«فقر سفر» رکورد زد

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/07/13 - 20:40

دنیای اقتصاد/ نرخ محرومیت از «حداقل یک مسافرت در سال» به بیشترین سطح ۱۴ سال اخیر رسید؛ ضعف درآمد ایرانی‌ها نسبت به ابتدای دهه ۹۰ در کنار رشد شدید هزینه‌های زندگی باعث شده ۴۸ درصد خانوارها توان «مسافرت» را از دست بدهند.

در سال ۱۴۰۳ «فقر سفر» روی قله قرار گرفت. در این سال ۴۸ درصد از خانوارهای ایرانی سفر نرفته و تنها ۵۲ درصد حداقل یک مسافرت داشتند. این در حالی است که این عدد در سال ۱۳۹۷ یعنی «سال طلایی سفر» به ۳۱ درصد برای سفر نرفته‌ها می‌رسید و در مقابل ۶۹ درصد حداقل یک مسافرت داشتند.
کسانی که توانستند حداقل یک سفر را داشته باشند نیز سبک مسافرت‌شان تغییراتی را تجربه کرده است. در سال ۱۴۰۳ تنها ۴۹ درصد سفرها اقامت شبانه داشتند که ۴۲ درصد کاهش را نسبت به سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد.

با توجه به اینکه اقامت شبانه یکی از شاخص‌های کیفیت سفر است،‌ می‌توان نتیجه گرفت که شاهد افت کیفی سفرها در این بازه زمانی و تبدیل شدن سفرهای سیاحتی به سفرهای ریاضتی هستیم. کاهش حجم سفرهای تفریحی و رسیدن آن به ۲۳ درصد در مقابل ۲۸ درصد سال ۹۰ شاخص دیگری است که نشان‌دهنده چالش‌های جدی در گردشگری داخلی ایران است.
«اقامت» به عنوان دیگر اضلاع گردشگری و کسب‌وکارهای مرتبط با این صنعت نیز با مشکلات متعدد دست‌وپنجه نرم می‌کند. آمارهای منتشر شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد سهم اقامت در اقامتگاه‌ها غیررسمی دو رقمی شده و به عدد ۱۱ درصد رسیده است. این در حالی است که سهم اقامتگاه‌های رسمی که در سال ۹۰،‌ به عدد ۵ درصد می‌رسید با یک درصد کاهش به عدد ۴ تنزل پیدا کرده است. در مقابل ۶۹ درصد گردشگران در خانه اقوام ساکن شده و ۹ درصد هم از ویلا شخصی استفاده می‌کنند.

چنین اعداد و ارقامی نشان‌دهنده انحراف در جریان اقامتی مسافران است. دلیل این امر به بالا رفتن هزینه سفر و پایین آمدن درآمد خانوار برمی‌گردد. میانگین نرخ تورم در چهار سال گذشته از ۲۱ درصد به عدد ۳۵ درصد رسیده و در مقابل درآمد سرانه ایرانی‌ها در سال ۱۴۰۲ به ۸۰ درصد سال ۱۳۹۰ کاهش یافته است. این اعداد نشان می‌دهد اقوام میزبان نیز به زودی توان خود را برای پذیرایی از مهمانان از دست دهند و به این ترتیب «قله فقر سفر» در ایران مرتفع‌‌تر شود.
کاهش تمایل ایرانی‌ها به وسایل حمل‌ونقل عمومی دیگری موردی است که این گزارش به آن پرداخته است. دلیل این عدم تمایل به هزینه‌های بالا و کمبود زیرساخت برمی‌گردد. متاسفانه در سال‌های اخیر سفر هوایی تبدیل به کالای لوکس شده و در کنار آن، یافتن بلیت برای وسایل حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای نیز دشوار شده است. بالا رفتن هزینه بلیت هم سبب شده انجام سفرهای خانوادگی با آنها برای بسیاری از خانوارها غیرممکن شود. آمار تکان‌دهنده دیگر این گزارش به «نصف جهان» برمی‌گردد.
اصفهان که به واسطه جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی،‌ میراثی و... همواره جزو ۵ مقصد برتر سفر توریست‌های ایرانی بود به رتبه دهم سقوط کرده که تقریبا به معنای حذف آن از گزینه‌ سفر بخش عمده‌ای از ایرانی‌هاست. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس سه دلیل برای این امر ذکر شده که اصلی‌ترین آنها خشک شدن زاینده‌رود است. فقدان بازاریابی و تمرکز بر گردشگری سنتی باعث شده تا اصفهان، جایگاه خود را به استان‌هایی مانند تهران،‌ گیلان و یا مازندران دهد که به لحاظ جاذبه توان رقابت با آن در شرایط عادی نداشتند.
«پایش‌ و تحلیل‌ گردشگری‌ داخلی‌ در فصل‌ بهار: بازه‌ زمانی‌ ١٣٩٠ الی‌ ١٤٠٣» عنوان گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی است. انتخاب بهار به عنوان بازه زمانی سنجش از آن رو صورت گرفته است که به واسطه فقدان تعطیلات دو روزه آخر هفته،‌ سفر ایرانی‌ها به تعطیلات مناسبتی تقلیل یافته و در این زمینه،‌ نوروز به عنوان بزرگ‌ترین تعطیلات سال،‌ بیشترین آمار سفرها را به خود اختصاص می‌دهد. در این راستا مقایسه فصل بهار یک سال به عنوان عمود خیمه تعطیلات سالانه ایران با سال‌های دیگر، روند توریسم ایران را به خوبی نشان می‌دهد.