لحظه تحویل سال؛ از زمین تا آسمان

ایسنا/ در لحظه تحویل سال، زمین در مدار خود به نقطهای میرسد که نور خورشید بر استوا عمود میتابد.
لحظه سال تحویل در علم نجوم به زمانی اطلاق میشود که خورشید در حرکت ظاهری خود روی کره سماوی، از نقطه اعتدال بهاری (Vernal Equinox) عبور کرده و وارد نصفالنهار آسمانی صفر درجه میشود. این نقطه آغازین برج حمل (Aries) در دائرةالبروج است و بهعنوان مرجع اصلی در تعیین آغاز سال خورشیدی حقیقی شناخته میشود.
لحظه تحویل سال؛ نقطه عطفی در مدار زمین و رمز تغییر فصول
عمران مرادی، پژوهشگر فضایی به ایسنا میگوید: سال شمسی بر مبنای حرکت زمین به دور خورشید تعریف میشود. یعنی زمانی که زمین یک دور کامل به دور خورشید بزند، ما یک سال شمسی را پشت سر گذاشتهایم. این حرکت به دلیل کجی محور زمین و موقعیت آن نسبت به خورشید باعث تغییر فصول میشود.
وی میافزاید: محور زمین نسبت به صفحه مداری که زمین در آن به دور خورشید میگردد، دارای زاویهای حدود ۲۳.۵ درجه است. این کجی نقش اصلی را در پدیدههای فصلی ایفا میکند. تصور کنید یک لامپ بزرگ (خورشید) و یک توپ پینگپنگ (زمین) و یک مداد که به صورت مایل از وسط توپ پینگپنگ رد شده باشد (محور زمین) در نظر بگیریم. این مداد همیشه در یک جهت ثابت مایل باقی میماند، چه زمین در حرکت باشد چه ثابت. در لحظه تحویل سال، زمین در موقعیتی قرار دارد که محور آن نه به سمت خورشید متمایل است و نه از خورشید دور شده است. در این لحظه نور خورشید دقیقاً عمود بر خط استوا میتابد و تمامی نقاط زمین تقریباً دمای یکسانی دارند.
پژوهشگر فضایی با بیان اینکه در نیمکره شمالی، این زمان آغاز فصل بهار است و در نیمکره جنوبی آغاز پاییز، این حالت را «اعتدال بهاری» در نیمکره شمالی و «اعتدال پاییزی» در نیمکره جنوبی مینامند، ادامه میدهد: اگر زمین از این نقطه ۹۰ درجه در مدار خود جلوتر برود، یعنی یکچهارم از مسیر خود را طی کند، به وضعیتی میرسد که در آن محور زمین در جهتی قرار میگیرد که قسمت بالای آن (نیمکره شمالی) به سمت خورشید متمایل میشود. این موقعیت مصادف با آغاز تابستان در نیمکره شمالی و آغاز زمستان در نیمکره جنوبی است و این نقطه را «انقلاب تابستانی» مینامند. زمین با چرخش ۹۰ درجه دیگر در مدار خود (یعنی طی کردن نیمی از مدار)، به نقطهای میرسد که دوباره محور زمین نه به سمت خورشید متمایل است و نه از آن دور شده است. خورشید مجدداً عمود بر خط استوا میتابد و در نیمکره شمالی، این موقعیت آغاز پاییز و در نیمکره جنوبی آغاز بهار است. این وضعیت را «اعتدال پاییزی» مینامند. با حرکت ۹۰ درجه دیگر (سهچهارم مدار)، زمین به وضعیتی میرسد که محور زمین در جهتی قرار میگیرد که قسمت بالای آن (نیمکره شمالی) از خورشید دور شده است. در این وضعیت، خورشید با زاویهای مایل به نیمکره شمالی میتابد و موجب کاهش دما و آغاز زمستان در این نیمکره میشود. این نقطه را «انقلاب زمستانی» مینامند. با طی کردن ۹۰ درجه دیگر (یعنی یک دور کامل)، زمین دوباره به همان نقطه ابتدایی بازمیگردد؛ جایی که محور زمین نه به سمت خورشید متمایل است و نه از آن دور شده، این لحظه همان لحظه تحویل سال یا اعتدال بهاری است و چرخه جدیدی آغاز میشود.
