برگزیده

نگاه مثبت صنعتگران به آینده

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/08/19 - 11:41

دنياي اقتصاد/شامخ کل «اقتصاد» و «صنعت»، مهرماه را با افت ۳۹/ ۲ و ۳۱/ ۲ واحدي نسبت به ماه گذشته پشت‌سر گذاشتند. رشد قيمت مواد اوليه و لوازم خريداري شده براي توليد همچنان در مهرماه چالش اصلي فعاليت‌هاي اقتصادي بوده اما اين بار کاهش فروش نيز به‌عنوان معضل جديد به سبد مشکلات صاحبان کسب‌وکار اضافه شده است.

به‌طور کلي در مهرماه تمام توليدکنندگان به‌صورت يکصدا از افزايش شديد و نابساماني قيمت ارز و کمبود مواداوليه مورد نياز خود و همچنين قوانين محل کسب‌وکار گلايه داشتند و اين موضوع منجر به توقف برخي از خطوط توليد شده است. با توجه به اينکه از نظر اکثر فعالان اقتصادي به علت نوسانات شديد قيمتي شرايط حتي براي ماه آينده قابل پيش‌بيني نيست، با اين حال همزمان با برگزاري انتخابات آمريکا کمي انتظارات خوش‌بينانه نسبت به افزايش فعاليت‌ها در ماه آينده وجود دارد.

از ميان شاخص‌هاي متنوع و گوناگون اقتصادي که توسط کشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي انتشار مي‌يابند، شاخص PMI که در فارسي به اختصار شامخ نام‌گذاري شده است، يکي از مهم‌ترين شاخص‌هاي اقتصادي است که مورد پذيرش اکثر کشورهاي توسعه‌يافته قرار دارد. در حال حاضر شاخص شامخ براي حدود ۲۹۰۰ بنگاه بخش خصوصي در بيش از ۴۰ کشور دنيا محاسبه و منتشر مي‌شود. اين شاخص که براساس پايش پرسش‌نامه‌اي به دست مي‌آيد، بينش آني و تصوير سريعي از شرايط اقتصاد کلان به‌ويژه وضعيت رونق و رکود در بخش‌هاي صنعت و خدمات ارائه مي‌دهد.

در طرح شامخ از پاسخ‌دهندگان خواسته مي‌شود به ۱۲ پرسش مطرح شده در قالب سه معيار وضعيت نسبت به ماه پيش (بهتر شده، بدتر شده يا تغييري نکرده است)، پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزينه بيشتر از ماه قبل: عدد يک، گزينه بدون تغيير: عدد ۵/ ۰ و گزينه کمتر از ماه قبل: عدد صفر براي آن پرسش ثبت مي‌شود. مجموع حاصل ضرب درصد پاسخگويان به هر يک از گزينه‌ها در عدد همان گزينه، مبين عدد شامخ در آن پرسش است. در نهايت معيار سنجش اين شاخص عددي بين صفر تا ۱۰۰ است. عدد صفر و ۱۰۰ به ترتيب به معناي آن است که ۱۰۰ درصد پاسخگويان گزينه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند، عدد ۵۰ نشان‌دهنده عدم تغيير وضعيت نسبت به ماه قبل، بالاي ۵۰ نشانه بهبود وضعيت نسبت به ماه قبل است. بر اين اساس چنانچه عدد محاسبه شده زير ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه شده ماه قبل بيشتر باشد، نشان مي‌دهد که سرعت بدتر شدن وضعيت، کاهش يافته است. در مقابل چنانچه عدد محاسبه شده بالاي ۵۰ باشد اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان مي‌دهد که سرعت بهبود وضعيت در مقايسه با ماه قبل، کاهش يافته است.

حالا مرکز پژوهش‌هاي اقتصادي اتاق سيزدهمين دوره شامخ کل اقتصاد و صنعت را براي مهر ۱۳۹۹ منتشر کرده که در ادامه اين گزارش به جزئيات آن پرداخته شده است.

شاخص مديران خريد کل اقتصاد
براساس آخرين نظرسنجي‌هاي گزارش از اقتصاد کل جهان در ماه سپتامبر، قوي‌ترين رشد اقتصادي که همراه با تقاضاي روزافزون باعث بازگشت رشد اشتغال در سطح جهاني شده است. با اين حال سرعت کلي رشد توليد کاهش يافته است. گزارش JPMorgan از PMI براي اولين بار در پنج ماه گذشته کاهش يافت و از ۴/ ۵۲ در آگوست به ۱/ ۵۲ کاهش يافته است. در حالي که نگراني در مورد افزايش موج‌هاي بعدي کوويد-۱۹، انتظارات تجاري درمورد چشم‌انداز براي دومين ماه کاهش يافته است.

