مروری بر تحلیف ۱۴ دوره ریاست جمهوری به همراه روسای مجلس و قوه قضائیه وقت

حکم ریاست جمهوری او روز گذشته به امضا و تایید رهبر انقلاب رسید و فردا نیز با حضور در جایگاه ویژه مجلس، سوگند ریاست جمهوری را ادا خواهد کرد. پزشکیان درحالی فردا مراسم سوگند ریاست جمهوری را به جای می آورد که محمدباقر قالیباف در جایگاه ریاست مجلس قرار دارد و محسنی اژه ای از جایگاه رئیس قوه قضاییه کنار او خواهد ایستاد.

بر اساس اصل ۱۲۱ قانون اساسی«رئیس جمهور منتخب باید پس از گرفتن حکم تنفیذ از مقام رهبری در مجلس شورای اسلامی و با حضور رئیس قوه قضاییه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد کرده و سوگندنامه را امضاء کند.

آنگونه که در این اصل قانون آمده، متن سوگندنامه به شرح زیر است: « بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم من به عنوان رئیس‌جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت هایی که بر عهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق‏، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هر گونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته‌است حمایت کنم‏. در حراست از مرزها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده‌است همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم‏.»

مراسم تحلیف زیر سایه جنگ ایران و عراق

با وجود اینکه در قانون اساسی اشاره‌ای به چگونگی برگزاری مراسم تحلیف و کم و کیف آن نشده است، اما از اولین دوره ریاست جمهوری تا به امروز تحولات زیادی را در این مراسم شاهد بوده ایم؛ آنچنان که در سال‌های ابتدایی انقلاب در مراسم تحلیف رؤسای جمهوری اول تا سوم حضور سفرای خارجی و به ویژه کشورهای غربی، به دلیل شرایط خاص داخلی کشور و جنگ میان ایران و عراق کمرنگ بود.

همچنین، تا زمان اصلاح قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، رئیس دیوان عالی کشور در مراسم تحلیف کنار رئیس جمهور می‌ایستاد و پس از آن رئیس قوه قضاییه جای او را گرفت.

پس از پایان جنگ تحمیلی میان ایران و عراق و بازگشت آرامش به کشور و منطقه، حضور سفرا و مقامات خارجی در مراسم تحلیف ریاست جمهوری نیز به تدریج افزایش یافت.

اولین مراسم تحلیف، اولین رئیس جمهور 

پس از  استعفای دولت بازرگان در ابتدای انقلاب اسلامی، شورای انقلاب اداره‌ امور کشور را بر عهده گرفت و بعد از برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری، سید ابوالحسن بنی‌صدر، به عنوان اولین رئیس جمهور ایران انتخاب شد.

مراسم تحلیف بنی‌صدر، به عنوان اولین رئیس‌جمهوری ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۹ در مجلس اول شورای اسلامی برگزار شد. او در برابر شورای نگهبان و نمایندگان مردم طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی سوگند یاد کرد.

سوگند نامه در حضور آیت الله شهید بهشتی رئیس دیوانعالی کشور قرائت شد. ریاست مجلس شورای اسلامی را در این مراسم آیت الله هاشمی رفسنجانی بر عهده داشت.

بنی‌صدر خیلی زود از مسند ریاست‌جمهوری بخاطر عدم کفایت سیاسی برکنار شد و محمدعلی رجایی در انتخاباتی که دوم مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد، به ریاست جمهوری ایران رسید.

مراسم تحلیف رجایی  در ۱۲ مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد و رئیس‌جمهور منتخب در این مراسم در حضور آیت الله شهید بهشتی رئیس دیوانعالی کشور سوگند را ادا کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی هم به مانند دوره قبل  آیت الله هاشمی رفسنجانی بوده است. طول عمر این دولت فقط ۲۸ روز بود.

مراسم تحلیف ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای، به عنوان سومین رئیس جمهور در تاریخ ۲۱ مهرماه  ۱۳۶۰ در مجلس شورای اسلامی برگزار گردید و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برابر نمایندگان مجلس، رئیس دیوان‌عالی کشور، اعضای شورای نگهبان، نخست وزیر و وزیران کابینه، جانبازان انقلاب و جمعی از خانواده‌های شهدا مراسم را بجای آورد.

این مراسم تحلیف،حال و هوای دیگری داشت؛ چراکه بر عکس دو دوره قبل، دیگر آیت الله بهشتی که در ترور هفتم تیرماه همان سال شهید شده بود، حضور نداشت و این بار عبدالکریم موسوی اردبیلی، قرآن را برای سوگند رئیس‌جمهور منتخب نگه داشت.