مرادی با اشاره به اینکه در طول یک سال شمسی، زمین چهار موقعیت اصلی را تجربه میکند؛ اعتدال بهاری (تحویل سال)، یعنی زمانی که محور زمین نه به سمت خورشید و نه از آن دور است، انقلاب تابستانی، زمانی که محور زمین در نیمکره شمالی به سمت خورشید متمایل است، اعتدال پاییزی، زمانی که دوباره محور زمین نه به سمت خورشید و نه از آن دور است و انقلاب زمستانی، زمانی که محور زمین در نیمکره شمالی از خورشید دور شده است، اظهار میکند: این چرخه باعث ایجاد فصول و تعیین لحظه دقیق تحویل سال شمسی میشود.
حرکت تقدیمی محور زمین و تغییرات تدریجی لحظه تحویل سال
وی میافزاید: بهطور کلی ما در آسمان یکسری تغییرات نجومی داریم که یکی از مهمترین آنها مربوط به حرکت تقدیمی محور زمین است. محور زمین علاوه بر اینکه دارای کجی ثابت ۲۳.۵ درجهای نسبت به صفحه مدار زمین به دور خورشید است، خودش نیز بهآرامی دچار یک حرکت دورانی میشود که به آن حرکت تقدیمی میگوییم. برای درک بهتر این حرکت میتوان همان توپ پینگپنگ و مدادی را که بهعنوان محور زمین در نظر گرفته بودیم، تصور کرد. در حالی که این مداد (محور زمین) در حالت عادی به سمت ستارهای در آسمان به نام ستاره قطبی قرار دارد، به مرور زمان این جهت تغییر میکند. به بیان سادهتر، اگر اکنون محور زمین در راستای ستاره قطبی باشد، در آینده مثلاً حدود ۱۲ هزار سال دیگر، این محور دیگر در جهت ستاره قطبی نخواهد بود و به سمت ستاره دیگری تغییر جهت میدهد. دلیل این تغییر، حرکت تقدیمی محور زمین است که ناشی از گرانش ماه (و تا حدودی خورشید) روی برآمدگی استوایی زمین است. این نیروی گرانشی موجب میشود محور زمین بهآرامی یک مسیر دایرهای شکل را در آسمان طی کند، بهطوری که هر دور کامل این حرکت حدود ۲۶ هزار سال طول میکشد.
این پژوهشگر فضایی بیان میکند: این حرکت تقدیمی موجب میشود که لحظه اعتدال بهاری نیز بهآرامی جابهجا شود و در نتیجه موقعیت ستارگان در آسمان به مرور تغییر میکند، البته این تغییر بسیار کند و نامحسوس است و در بازههای زمانی کوتاهمدت، حتی در حد چند هزار سال، تأثیر آن چندان مشهود نیست. به همین دلیل در این بازههای زمانی کوتاه، لحظه تحویل سال همچنان در فصل بهار باقی میماند، اما اگر به بازههای زمانی بسیار طولانیتر مثلاً در حد دهها هزار سال نگاه کنیم، این تغییرات موجب میشود که لحظه تحویل سال به تدریج در زمان متفاوتی از سال قرار بگیرد.
مرادی با بیان اینکه در حال حاضر فصل بهار در ایران از ابتدای فروردین آغاز میشود، اما در اثر این حرکت تقدیمی، در دورههای زمانی بسیار طولانی، آغاز بهار ممکن است با تأخیر یا تقدم در ماههای دیگر قرار گیرد، اضافه میکند: با این حال، فارغ از تغییر موقعیت محور زمین، فصول همچنان به دلیل گردش زمین به دور خورشید وجود خواهند داشت و ما همواره دورههایی با ویژگیهای مشخص مانند بهار، تابستان، پاییز و زمستان خواهیم داشت، فقط زمانبندی آنها در تقویم ممکن است در طی هزاران سال تغییر کند.
لحظه تحویل سال در سیارات دیگر
وی درباره لحظه تحویل سال در سیارات دیگر میگوید: همانطور که در زمین ما لحظه تحویل سال را تجربه میکنیم، در سیارات دیگر نیز میتوان لحظه تحویل سال را تعریف کرد. دلیل آن این است که سیارات دیگر هم مانند زمین دارای محور هستند و محور آنها نسبت به خورشید زاویه دارد. با توجه به این ویژگی، این سیارات نیز هنگام گردش به دور خورشید تغییراتی در میزان تابش خورشید در مناطق مختلف خود تجربه میکنند که به نوعی موجب ایجاد فصول میشود.
