ارزهای دیجیتال پول‌های کاغذی را شکست می‌دهند؟

خبرآنلاين/ ارزش بيت‌کوين طي يک سال گذشته به صورت چشمگيري در مقابل دلار رشد کرده و تنها ارزي است که دلار در برابر آن بيش از ۱۳ هزار بار ارزانتر است. اما اين ارز ديجيتالي در کشور ما همچنان به عنوان مهماني ناخوانده و بي‌قانون است. کريپتوکارنسي (Cryptocurrency) يا ارزهاي ديجيتال به سيستمي گفته مي‌شود که وظيفه انتقال وجه الکترونيک در فضاي مجازي را بر عهده دارد. «ساتوشي ناکاموتو» نامي است که توسط فرد يا افراد ناشناخته‌اي برگزيده شده‌است که بيت‌کوين را طراحي کرده‌اند. آن‌ها همچنين اولين پايگاه داده بلاک چين را براي اندوخته‌هاي آن طراحي کردند. ناکاموتو در گزارشي ادعا کرد که مردي است که در ژاپن زندگي مي‌کند و در تاريخ ۵ آوريل ۱۹۷۵ متولد شده‌است. اما گمانه زني‌ها درباره هويت واقعي ناکاموتو عمدتاً بر روي تعدادي از کارشناسان رمزنگاري و علوم کامپيوتري غير ژاپني که در ايالات متحده و اروپا زندگي مي‌کنند متمرکز شده‌است. «ساتوشي» کوچک‌ترين واحد ارز بيت کوين در زنجيره بلاک (Blockchain) است. يک ساتوشي معادل يک صد ميليونيوم بيت کوين (۰.۰۰۰۰۰۰۰۱ بيت کوين) است. کل بيت کوين موجود در دنيا بر اساس معادلات رياضي پايه آن ۲۱ ميليون عدد است که تاکنون بيش از ۱۶ ميليون آن در کل دنيا استخراج شده است. گفته مي‌شود بعد از استخراج کامل ۲۱ ميليون بيت کوين اين ارز با جهش نجومي ارزش روبرو شده و در مبادلات فضاي مجازي به بيش از ۱۰۰ هزار دلار خواهد رسيد امابرخي کارشناسان نيز اعتقاد دارند سرمايه گذاري روي اين ارز به منزله ريسک ۱۰۰ درصدي بوده و بايد آن را جزء سرمايه‌هاي از دست رفته تلقي کنيم. از چندين سال قبل و با افزايش توجه کاربران ايراني به استخراج اين ارز ديجيتالي واکنش‌هايي جسته و گريخته از سوي برخي کارشناسان در کشور مشاهده شد اما اين واکنش‌ها به اندازه‌اي جدي نبود که نهادهاي حاکم بر حوزه پولي و بانکي يا فناوري اطلاعات کشور را به تحقيق و مطالعه و برنامه ريزي يا تديون قوانين مورد نياز واردارد. چنان که همواره در فضاي پولي و بانکي کشور اين نقيصه وجود داشته و سال‌ها بعد از ورود هر تکنولوژي توجه نهادهاي حاکم و قانونگذار به آن جلب شده و بعد از طي زمان طولاني اقدام به تدوين و آزمون و خطاي قوانين مرتبط با آن کرده‌اند. همه دستگاه ها براي تدوين قوانين بيايند سعيد مهديون، معاون تنظيم مقررات شوراي ملي فضاي مجازي در اين باره گفت: قبل از اين که پديده «بيت‌کوين» فراگير شود، همه دستگاه‌ها بايد بيايند درباره نحوه فعاليت آن تصميم‌گيري و سياستگذاري کنند. تا به امروز هم با حضور نمايندگان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهاي ذيربط، جلسات مختلفي درباره «بيت‌کوين» برگزار کرديم و اميدوارم در سال آينده بتوانيم اين جلسات را ساماندهي کرده و سياست‌هاي کلي مواجهه با پول مجازي را آماده کنيم و شوراي عالي فضاي مجازي هم تصميم‌هاي خوبي راجع به اين پديده داشته باشد. اما هيچ يک از دستگاه‌هاي مرتبط با اين موضوع تا به امروز امادگي لازم براي برخورد با فراگير شدن بيت کوين در کشور را ندارند. بيت‌کوين در شبکه بانکي ايران در حوزه ارزهاي ديجيتالي و فرصت‌ها و