جدیدترین تصویر «سحابی رتیل» منتشر شد

تلسکوپ فضایی هابل با گذشت بیش از ۳۰ سال از عمر خود همچنان در حال کار است و جهان هستی را رصد می‌کند و تصاویر مختلفی را برای ما ارسال می‌کند تا ما را شگفت‌زده کند.

اکنون ناسا و آژانس فضایی اروپا تصویری را که توسط هابل از «سحابی رتیل»(Tarantula Nebula) با نام رسمی «۳۰ Doradus» در ابر ماژلانی بزرگ گرفته شده است، منتشر کرده‌اند که یک منظره کیهانی دیدنی را به نمایش می‌گذارد.

به گفته ناسا، «سحابی رتیل» بزرگترین و پرتولیدترین منطقه ستاره‌زا در اطراف ماست که ستارگان واقع در مرکز آن ۲۰۰ برابر جرم خورشید جرم دارند.

«سحابی رتیل» یک سحابی معروف در صورت فلکی «ماهی زرین» است که در کهکشان ابر ماژلانی بزرگ قرار دارد. در ابتدا تصور می‌شد این سحابی یک ستاره است، تا اینکه سحابی بودن آن در سال ۱۷۵۱ توسط نیکولاس-لوئی دو لاکای کشف شد.

این سحابی درخشان‌ترین جرم غیرستاره‌ای است که تاکنون کشف شده‌ است و به‌ حدی درخشان است که اگر جای سحابی جبار در کهکشان راه شیری قرار داشت، می‌توانست روی زمین سایه ایجاد کند. در حقیقت «سحابی رتیل»، فعال‌ترین منطقه شناخته‌ شده تولد ستارگان در گروه محلی کهکشانی ماست.

این نمای هابل به ما نگاهی به حومه این سحابی می‌دهد و لایه‌هایی از گازها و ستاره‌های رنگارنگ را آشکار می‌کند.

«سحابی رتیل» در ابر ماژلانی بزرگ و کنار یک کهکشان کوتوله قرار دارد. این سحابی به دلیل ساختار پیچیده و شبکه‌ای که به تار عنکبوت شباهت دارد، به این نام شهرت یافته است. 

در حالی که در عکس نهایی می‌بینیم که تصویر مملو از رنگ‌های درخشان است، تصاویر هابل در ابتدا در طیف خاکستری ثبت و دریافت می‌شوند. همانطور که ناسا توضیح داده است، دانشمندان می‌توانند با استفاده از فیلترهای رنگی مختلف روی تلسکوپ، طیف رنگی مختص به هر فیلتر را که مطابق با طول موج آن فیلتر است به همراه ترکیب تصاویر، یک تصویر رنگی ترکیبی ایجاد کنند.

تصویر جدید «سحابی رتیل» نه تنها نور مرئی را نشان می‌دهد، بلکه طیف فرابنفش و فروسرخ را نیز نشان می‌دهد. در چنین حالتی، رنگ‌ها به آن طول موج‌هایی مربوط می‌شوند که معمولاً نمی‌توانیم ببینیم.

ستاره‌شناسان در توصیف این تصویر می‌گویند: ستارگانی که در پس‌زمینه یا بین ابرهای غبارآلود این تصویر قرار گرفته‌اند، به دلیل ویژگی‌های نوردهی، سرخ‌تر از ستارگانی به نظر می‌رسند که بدون پوشش غبار دیده می‌شوند. این تغییر رنگ به این دلیل رخ می‌دهد که غبار کیهانی، نور آبی را بیشتر جذب و پراکنده می‌کند. بنابراین نور قرمز بیشتری به تلسکوپ‌ها می‌رسد. این امر موجب می‌شود تا ستارگان، قرمزتر از حالت واقعی خود به نظر برسند.