این پژوهشگر ادامه میدهد: با این حال، تغییر فصول در سیارات دیگر دقیقاً مشابه زمین نیست. همه سیارات منظومه شمسی در مدارهایی به دور خورشید حرکت میکنند و در نتیجه هر سیاره یک سال مخصوص به خود دارد، اما مدتزمان این سالها با هم متفاوت است. بهطور مثال سیاره مریخ هر یک سال خود را در مدت ۶۸۷ روز زمینی طی میکند. این در حالی است که سال زمین ۳۶۵ روز طول میکشد.
مرادی اظهار میکند: در سیاره مشتری، به دلیل بزرگتر بودن مدار آن، هر یک سال معادل ۱۲ سال زمینی است. این تفاوت در سایر سیارات نیز وجود دارد. بهعنوان نمونه، سیاره عطارد هر سال خود را در مدتزمان بسیار کوتاهی، معادل ۸۸ روز زمینی، کامل میکند. در مقابل، سیاره اورانوس هر دور کامل خود به دور خورشید را در مدت ۸۴ سال زمینی طی میکند.
وی با بیان اینکه علاوه بر تفاوت در مدت زمان سالها، وضعیت محور سیارات و میزان کجی آنها نیز با هم متفاوت است، میافزاید: این تفاوت نقش مهمی در نحوه ایجاد و تجربه فصول در سیارات مختلف دارد. بهطور مثال در سیاره عطارد، محور آن تقریباً عمود بر صفحه مداری آن است و این وضعیت باعث میشود که در عطارد تقریباً هیچ تغییر فصلی رخ ندهد. با اینکه سال در عطارد وجود دارد، اما به دلیل کجی بسیار کم محورش و نبود جو که بتواند گرما را در خود نگه دارد، تغییرات دمایی و فصلی در آن محسوس نیست.
این پژوهشگر ادامه میدهد: در مقابل، سیاره اورانوس شرایط کاملاً متفاوتی دارد. محور این سیاره بسیار کج است، بهطوری که تقریباً قطب شمال آن مستقیم به سمت خورشید قرار دارد. به همین دلیل، در مدت ۸۴ سالی که اورانوس یک دور کامل به دور خورشید میگردد، ۴۲ سال قطب شمال این سیاره رو به خورشید است و ۴۲ سال بعد قطب جنوب آن در معرض نور خورشید قرار میگیرد. این وضعیت باعث میشود تغییر فصول در اورانوس کاملاً متفاوت و بسیار غیرمعمول باشد و مانند زمین چهار فصل منظم و مشخص در طول یک سال شکل نگیرد، اما در مورد سیاره مریخ شرایط تا حدودی شبیه زمین است.
وی میافزاید: محور مریخ مانند زمین دارای کجی است و این کجی باعث میشود که مریخ نیز فصول مشخصی داشته باشد. در مریخ نیز اعتدال بهاری رخ میدهد و در این لحظه خورشید از دید ناظر مریخی دقیقاً عمود بر استوای این سیاره میتابد و نور خورشید به طور یکسان همه نقاط مریخ را روشن میکند؛ درست مشابه همان چیزی که ما در لحظه اعتدال بهاری در زمین تجربه میکنیم، بنابراین با وجود اینکه تمام سیارات منظومه شمسی سال مخصوص به خود را دارند و فصولی را تجربه میکنند، تفاوت در کجی محوری و مدت گردش آنها به دور خورشید باعث میشود که این فصول در هر سیاره ویژگیهای خاص خود را داشته باشد. در برخی سیارات مانند مریخ این تغییرات شباهت بیشتری به زمین دارد، اما در سیاراتی مانند عطارد و اورانوس، شرایط کاملاً متفاوت است.
پژوهشگر فضایی اضافه میکند: در قطبهای زمین، لحظه تحویل سال یا همان اعتدال بهاری پدیدهای بسیار خاص و متفاوت از سایر نقاط کره زمین است. در قطب شمال، این لحظه به معنای پایان یک دوره طولانی از شب قطبی است. قطب شمال به دلیل تمایل محور زمین، در طول شش ماه زمستان در تاریکی مطلق فرو میرود و خورشید هرگز از افق طلوع نمیکند، اما در لحظه اعتدال بهاری، یعنی در همان لحظه تحویل سال، خورشید پس از شش ماه تاریکی برای نخستین بار در افق ظاهر میشود و شروع به تابش میکند. از این لحظه به بعد، طول روز در قطب شمال به تدریج افزایش مییابد.