مراسم تحلیف دومین دوره ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای به عنوان رئیس جمهور دوره چهارم، نیز در ۱۸مردادماه ۱۳۶۴ برگزار شد و همانند دوره قبل در برابر نمایندگان مجلس، عبدالکریم موسوی اردبیلی رئیس دیوان‌عالی کشور، اعضای شورای نگهبان، نخست وزیر و وزیران کابینه، جانبازان انقلاب و جمعی از خانواده‌های شهدا مراسم سوگند را بجای آورد.

ریاست مجلس شورای اسلامی همانند دوره های تحلیف بنی صدر و شهید رجایی را آیت الله هاشمی رفسنجانی در اختیار داشت.

در این میان، حضرت آیت الله خامنه‌ای هنگام مراسم تحلیف در حضور نمایندگان مجلس فرمودند: قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده است. در صورتی که رئیس‌جمهور این ابزارها را در اختیار داشته باشد خواهد توانست به این سوگند عمل کند و گر نه این سوگند، حکم فقهی‌اش برای فقها روشن است. 

مراسم تحلیف ریاست جمهوری پنجم هم در حال و هوایی متفاوت برگزار شد، مراسمی همراه با بغض. امام انقلاب دار فانی را وداع گفته بود و نظام جمهوری اسلامی وارد دوره ای جدید می شد.

انتخابات پنجمین دوره ریاست‌جمهوری جمعه ششم مردادماه ۱۳۶۸ برگزار شد و آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به عنوان پنجمین رئیس جمهور انتخاب شد. مراسم تحلیف آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۶۸ که جنگ خاتمه یافته بود صورت گرفت و حضور سفرای خارجی در مراسم تحلیف رؤسای جمهوری شکلی جدی‌تر به خود گرفت.

۲۶ مرداد ماه ۱۳۶۸، مراسم تحلیف ریاست جمهوری در مجلس شورای اسلامی در شرایطی برگزار شد که با تغییر قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، دیگر شورای عالی قضایی وجود نداشت تا رئیس آن در کنار رئیس‌جمهور منتخب برای ادای سوگند بایستد و با انتصاب آیت‌الله محمد یزدی اولین رئیس قوه قضائیه ایران، وی در کنار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای ادای سوگند ایستاد. در این زمان، مهدی کروبی ریاست مجلس را برعهده داشت.

آیت الله هاشمی رفسنجانی در دور دوم ریاست جمهوری خود در ۱۳ مرداد ۱۳۷۲ در مراسم تحلیف حضور پیدا کرد. در این دوره رئیس مجلس علی اکبر ناطق نوری بود، آیت الله هاشمی در کنار محمد یزدی رئیس قوه قضائیه، بار دیگر به عنوان چهارمین رئیس‌جمهور ایران در ششمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری سوگند یاد کرد.

مراسم تحلیف حجت الاسلام سیدمحمد خاتمی در ۱۳ مردادماه ۱۳۷۶ برگزار شد. در این جلسه رئیس‌جمهور منتخب، طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی در حضور آیت‌الله محمد یزدی رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد کرد.

نکته قابل توجه در این مراسم، افزایش چشمگیر حضور سفرا و نمایندگان کشورهای خارجی نسبت به دوره‌های گذشته بوده است. کرسی ریاست مجلس هم در اختیار علی اکبر ناطق نوری قرار داشت.

روز ۱۷ مرداد ۱۳۸۰ مراسم تحلیف دور دوم ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور هشتم ایران، در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

مراسم تحلیف سید محمد خاتمی یک تغییر داشت و آن این بود که  پس از سه دوره حضور  محمد یزدی، این بار با تغییر رئیس قوه قضائیه، سید محمود هاشمی‌شاهرودی در کنار خاتمی برای ادای سوگند تحلیف ایستاد. در این نشست علاوه بر رئیس جمهوری و ۲۵۵ نماینده مجلس، آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، هاشمی‌شاهرودی رئیس قوه قضائیه، محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، اعضای مجلس خبرگان و شورای نگهبان هیات دولت و سایر مقامات کشوری حضور داشتند

نکته دیگر در مراسم تحلیف خاتمی در سال ۱۳۸۰، تغییر ریاست مجلس بوده است که مهدی کروبی بر کرسی ریاست تکیه زده بود.

مراسم تحلیف محمود احمدی نژاد به عنوان نهمین رئیس جمهور در ۱۵ مرداد ۱۳۸۴ برگزار شد. 

در آن روز محمود هاشمی‌شاهرودی کنار احمدی‌نژاد ایستاد تا او در پیشگاه ملت سوگند یاد کند. احمدی نژاد در حالی به‌عنوان رئیس جمهوری جدید ایران سوگند یاد کرد که تمام شخصیت‌های مهم داخلی کشور در مراسم تحلیف او حضور داشتند. از جمله سیدمحمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ردیف اول میهمانان و در کنار محمود احمدی‌نژاد دیده می‌شدند.