مطالعه سحابی‌هایی مانند «سحابی رتیل» در ابر ماژلانی بزرگ یا کهکشان‌های دیگر به دانشمندان امکان می‌دهد نقش غبار کیهانی در تشکیل ستارگان و سیارات جدید را بهتر درک کنند. داده‌های هابل ابزار ارزشمندی برای این مطالعات به شمار می‌رود و به پژوهشگران کمک می‌کند این ذرات را بهتر بشناسند و پیامدهای آنها را بر فرآیندهای کیهانی بررسی کنند.

این اولین بار نیست که تلسکوپ فضایی هابل از «سحابی رتیل» عکس می‌گیرد. هابل در گذشته نیز تصاویر جذابی از این منطقه ثبت و منتشر کرده است. آخرین تصاویری که تا قبل از این توسط هابل گرفته شده بود، مربوط به سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۳ می‌شود، اما چیزی که موجب شهرت این سحابی شد، تصویری بود که تلسکوپ فضایی جیمز وب در سال ۲۰۲۲ از آن منتشر کرد. این تصویر یکی از اولین اهداف این تلسکوپ فضایی بود و توانست اطلاعات مهمی از «سحابی رتیل» را به نمایش بگذارد.

تشکیل ستارگان، فرآیندی پیچیده و انرژی‌بر است. زمانی که در یک منطقه از فضا غبار و گاز متراکم شود، گرانش به تدریج این مواد را به سوی هم می‌کشاند و توده‌هایی را تشکیل می‌دهد. این توده‌ها که به پیش‌ستاره‌ها (Protostars) معروف هستند، هسته‌های اولیه ستارگان تازه متولد شده هستند. این ستارگان جوان، انرژی زیادی از خود منتشر می‌کنند و به دلیل تابش بالای خود، بسیار درخشان‌تر از ستارگان قدیمی‌تر مانند خورشید به نظر می‌رسند.

محققان در مورد نرخ تشکیل ستاره‌ها در کهکشان راه شیری هنوز با هم اختلاف نظر دارند، اما چیزی که به طور کلی پذیرفته شده این است که راه شیری در مقایسه با کهکشان آندرومدا، ستاره‌های بیشتری تولید می‌کند. با این حال، ابر ماژلانی بزرگ با وجود کوچکتر بودن نسبت به هر دو کهکشان، نرخ تشکیل ستاره بالایی دارد. این ویژگی به اضافه همجواری آن با کهکشان ما باعث شده تا این کهکشان به یک آزمایشگاه طبیعی فوق‌العاده برای مطالعه فرآیندهای ستاره‌زایی تبدیل شود.

تلسکوپ‌های هابل و جیمز وب ابزارهای قدرتمندی برای مطالعه این کهکشان کوچک اما پرانرژی دارند. این تلسکوپ‌ها جزئیات دقیق‌تری از فرآیند تشکیل ستارگان، تعاملات میان غبار کیهانی، نور ستارگان و همچنین نقش گازها در ایجاد این ساختارهای کیهانی ارائه می‌دهند. دانشمندان با این اطلاعات می‌توانند مدل‌های شبیه‌سازی شده بهتری برای درک چگونگی نحوه شکل‌گیری ستاره‌ها و منظومه‌های سیاره‌ای در سراسر جهان ایجاد کنند.

«سحابی رتیل» به عنوان یکی از مناطق کلیدی برای مطالعه این فرآیندها شناخته می‌شود. این منطقه نه تنها به دلیل ساختار زیبا و پیچیده‌ خود، بلکه به دلیل اطلاعات علمی ارزشمندی که ارائه می‌دهد، توجه اخترشناسان زیادی را به خود جلب کرد. تصویربرداری‌های دقیق تلسکوپ‌های فضایی از این منطقه به دانشمندان کمک می‌کند که نه تنها «سحابی رتیل»، بلکه سایر مناطق مشابه در کهکشان‌های دیگر را نیز بهتر بشناسند.

بنابراین مطالعات بیشتر درباره این سحابی و دیگر مناطق مشابه می‌تواند به ما کمک کند که درک عمیق‌تری از شکل‌گیری ستاره‌ها و تکامل کهکشان‌ها داشته باشیم و جایگاه خود را در این جهان بزرگ بهتر بشناسیم.