مرادی میگوید: خورشید در قطب شمال آهستهتر از حالت عادی طلوع میکند و رفتهرفته در آسمان اوج میگیرد. با گذشت زمان، این روند ادامه مییابد تا جایی که در اوج تابستان، خورشید دیگر هرگز غروب نمیکند و قطب شمال وارد دورهای از شش ماه روز قطبی میشود که در این مدت خورشید همواره در آسمان باقی خواهد ماند. در مقابل، در قطب جنوب شرایط کاملاً برعکس است. در لحظه اعتدال بهاری، خورشید پس از شش ماه روز قطبی برای نخستین بار در افق غروب میکند. طی این شش ماه، خورشید همواره در آسمان قطب جنوب حضور داشته و هیچ شب واقعی در آنجا وجود نداشته است، اما با آغاز لحظه اعتدال بهاری، خورشید غروب میکند و تاریکی شب قطبی آغاز میشود. از این زمان به بعد، قطب جنوب وارد شش ماه تاریکی مطلق میشود که در این مدت خورشید هرگز طلوع نخواهد کرد. نکته قابل توجه این است که دقیقاً در لحظه اعتدال بهاری، یعنی در لحظه تحویل سال که مصادف با آغاز روز اول فروردین در گاهشمار خورشیدی است، طول روز و شب در هر دو قطب زمین دقیقاً برابر است. در این لحظه، هم در قطب شمال و هم در قطب جنوب، ۱۲ ساعت روز و ۱۲ ساعت شب برقرار است.
وی اضافه میکند: پس از این لحظه، در قطب شمال روزها رو به افزایش میگذارند و در قطب جنوب شبها طولانیتر میشوند. این روند ادامه مییابد تا شش ماه بعد که اعتدال پاییزی فرا میرسد؛ در این زمان، شرایط در قطبها معکوس میشود، قطب شمال وارد شب قطبی شده و قطب جنوب دوباره روزهای قطبی را آغاز میکند،. بنابراین لحظه اعتدال بهاری در قطبها نقطه عطفی مهم در چرخه روز و شب است و آغازگر تغییرات چشمگیر در میزان روشنایی این مناطق بهشمار میآید.
پژوهشگر فضایی خاطرنشان میکند: میتوانیم با استفاده از مدلهای دقیق نجومی و محاسبات ریاضی، لحظه تحویل سال را با دقت بسیار بالا، حتی در حد میلیثانیه، برای سالهای آینده پیشبینی کنیم. این پیشبینیها بر اساس حرکتهای منظم زمین، از جمله چرخش زمین به دور خود و حرکت انتقالی آن به دور خورشید انجام میشود. مدلهای پیشرفتهای که در علم نجوم توسعه یافتهاند، قادر هستند این پدیده را با دقت بسیار بالا محاسبه کنند. با این حال، برخی عوامل خاص میتوانند بر دقت این پیشبینیها تأثیر بگذارند. برای مثال، تغییرات جزئی در سرعت چرخش زمین ممکن است باعث تغییرات ناچیزی در زمان دقیق تحویل سال شود. عواملی مانند زلزلههای بزرگ، تغییرات جوی یا حرکت مواد درون زمین میتوانند تأثیراتی روی سرعت چرخش زمین بگذارند. البته این تغییرات معمولاً بسیار ناچیز هستند و در شرایط عادی تأثیر قابل توجهی روی زمان تحویل سال نمیگذارند، البته این احتمال هم وجود دارد که در شرایطی کاملاً استثنایی و غیرعادی، رویدادهایی بزرگتر رخ دهد که بتواند تغییرات عمدهای ایجاد کند. برای مثال، اگر جرمی سنگین و پرجرم به طرز غیرمعمولی از نزدیکی زمین عبور کرده و بر اثر نیروی گرانش خود اندکی در حرکت زمین اختلال ایجاد کند، ممکن است تغییراتی در زمان تحویل سال رخ دهد. با این حال، چنین رویدادهایی بسیار نادر و بعید هستند. در شرایط عادی، زمین با همان نظم طبیعی که هزاران سال است به آن پایبند بوده به حرکت خود ادامه میدهد و تغییری در روند عادی آن ایجاد نمیشود. ازاینرو، پیشبینی لحظه تحویل سال با دقت بسیار بالا و در حد میلیثانیه کاملاً امکانپذیر است و علم نجوم این توانایی را دارد که این پدیده را با اطمینان بالا محاسبه کند.
