ساله علمداري در خراسان جنوبي يکي از کارشناسان مذهبي خراسان جنوبي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: مراسم علم بندان يا عقد علم در برخي مناطق استان در غروب آخرين روز ماه ذي الحجه انجام مي شود که نشانه آغاز مراسم ماه محرم است و در برخي روستاها اين مراسم در روزهاي پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز مي شود و دليل آن را ورود اهل بيت(ع) به کربلا ذکر مي کنند. حجت الاسلام علي محمدزاده افزود: مراسم علم بندان در بيرجند را نوعي استقبال از ماه محرم است و به عبارت ديگر اول محرم همه جا سياه پوش شده و ورود ماه محرم به مردم اعلام مي‌شود. وي عنوان کرد: طبق شواهد تاريخي سابقه اين مراسم در خراسان جنوبي به حدود 600 سال قبل بر مي گردد و در گذشته در شهر بيرجند علمداران در محل هيئت حسيني علم‌ها را مي‌بستند و به طرف هيئت فاطميه حرکت داده مي‌شد، همچنين افرادي در گذشته وقف هايي براي مراسم علم گردان در استان انجام داده اند. اين کارشناس مذهبي اظهار داشت: در واقعه کربلا حضرت ابوالفضل(ع) علمدار سپاه امام حسين(ع) بود و شجاعانه ايستاد تا مرکزيت سپاه از بين نرود به همين خاطر وقتي نام علمدار مي آيد مردم عاشق اهل بيت ياد رشادت هاي آن حضرت مي افتند. در خراسان جنوبي از عصر روز آخر ذي الحجه نواي روضه در کوچه پس کوچه هاي شهر و روستا مي پيچيد و ايستگاه هاي صلواتي در فصل سرد با نوشيدني هاي داغ و در فصل گرما با شربت گلوي عزاداران را تر مي کنند. اين استان با آغاز دهه اول محرم يکپارچه حال و هواي عاشورايي به خود گرفته و مراسم عزاداري با آداب و رسوم ويژه همه ‌ساله باشکوه‌تر از قبل برگزار مي‌شود. مراسم علم بندان يکي از مراسم سنتي عزاداري در خراسان جنوبي است که به شماره 627 در سال 1391 در فهرست ميراث معنوي کشور به ثبت رسيده است. همراهان عزيز ، آخرين اخبار استان خراسان جنوبي را به صورت لحظه اي و فراجناحي در بسترهاي زير دنبال کنيد : آخرين خبر خراسان جنوبي در تلگرام : https://t.me/joinchat/AAAAAEKMM7H6Qgk9-pkB6w آخرين خبر خراسان جنوبي در اينستاگرام : https://instagram.com/skhorasan_today آخرين خبر خراسان جنوبي در سروش : http://eitaa.com/joinchat/159514624C135faa8fb7