بر اساس گزارش ماه اکتبر موسسه IHS از نتايج PMI بخش صنعت در منطقه يورو، افزايش در رشد صنايع در ماه اکتبر ادامه دارد و شاخص براي اين ماه ۸/ ۵۴ به دست آمده است که نسبت به ماه قبل (۷/ ۵۳) افزايش داشته است. آلمان بهترين عملکرد را در بين کشورهاي منطقه و افزايش در توليد و سفارش‌هاي جديد داشته است. اتريش نيز بيشترين مقدار شاخص را طي دو سال اخير و ايتاليا طي ۳۱ ماه گذشته تجربه کرده‌اند. بيشترين رشد در سرمايه‌گذاري در کالاها ديده شده است اين در حالي است که بهبود در رشد در دو سال اخير بيشترين مقدار را داشته است.

طبق نظرسنجي انجام شده از بنگاه‌هاي اقتصادي کشور، شاخص مديران خريد براي کل اقتصاد ايران در مهرماه ۴۷/ ۴۴ به دست آمده است که نسبت به شهريورماه (۸۶/ ۴۶) اندکي کاهش داشته است. بنگاه‌هاي اقتصادي شرکت‌کننده در طرح شامخ مهرماه در مجموع وضعيت همه زيرشاخص‌ها را بدتر از ماه قبل ارزيابي کرده‌اند. نتايج نشان مي‌دهد که بخش زيادي از اين کاهش ناشي از رکود بالايي است که بهش خدمات و کشاورزي در مهرماه داشته‌اند.

شاخص ميزان فعاليت‌هاي کسب‌وکار (۵۱/ ۴۳) نسبت به شهريورماه (۹۳/ ۴۸) با نرخ کاهش بيشتري روبه‌رو بوده است و به‌دليل افزايش شيوع کرونا، مجددا در فعاليت‌هاي بخش خدمات و کشاورزي در مهرماه روند کاهشي با نرخ بالايي اتفاق افتاده است. شاخص قيمت خريد مواد اوليه يا لوازم خريداري شده (۱۷/ ۹۳) در مهرماه نسبت به ماه قبل افزايش يافته به‌طوري که بيشترين مقدار خود را طي ۱۳ماهه گذشته از ابتداي شروع طرح تاکنون داشته است. افزايش پيوسته قيمت خريد مواد اوليه افزايش در شاخص قيمت محصولات توليد شده يا خدمات ارائه شده (۳۱/ ۷۷) را در مهرماه در پي داشته است. شاخص قيمت مصرف‌کننده در مهرماه نسبت به شهريورماه نيز ۷ درصد افزايش داشته است و نرخ تورم ۲/ ۲۷ درصدي در مهرماه نيز مويد اين افزايش قيمت است.

شاخص ميزان استخدام و به‌کارگيري نيروي انساني (۵۱/ ۴۴) نسبت به ماه قبل (۴۶/ ۴۸) نرخ کاهش بيشتري را داشته است که اين کاهش بيشتر به‌دليل کاهش استخدام در بخش خدمات و کشاورزي بوده است. شاخص ميزان فروش کالاها يا خدمات (۸۵/ ۴۱) همچنان نسبت به ماه قبل کاهشي است و نسبت به شهريورماه (۸۵/ ۴۴) نرخ کاهش بيشتري داشته است و اين به‌دليل افزايش قيمت‌ها و کاهش سفارش‌ها به‌خصوص در بخش خدمات و کشاورزي است.

شاخص مديران خريد در بخش صنعت
براساس داده‌هاي به دست آمده از بنگاه‌هاي بخش صنعت، شاخص مديران خريد صنعت در مهرماه، ۲۲/ ۵۲ است و نرخ افزايش در توليد نسبت به شهريور (۵۳/ ۵۴) اندکي کاهش داشته است. به غير از کاهش شديد موجودي مواد اوليه خريداري شده ساير زيرشاخص‌هاي اصلي تعيين‌کننده شاخص کل، وضعيت را بهتر از ماه قبل نشان مي‌دهند. شاخص موجودي مواد اوليه خريداري شده (۴۶/ ۳۷) همچنان روند کاهشي دارد به‌طوري که طي ۶ ماه گذشته به کمترين مقدار خود رسيده است. قيمت مواد اوليه خريداري شده (۸۲/ ۹۴) نسبت به شهريورماه (۰۸/ ۹۳) باز هم افزايش داشته است و طي ۲۵ ماه گذشته از شروع طرح بيشترين مقدار خود رسيده است و به تبع آن قيمت فروش محصولات توليد شده (۸۱/ ۷۴) در مهرماه نسبت به شهريور افزايش داشته است. کمبود مواد اوليه از يکسو و نوسانات شديد قيمتي از سوي ديگر باعث شده تا توليدکنندگان همچنان مواد اوليه مورد نياز را در قيمت‌هاي بسيار بالا و حتي با کيفيت‌هاي پايين تامين کنند.