هر چند در این مراسم مقامات خارجی حضور نداشتند، اما اکثر سفارتخانه‌های در سطح سفیر، در مراسم تحلیف سال ۸۴ شرکت کردند. غلامعلی حدادعادل به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی، برگزار کننده این مراسم بوده است.

محمود احمدی نژاد که بار دیگر در دوره دهم، به عنوان رئیس جمهور منتخب شده بود، روز چهارشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ در مجلس شورای اسلامی مراسم تحلیف خود را که با حضور روسای قوه مقننه و قضاییه، رییس دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی، اعضای هیات دولت، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، مقامات کشوری و لشکری و نمایندگان خارجی مقیم تهران برگزار شد به جا آورد.

این مراسم حواشی زیادی به همراه داشت. روز ۱۸ مرداد سال ۱۳۸۸، که او قرار بود در مجلس شورای اسلامی سوگند ریاست جمهوری را به جا آورد، کشور شاهد درگیری‌ها و اعتراضاتی پس از برگزاری انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ بود. این مراسم با ۲ ساعت تأخیر و با غیبت برخی مسئولان  نظام جمهوری اسلامی برگزار شد.

عدم پوشش زنده مراسم تحلیف از سوی صدا و سیما حاشیه دیگر این مراسم بود. همچنین  بسیاری از سفرای خارجی دعوت شده هم حضور پیدا نکردند و برخی سفارتخانه‌ها نیز ترجیح دادند تا مقامات خُرد خود را راهی این مراسم کنند.

علاوه بر آن، غیبت برخی چهره های مطرح سیاسی بسیار جالب توجه بود. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، علی اکبر ناطق نوری، محسن رضایی، سیدحسن خمینی و سیدمحمد خاتمی از غایبان بزرگ این مراسم بودند و از میان هیأت رئیسه مجلس خبرگان نیز تنها  هاشمی شاهرودی، به‌عنوان رئیس دستگاه قضایی وقت در مراسم حضور داشت.

تحلیف حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رئیس دولت یازدهم در ۱۳ مرداد سال ١٣٩٢ در حالی برگزار شد که آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه در کنار رئیس جمهور منتخب ایستاده بود. این مراسم میهمانان خارجی بلند پایه‌ای داشت که از میان آنها می توان؛ ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر پیشین مالزی، یان کوبیش، معاون دبیرکل سازمان ملل و خاویر سولانا مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا نام برد.

دومین مراسم تحلیف حسن روحانی نیز در  ۱۴ مرداد ماه ۱۳۹۶ برگزار شد. این مراسم مانند دوره پیشین با حضور مقامات ارشد از کشورهای جهان همراه بود که از جمله آنها فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود که ماجرای  سلفی تعدادی از نمایندگان مجلس دهم با او جنجال های زیادی به پا کرد.

در هر دو دوره مراسم تحلیف ریاست جمهوری حسن روحانی، علی لاریجانی سکاندار ریاست مجلس شورای اسلامی بوده است و صادق آملی لاریجانی به عنوان رئیس قوه قضائیه در هنگام ادای سوگند در کنار رئیس جمهور منتخب قرار داشت.

سیزدهمین تحلیف ریاست جمهوری در ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ برگزار شد. در این مراسم ابراهیم رئیسی سوگند خود را در کنار محسنی اژه ای یاد کرد و محمدباقر قالیباف نیز ریاست مجلس را در اختیار داشت. 

غیبت برخی چهره ها نیز در این مراسم قابل توجه بوده که می توان از میان آنها  آملی لاریجانی و علی لاریجانی را نام برد. محمود احمدی نژاد هم در زمره غایبان این مراسم بوده است.

آیت الله هاشمی با برگزاری چهار مراسم تحلیف از جایگاه رئیس مجلس و دو مراسم تحلیف از جایگاه ریاست جمهوری رکورددار است. بعد از او محمد یزدی و هاشمی شاهرودی هرکدام از جایگاه رئیس قوه قضاییه سه دوره در کنار روسای جمهور منتخب آن دوره قرار گرفته اند.

حسن روحانی در هر دوره ریاست جمهوری اش، مراسم تحلیف را درحالی به جای آورده که علی لاریجانی رئیس مجلس بوده و برادر او آملی لاریجانی رئیس قوه قضاییه بوده است.

* در جدول زیر تاریخ تحلیف ۱۴ دوره ریاست جمهوری به همراه رؤسای مجلس و قوه قضائیه وقت را مشاهده می کنید؛

۲۷۲۱۸