رای دیوان عدالت اداری برای مشاغل سخت و زیان‌آور

کاهش شنوایی، ضعف بینایی، آسیب های جسمی و حرکتی، ایجاد مشکلات تنفسی، قلبی و عروقی، فشارهای روانی و عصبی و مسائلی از این دست از جمله پیامدها و آسیب های جسمی و روحی است که ممکن است حتی با گذشت چند سال پس از بازنشستگی در افراد بروز کند و ادامه یابد؛ از آن گذشته سر و کار داشتن افراد با مواد خطرناک شیمیایی، مواد رادیواکتیو و مشاغل دارای سر و صدا و آلایندگی زیاد نیز آنان را در ردیف مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌دهد.

به موجب تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون بیمه تامین اجتماعی، کارهای سخت و زیان‌آور به شغل‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و فرد با انجام آن کار، فشار جسمی و روانی بیش از ظرفیت طبیعی را متحمل و در اثر آن به بیماری و عوارض آن مبتلا شود.

کارگران معدن و استخراج، رانندگان وسایل سنگین، کارگران صنایع شیمیایی، کارگران کشاورزی،کارگران نفت‌و گاز و ساختمان، کارگران پل و تونل، کارگران در محیط‌های با آلودگی صوتی بالا،کارگران صنایع فولاد و ذوب فلزات،کارگران خدمات بهداشتی،کارگران در معرض اشعه رادیو اکتیو،کارگران خدمات شهری،کارگران آتش نشانی و خبرنگاران بخشی از مشاغل سخت و زیان آور به شمار می‌روند.

ماده یک آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور این مشاغل را که به آنها سختی کار تعلق گرفته به دو دسته تقسیم کرده است:

الف ـ مشاغلی که صفت سخت و زیان آور با ماهیت شغلی وابستگی دارد اما می‌توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آنها را حذف کرد.

ب ـ مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان آور بوده و با به کارگیر تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی کارفرما، صفت سخت و زیان آوری کاهش یافته اما کماکان سخت و زیان آوری آنها حفظ می شود.در واقع برخلاف مشاغل گروه "الف" که با بکارگیری تمهیدات ایمنی و تلاش کارفرمایان سختی کار کاهش می‌یابد، مشاغل گروه "ب" ماهیتا سخت و زیان آور هستند و صفت سخت و زیان آوری در ذات آنها وجود دارد.

در روزهای اخیر و به دنبال صدور آرای متعارض از سوی برخی از شعب دیوان عدالت اداری در خصوص ماهیت شغل آتش‌نشانی و اینکه آیا این شغل در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرد یا خیر، موضوع جهت بررسی و رفع تعارض به هیات عمومی ارجاع شد که پس از بررسی مستندات و استماع نظرات، هیات عمومی دیوان عدالت با اکثریت آرا تعارض را محرز دانست.

در این حکم آمده است: بر اساس ماده ۸۴ قانون برنامه ششم توسعه دولت موظف است مشاغل آتش‌نشانی و پرتوکاری اشعه را جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب کند و نظر به این که با حکم قانونگذار و شناسایی مشاغل آتش‌نشانی به عنوان مشاغل سخت و زیان آور نیازی به طرح موضوع در کمیته استانی تشخیص مشاغل سخت و زیان آور نیست و اساسا کمیته مذکور نیز نمی‌تواند برخلاف حکم قانونگذار اتخاذ تصمیم کند، در نتیجه آراء صادره مبنی بر ورود شکایت به شرح مندرج در گردشکار که متضمن پذیرش مشاغل آتش‌نشانی به عنوان مشاغل سخت و زیان آور بوده، صحیح و منطبق با موازین قانونی است.

این رأی براساس ماده ۸۹ قانون دیوان عدالت اداری اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰ برای شعب دیوان و مراجع اداری و همچنین برای هیات‌های تخصصی و هیات عمومی در مورد رسیدگی به ابطال مصوبات موضوع بند ۱ ماده ۱۲ این قانون در ارتباط با آن موضوع لازم الاتباع است.

در حال حاضر کار در معادن، کار در آتش‌نشانی،حفر قنات و چاه، کارهای مرتبط با کوره‌های مذاب، عملیات مربوط به جمع‌آوری و دفن زباله‌ها، کار در فضاهایی که ارتعاشات صوتی حاکم بر محیط بر سیستم شنوایی آسیب‌رسان است، کارهای مرتبط با سمپاشی و ضدعفونی کردن،کار غواصی که تحت فشار غیرطبیعی محیط باشد و کارهایی که در معرض تشعشات رادیواکتیو هستند از جمله مشاغل سخت و زیان آور به شمار می‌روند.

علاوه بر کارهای سخت و زیان‌آور مشخص شده طبق مصوبات شورای‌ عالی حفاظت فنی و موارد تأیید شده توسط کمیته‌های استانی، موارد زیر نیز سخت و زیان‌آور شناخته می‌شوند:

۱ـ مشاغلی که در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها مستقیماً با زندانی ارتباط دارند.
۲ـ مشاغلی که مستقیماً در مراکز روان درمانی با بیماران روانی مرتبط هستند.
۳ـ خبرنگاری

توجه به مشاغل سخت و زیان آور از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در بسیاری از کشورها این مشاغل بخش مهمی از بازار کار را تشکیل می‌دهند از این رو رعایت حقوق و ایمنی کارگران در این حوزه‌ها از جمله مواردی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود تا سلامت و رفاه افراد حفظ شود.

کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون تامین اجتماعی نیز مکلفند قبل از آن که کارهای سخت و زیان آور را به کارگران خود محول کنند، معاینات پزشکی لازم را انجام داده و کارگران را به لحاظ قابلیت و استعداد جسمانی متناسب برای نوع کار بسنجند و به صورت دوره‌ای معاینات پزشکی را تکرار کنند.

کارفرما همچنین مکلف است پس از احراز شرایط بازنشستگی بیمه شده شاغل در کارگاه وی، طبق این آیین‌نامه معادل ۴ درصد میزان مستمری برقراری بیمه شده نسبت به سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان‌آور را که توسط سازمان تأمین اجتماعی محاسبه و مطالبه می‌شود را به سازمان پرداخت کند. چنانچه بیمه شده شرایط استفاده از بازنشستگی پیش از موعد در کارهای سخت و زیان‌آور را طبق این آیین‌نامه احراز کند، سازمان تأمین اجتماعی مکلف است نسبت به برقراری مستمری وی از تاریخ ترک کار اقدام کند.

سوابق کار در مشاغل سخت و زیان آور یک و نیم برابر محاسبه می‌شود و افرادی که در مشاغل سخت و زیان آور و طاقت‌ فرسا ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب را داشته و حق بیمه این ایام را به سازمان تامین اجتماعی واریز کرده‌ باشند، می‌توانند تقاضای بازنشستگی خود را ارائه کنند.

به گزارش ایسنا، متقاضیان بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور جهت ثبت درخواست و بارگذاری مدارک و مستندات خود می توانند به سامانه مشاغل سخت و زیان‌آور وزارت کار به نشانیsrk.mcls.gov.ir مراجعه و اقدام کنند.