موجودي محصول نهايي در انبار (۲۰/ ۴۵) نسبت به ماه قبل (۱۳/ ۴۹) کاهش داشته است. کمبود نقدينگي و کمبود مواد اوليه باعث شده تا توليدکنندگان متناسب با ميزان سفارش‌هاي مشتريان توليد کنند و از يکسو با توجه به قيمت بالاي مواد اوليه و کمبود آن و ازسوي ديگر به‌منظور تامين سرمايه در گردش، موجودي انبار را کاهش دهند. شاخص کل شامخ در بخش صنعت براي صنايع فرآورده‌هاي نفت و گاز (۹/ ۴۰)، صنايع کاني غيرفلزي (۵/ ۴۷) کمترين مقدار و نسبت به ماه قبل و صنايع فلزي (۱/ ۵۹)، ساير صنايع (۹/ ۵۸) وضعيت بهتري نسبت به ديگر صنايع اين بخش داشته‌اند. همچنين انتظارات توليد در ماه آينده براي صنايع وسايل نقليه و قطعات وابسته (۴/ ۷۲) (به‌دليل رونق خودروسازي‌ها) نشان‌دهنده خوشبيني و در صنايع پوشاک و چرم (۷/ ۴۱) (به‌دليل کمبود شديد و گراني مواد اوليه) نشان‌دهنده بدبيني بنگاه‌هاي اقتصادي اين بخش‌ها به ماه آينده است.

برخي مشکلات اصلي در مهر ماه
نبود نقدينگي براي خريد مواد اوليه، قوانين مخل توليد، کمبود سرمايه در گردش و افزايش قيمت ارز مهم‌ترين مشکلات صنايع فلزي در مهرماه بوده است. همچنين قوانين مخل صادرات درخصوص بازگشت ارز به قيمت نيمايي باعث شده تا صادرات براي بسياري از توليدکنندگان منطقي نباشد.

وجود فساد، ايجاد موانع در کسب‌و‌کار به جاي تسهيل کارها توسط وزارت صمت و بورس کالا، باعث رانت و رفتارهاي مافيايي در تخصيص مواد اوليه مورد نياز به توليدکنندگان شده است (صنايع ماشين‌سازي).

افزايش قيمت و کمبود نهاده‌هاي دامي و همچنين تعيين قيمت فروش محصولات دامي توليد شده به قيمت مصوب که بسيار پايين‌تر از قيمت تمام شده است، باعث شده تا فروش نهاده‌ها در بازار به صرفه‌تر از توليد محصولات دامي براي توليدکنندگان باشد (کشاورزي، شکار و جنگلداري و ماهيگيري).

همچنان سوء‌مديريت و نداشتن ضابطه توسط بورس و پتروشيمي وجود دارد، توليدکننده‌ها در تامين مواد اوليه خود در گريدهاي مورد نياز از طريق بورس و پتروشيمي‌ها به شدت مشکل دارند؛ چراکه پتروشيمي گريدهاي مناسب را فقط به چند توليدکننده خاص عرضه مي‌کند و حاضر به عرضه به سايرين نيستند در نتيجه به علت تقاضاي بالا، قيمت‌ها هم در بورس کالا افزايش زيادي داشته است (صنايع نساجي).

افزايش شديد قيمت مواد اوليه تقاضاي مشتريان و سفارش‌هاي جديد را کاهش داده است (صنايع لاستيک و پلاستيک).

کمبود شديد قطعات و ماشين‌آلات موردنياز براي انجام فعاليت و نوسانات شديد قيمتي (استخراج معدن).

گراني قيمت پاکت و افزايش ساير هزينه‌ها، باعث افزايش قيمت محصولات و کاهش تقاضاي مشتريان شده است (کاني غيرفلزي).