مرادی با بیان اینکه اگر سرعت چرخش زمین به دور خورشید تغییر کند، اولین اتفاقی که میافتد تغییر در طول سال است، میافزاید: اگر زمین سریعتر بچرخد، طول سال کوتاهتر میشود، درست مثل سیاره زهره و عطارد که حرکت سریعتری دارند و سال آنها از سال زمین کوتاهتر است. بهعنوان مثال، زمین اگر به جای ۳۶۵ روز، ۲۷۰ روز میچرخید، مشابه مدار سیاره عطارد یا ناهید میشد که هرکدام سالهایی به طول حدود ۸۸ روز دارند. به همین ترتیب، اگر حرکت زمین کندتر باشد، طول سال بیشتر میشود، مثلاً مانند مریخ که سال آن حدود ۶۸۷ روز است. در صورتی که زمین خیلی کندتر بچرخد، مشابه سیاره مشتری میشود که سال آن حدود ۱۲ سال است. در صورتی که سرعت چرخش زمین تغییر کند، لحظه تحویل سال نیز جابهجا میشود. برای مثال، اگر زمین آرامتر بچرخد، لحظه تحویل سال دیرتر رخ میدهد. در این حالت، اگر تقویمها ثابت نگه داشته شوند، لحظه تحویل سال دیرتر از حالت معمولی خواهد بود. با این حال، پس از گذشت مدتی، به یک نظم جدید خواهیم رسید و چرخه تغییرات سرعت زمین در طول زمان ثابت میشود. اگر دیگر تغییری در سرعت زمین اتفاق نیفتد، لحظه تحویل سال دوباره ثابت میشود، اما در بازههای زمانی جدید.
وی خاطرنشان میکند: در مقایسه با تقویم میلادی، تقویم شمسی دقت بسیار بالاتری دارد. سال میلادی زمانی پایان مییابد که آخرین روز دسامبر به ساعت ۲۴ برسد و سپس سال جدید آغاز میشود. بهخاطر تفاوتهای زمانی در کشورهای مختلف، روزهای پایان سال میلادی در نقاط مختلف کره زمین متفاوت است. به عنوان مثال، در یک پرواز که از دو نقطه مختلف حرکت میکند، یک پرواز میتواند سال ۲۰۲۵ را در مقصد جشن بگیرد و سپس دوباره همان جشن را در مقصد دیگری که هنوز ۲۰۲۵ شروع نشده، برگزار کند، اما در مورد سال شمسی اینطور نیست. در سال شمسی، تمام نقاط زمین همزمان لحظه تحویل سال را تجربه میکنند، حتی اگر در ایران ساعت خاصی برای لحظه تحویل سال باشد، در نقاط مختلف دنیا ممکن است در زمانهای مختلفی این اتفاق رخ دهد، مانند صبح، بعد از ظهر، یا عصر، اما همه با هم این لحظه را جشن میگیرند. بهخصوص با توجه به پیشرفتهای فناوری و ارتباطات، ایرانیها میتوانند در سراسر دنیا لحظه تحویل سال را با یکدیگر جشن بگیرند. با استفاده از گوشیهای همراه و ارتباطات تصویری، آنها میتوانند در همان لحظه با هم در جشن ورود به سال شمسی جدید شرکت کنند.
پدیدههای نجومی و تأثیر آنها بر گاهشماری بشری
علیرضا بیات، کارشناس نجوم درباره لحظه تحویل سال در گاهشماری جلالی میگوید: لحظه تحویل سال نه صرفاً یک تغییر عددی در تقویم، بلکه رویدادی دقیق و منحصربهفرد بر پایه اعتدال بهاری است. در این لحظه، خورشید در مسیر ظاهری خود، که همان دایرهالبروج نامیده میشود، به نقطه اعتدال بهاری میرسد و از صفحه استوای زمین عبور میکند. این گذار نجومی موجب میشود که طول شب و روز در سراسر زمین برابر شود و از دیدگاه اخترشناسی، خورشید از نیمکره جنوبی به نیمکره شمالی صعود کند.