تهديدها ينهفته در آن نيز يکي از نخستين واکنش‌هاي رسمي مربوط به مديرعامل يکي از بانک‌هاي کشور بود که گفت: فعاليت بيت‌کوين در ايران بلامانع است. مديرعامل بانک پارسيان درباره فعاليت بيت‌کوين و پول‌هاي رمزگذاري شده در ايران نوشت: بخشي‌از اين اقدام هم اکنون در نظام بانکي نيز در حال انجام است که البته تحت عنوان بيت کوين نيست. نخستين هشدار به مصرف برق با استخراج بيت کوين اين اظهار نظر در حالي مطرح مي‌شد که موج گرايش به استخراج بيت کوين طي آن سال در حال افزايش بود. اما افزايش فعاليت براي استخراج رمز ارز ديجيتالي که همراه با افزايش مصرف برق بود هم نتوانست توجه نهادهاي ناظر و حاکم را به اين موضوع جلب کند. حامد قدوسي کارشناس اقتصادي و عضو هيات علمي دانشگاه استيونس در هشدار به افزايش ميزان مصرف برق با استخراج بيت کوين در يادداشتي نوشت: مي‌دانيم که به خاطر حجم برقي که پردازشگر رايانه براي حل مساله رمزنگاري مصرف خواهد کرد استخراج بيت‌کوين انرژي‌بر است. به همين خاطر هم استخراج آن در کشورهايي که قيمت برق در آن‌ها بالا است به صرفه نيست و سود خاصي ندارد. اين مشاهده پديده عجيبي نيست، چون ورود به اين بازار آزاد است و شهود مباني اقتصاد به ما مي‌گويد که نهايتاً هزينه نهايي توليد و قيمت بايد نزديک هم باشند. نخستين قيمت گذاري روي پرطرفدارترين ارز ديجيتالي دنيا در اين بين قيمت بيت کوين که مسير خود را با ارزش صفر دلار در سال ۲۰۰۹ آغاز کرده بود با افزايشي قطره چکاني طي نزديک به شش ماه به ۰.۰۰۳ دلار رسيد. در سال ۲۰۱۰ بعد از تأسيس نخستين صرافي که مبادلات بيت کوين را رسمي دانست اين جهش قيمت قدري بزرگتر شده و به ۰.۰۸ دلار رسيد. و اين آغاز رشد قيمت رمز ارز بيت کوين در دنيا بود. در اواسط ژوئن ۲۰۱۱، بهاي بيت کوين به ۳۲ دلار رسيد. نوسانات قيمت بيت کوين طي آن سالها بين ارزش ۳۰ دلار تا زير ۱ دلار مدام در رفت و آمد بود اما توجه به ارزهاي ديجيتالي کم کم در مردم رشد کرده و روز به روز بر تعداد ماينرها افزوده شد. از سوي ديگر سايت‌هاي فروش آنلاين و شبکه‌هاي بزرگ پرداخت الکترونيک دنيا مانند پي پال نيز اين ارز را براي مبادلات خود به رسميت شناختند. اين رسميت به رشد ارزش بيت کوين در مقابل دلار کمک بسزايي کرد تا جايي که با توسعه شبکه و افزايش تعداد ماينرها و گذر از استخراج سطح نخست بيت کوين‌ها پاداش استخراجان براي نخستين بار نصف شد. در راستاي رسيدن به اهداف اوليهٔ بيت کوين و مطابق با مکانيزم طراحي آن و براي کنترل عرضه و تقاضا، پاداش استخراج بلاک هر چهار سال يک‌بار نصف مي‌شود. . در فاصله رشد قيمت بيت کوين اما برخي کشورها معاملات آن را غير قانوني اعلام کردند. نخستين کشورهايي که اين ممنوعيت را اعلام کردند آمريکا و مهد بيت کوين، انگليس بودند. بانک آمريکا، سيتي گروپ، جي‌پي مورگان چيس و لويدز انگليس خريد هر نوع ارز مجازي از جمله بيت‌کوين را با کارت اعتباري ممنوع کردند. محدوديت جديد باعث شد تا ارزش بيت‌کوين با عقب نشيني شديد کمتر از ۸ هزار دلار شود، در حالي که ارزش آن در دسامبر گذشته به ۱۰ هزار دلار هم رسيده بود. طي سال‌هاي بعد روند رشد قيمت بيت کوين در دنيا بسيار پرشتاب ادامه پيدا کرد. در سال ۱۳۹۶ براي نخستين بار از سقف ۱۵ هزار دلار عبور کرد. سي‌ان‌بي‌سي نوشت: در معاملات روز لندن، شاخص کوين بيس با هزار دلار افزايش به ۱۵ هزار و ۲۰۰ دلار صعود کرد. طي آن سالها نفوذ بيت کوين در کشور ما نيز روز به روز افزايش پيدا کرد. تا جايي که رييس کميسيون اقتصادي مجلس از خروج بيش از ۲.