وی میافزاید: اساس این پدیده در طول دقیق یک سال شمسی حقیقی نهفته است؛ چرخهای که حدود ۳۶۵.۲۴۲۱۹ روز به طول میانجامد. همین اختلاف کسری، که در حدود ۲۴ صدم روز است، سبب میشود که زمان تحویل سال در هر دوره نسبت به سال قبل چند ساعت تغییر کند. در سالهای متوالی، این تأخیر تجمعی افزایش مییابد تا جایی که برای همگامسازی تقویم با گردش زمین، سال کبیسه وارد چرخه گاهشماری میشود. در هر دوره ۳۳ ساله شمسی، هشت سال بهعنوان سال کبیسه در نظر گرفته و یک روز اضافی به اسفند افزوده میشود.
کارشناس نجوم ادامه میدهد: اگرچه لحظه تحویل سال بر مبنای اصول دقیق نجومی محاسبه میشود، اما برخی عوامل کیهانی میتوانند تأثیرات جزئی بر آن داشته باشند. از جمله حرکت تقدیمی و رخگردی زمین که باعث نوسانات جزئی در محور چرخش آن میشود، تفاوت سرعت زمین در مدار بیضوی که بر اساس قوانین کپلر تغییر میکند، و همچنین تأثیرات گرانشی سیارات و ماه که میتواند اختلافی در حد چند ثانیه یا دقیقه ایجاد کند. علاوه بر این، سالهای کبیسه نیز بر زمان تحویل سال اثرگذارند؛ بهگونهای که در سال کبیسه، لحظه تحویل سال حدود ۱۸ ساعت زودتر از سال قبل رخ میدهد، درحالیکه در سالهای عادی، این لحظه تقریباً ۶ ساعت دیرتر اتفاق میافتد.
تفاوت تحویل سال شمسی و میلادی
بیات بیان میکند: میان تحویل سال در تقویم شمسی و میلادی، تفاوتی بنیادین وجود دارد. لحظه تحویل سال شمسی، مستقیماً بر پایه اعتدال بهاری و محاسبات دقیق نجومی تنظیم شده است، در حالی که سال میلادی تنها بر مبنای یک شمارش قراردادی ۳۶۵ یا ۳۶۶ روزه تنظیم میشود و به لحظه اعتدال وابسته نیست. از همین رو، زمان تحویل سال میلادی ممکن است چندین ساعت با اعتدال بهاری اختلاف داشته باشد.
وی خاطرنشان میکند: از منظر علمی، تقویم جلالی، که گاهشماری رسمی ایران است، یکی از دقیقترین تقویمهای شناختهشده در جهان به شمار میرود. اصول اساسی آن، که بر مبنای گردش واقعی زمین به دور خورشید و تغییرات نجومی تنظیم شده، دلیلی بر پایداری و دقت بینظیر آن است. اگرچه با پیشرفت ابزارهای نجومی، ممکن است اصلاحات و محاسبات دقیقتری در آینده اعمال شود، اما تا زمانی که زمین در مسیر مداری خود به حرکت ادامه میدهد و اعتدال بهاری رخ میدهد، اساس محاسبه لحظه تحویل سال همچنان ثابت و تغییرناپذیر باقی خواهد ماند.
به گزارش ایسنا، با بررسی دقیق پدیدههای نجومی مرتبط با لحظه تحویل سال میتوان گفت که این رویداد چیزی فراتر از یک تغییر تقویمی ساده است. تحویل سال شمسی نتیجهای شگفتانگیز از هماهنگی بینقص حرکت زمین در مدار خود، تمایل محوری و تاثیرات گرانشی است که همگی با دقتی حیرتانگیز در مقیاس میلیثانیه رخ میدهند. این پدیده نشان میدهد که چگونه نظم کیهانی، حتی در برابر تغییرات جزئی در سرعت چرخش زمین، همچنان چرخهای منظم و قابل پیشبینی را حفظ میکند. از قطبهای زمین تا سیارات دیگر، مفهوم سال و تغییر فصلها بازتابی از همین هماهنگی است؛ هماهنگیای که به ما یادآوری میکند طبیعت در عین پیچیدگی، در نهایت به نظمی خارقالعاده پایبند است.