۵ ميليارد دلار از کشور تا به امروز به منظور خريد ارزهاي مجازي خبر داد. مجلس شوراي اسلامي نهاد قانونگذار محمدرضا پورابراهيمي درباره ارزهاي رمزينه و ايجاد ارز ملي مجازي گفت: يکي از پديده‌هاي نوين که در تمامي دنيا مطرح شده به بحث ارزهاي مجازي و البته ايجاد ارز ملي مجازي به دليل تسهيل مراودات اقتصادي و دور زدن تحريم‌ها اختصاص دارد. اعتقاد دارم آينده اقتصاد جهان بر روي ارزهاي ديجيتال رقم مي‌خورد. ارزش دلار در مقابل بيت کوين به گونه‌اي در حال کاهش بود که طي ۱۰ ماه اين ارز ديجيتالي معادل ۱۷ هزار دلار قيمت گذاري شد. مرکز مدعي فناوري اطلاعات کشور محمدمراد بيات مديرعامل مرکز فابا نيز دراظهار نظري درباره ارزهاي ديجيتال گفت: با توجه به اينکه ما در تحريم قرار داريم از بعضي جهات بيت‌کوين راهکاري مناسب است. بيات در پاسخ به اين پرسش که بيت‌کوين چقدر در ايران پذيرفته شده و آيا براي اقتصاد ايران مناسب است يا خير؟ گفت: با توجه به اينکه ما در تحريم قرار داريم از بعضي جهات بيت‌کوين راهکاري مناسب است. البته برخي از کشورها آن را پذيرفته و برخي ديگر آن را رد کرده‌اند. همايشي بي نتيجه براي تکرار مکررات همزمان با اين سرعت چشمگير قيمت بيت کوين اما سال گذشته تنها يک همايش در معرفي اين ارز نوظهور برگزار شد. معاون فناوري اطلاعات بانک مرکزي در اين همايش گفت: بيت کوين اولين کاربرد از فناوري بلاک چين است. اگر بلاک چين يک سيستم عامل باشد، بيت کوين نرم افزاري روي اين سيستم عامل است. او با بيان اينکه بلاک چين يک ابزار است، گفت: هويت طرف معامله با بيت کوين مشخص و قابل اعتماد نيست. اين سخنان اما هيچ اثري از تدوين قوانين يا برنامه‌هاي دولت براي کنترل عملکرد اين ارز ديجيتالي در اقتصاد کشور نداشت. قيمت بيت کوين که در سال‌هاي اوليه معرفي و عرضه آن کمتر از چند دلار بود در دسامبر سال ۲۰۱۸ به بيشترين حد خود يعني نزديک به ۲۰ هزار دلار نيز رسيد و از آن زمان مورد توجه بسياري از معامله‌گران و سرمايه‌گذاران در جهان واقع شد و خيل عظيمي از افراد نيز توانستند با استخراج و خريداري اين ارز ديجيتال به ثروت کلاني دست يابند. البته بعد از آن ارزش بيت کوين در سال گذشته يک سقوط بي‌سابقه را نيز تجربه کرد و اما در حال حاضر در بازه ۱۲ تا ۱۳ هزار دلار در نوسان است. آغاز مخالفت‌هاي رسمي با بيت‌کوين بعد از نفوذ کامل در جامعه طي روزهاي اخير و با اوج گرفتن جريانات مربوط به اين ارز ديجيتال رئيس کل بانک مرکزي و معاون فناوري اطلاعات اين بانک و به دنبال آنها برخي از مسئولان ديگر مرتبط با حوزه ارزهاي ديجيتال در اظهار نظرهاي مختلف از غير قانوني بودن آن سخن گفته‌اند. بانک مرکزي و چرخشي ۱۸۰ درجه‌اي عبدالناصر همتي رئيس کل بانک مرکزي و رئيس شوراي پول و اعتبار درباره ورود ارزهاي ديجيتال به کشور و افزايش فعاليت‌ها نيز در اين باره گفت: از نظر بانک مرکزي تشکيل و فعاليت اشخاص براي ايجاد و اداره شبکه پولي و پرداخت مبتني بر فناوري زنجيره بلوک غيرمجاز است و انتشار رمز ارز با پشتوانه ريال، طلا، فلزات گرانبها و انواع ارز در انحصار بانک مرکزي است. ناصر حکيمي معاون فناوري‌هاي نوين بانک مرکزي که پيش‌تر در رابطه با آينده بيت کوين در ايران گفته بود: بيت کوين در ايران فرصت است و به همين دليل بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران براي اين ارز ديجيتال تا سال ۱۳۹۷ سياستي واحد انتخاب مي‌کند تا آينده ماينرها و فعالان اين حوزه معلوم شد. اما با گذشت ۴ ماه از سال ۹۸ هنوز هيچ تعيين تکليفي براي اين ارز نشده و اين در حالي است که طي روزهاي گذشته حکيمي در گفت و گو با رسانه‌ها اعلام کرده است: نکته صريح اينکه خريد و فروش بيت‌کوين در ايران ممنوع است، در نتيجه مردم نبايد وارد اين حوزه شوند. نوسان قيمت بيت‌کوين بسيار زياد است ضمن آنکه اين ارزها ريسک قانوني هم دارند. لذا توصيه اکيد مي‌کنيم که مردم وارد اين بازي نشوند. وزارت صنعت، معدن و تجارت به بهانه مصرف برق در شهرک هاي صنعتي وزير صنعت، معدن و تجارت درخصوص انحراف فعاليت برخي واحدهاي صنعتي از مجوزهاي مربوطه به سمت توليد بيت کوين، تصريح کرد:‌ وزارت صنعت مجوزي براي اين موضوع صادر نکرده و اگر فعاليتي انجام مي‌شود، اقدام خودسرانه افراد است. مديرعامل شهرک‌هاي صنعتي استان تهران نيز با اعلام اينکه استخراج بيت‌کوين در واحدهاي صنعتي به هيچ عنوان مورد قبول ما نيست، گفت: دستور داده‌ام در کل استان تهران اگر در شهرک‌هاي صنعتي چنينفعاليتي در حال انجام است به سرعت با آنها برخورد کنند. وزارت کشور و مبارزه با قاچاق کالا و ارز «عبدالرضا رحماني فضلي» در بيست و نهمين جلسه ستاد اطلاع رساني و تبليغات اقتصادي کشور اظهار کرد: مقرر شد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز بررسي‌هاي لازم را انجام داده و نتايج آن را در جلسه بعد گزارش کنند. اگر قرار است به اين پول مجازي مجوزي داده شود و در اين حوزه مديريتي اعمال شود بايد اقدام لازم را انجام دهند. چون در اين شرايط استفاده غيرقانوني از برق موضوع نگران کننده‌اي شده است. و به دنبال تمام اين اظهار نظرها در نهايت رئيس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نيز با اتمام حجت در اين خصوص گفت: بخش اعظمي از فعاليت‌هاي پراکنده‌اي که به وسيله بيت‌کوين انجام مي‌شود غيرقانوني است. و اما آخر ... داستان بيت کوين نيز مانند ساير تکنولوژي‌هاي ديگر به سرانجام تاريک مخالفت و ابهام دچار شد. اما حجم مبادلات اين ارز ديجيتال و فعاليت بر روي استخراج آن در کشور نشان از نفوذ بالاي آن در جامعه دارد. شايد لازم است وزارت امور اقتصاد و دارايي، وزارت ارتباطات، مجلس شوراي اسلامي، شوراي عالي فضاي مجازي، ستاد مبارزه با قاچاق ارز و کالا و ساير نهادهايي که به گونه‌اي با اين موضوع ارتباط دارند با هماهنگي يکديگر چاره‌اي به حال فعالان اين حوزه کنند تا شايد بعدها دولت مجبور به تأمين خسارات و زيان‌هاي مالي ناشي از مصرف بالاي برق و يا سرمايه‌هاي ازدست رفته مردم به بهانه سودآوري با بيت کوين نشود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد