آیا مجسمه‌های موآی جزیره ایستر به آخر خط رسیده‌اند؟

زومیت/ مجسمه‌های مشهور موآی در جزیره ایستر به‌تدریج در حال فروریختن در دریا هستند؛ موضوعی که ساکنان محلی را نگران کرده است.

در یک معدن سنگی باستانی بر فراز آتشفشانی در جزیره‌ای دورافتاده در اقیانوس آرام، پیکره‌هایی نیمه‌کاره قرار دارند که در دل صخره‌ها تراشیده شده‌اند. چهره‌های زمخت این تندیس‌ها با ابروهای درهم‌کشیده و بینی‌های کشیده‌شان شهرت جهانی دارند. اینجا سرزمین موآی‌ است؛ پیکره‌های انسانی منحصربه‌فرد جزیره راپا نویی که با نام جزیره ایستر نیز شناخته می‌شود؛ جزیره‌ای منزوی به اندازه شهر واشنگتن دی‌سی که در فاصله ۳۵۰۰ کیلومتری از ساحل شیلی قرار دارد.

---

بازار

---

تعداد خیره‌کننده‌ی مجسمه‌های موآی نفس‌گیر است. تکه‌هایی از آن‌ها در کنار جاده‌ها، در امتداد ساحل و بر دامنه تپه‌ها دیده می‌شوند. مجموعه این مجسمه‌ها یادگاری فیزیکی از تاریخ کهن این سرزمین هستند. آریکی تپانو مارتین می‌گوید: «ما در حال محافظت از موآی‌ها هستیم تا مردممان را در این جزیره حفظ کنیم.»

صدها سال پیش، مردم باستانی مجسمه‌های غول‌پیکری همچون این‌ها را تراشیدند و حجاری کردند. شواهد این فعالیت‌ها همه جا دیده می‌شود؛ هم در معدن اصلی که برخی از پیکره‌ها هنوز در دل کوه باقی‌مانده‌اند و برخی در زمین‌های اطراف.

در نگاه اول، موآی‌های با ابهت و چهره‌های جدی‌شان مقاوم به نظر می‌رسند؛ اما از نوعی سنگ آتشفشانی به نام «تاف» ساخته شده‌اند که عمدتاً از خاکستر فشرده تشکیل شده است. این سنگ، متخلخل و به‌طور غیرعادی نرم است و باد و باران با آن مهربان نیستند. از نزدیک، چهره‌های سال‌خورده موآی پر از نشانه‌های فرسایش و لک هستند. این مجسمه‌ها به آرامی به غبار تبدیل می‌شوند.

تندیس‌های اصلی که بیشترشان بین سال‌های ۱۱۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی تراشیده شده‌اند، به‌طور فزاینده‌ای موضوع تلاش‌های حفاظتی‌اند؛ چرا که فرسایش ناشی از شدت یافتن تغییرات اقلیمی، تهدیدی برای نابودی آن‌ها است. رهبران جامعه در راپا نویی، با آزمودن روش‌های مختلف به‌دنبال راه‌هایی برای رصد و کاهش آسیب‌ها هستند؛ از روش‌های شیمیایی گرفته تا اسکن سه‌بعدی مجسمه‌ها با پهپاد، پیش از آن‌که برای همیشه از بین بروند. همه گزینه‌ها روی میز است، چرا که جامعه در تلاش برای مدیریت میراثی است که با سرعت بالایی تغییر می‌کند. گزینه‌های پیش رو عبارت‌اند از: جابجایی مجسمه‌ها به مناطق امن‌تر گرفته تا پذیرفتن فرسایش به‌عنوان بخشی از چرخه طبیعی زندگی موآی‌ها.در حال حاضر، حدود ۱۰۰۰ مجسمه در جزیره وجود دارد و تقریباً ۲۰۰ تای آن‌ها روی سکوهای نهایی‌شان، معروف به «آهو» قرار گرفته‌اند. اکثر این سکوها در امتداد ساحل جزیره جای دارند و بی‌صدا به دریا خیره شده‌اند.

موآی‌ها توسط نخستین جوامع مردم پولینزی ساکن در جزیره ایستر ساخته شدند تا شباهت به نیاکان خود و خانواده رئیس هوتو ماتوا را به تصویر بکشند. گفته می‌شود هوتو ماتوا نخستین کسی بود که پس از سفر با قایق به راپا نویی از جزیره‌ای در شرق پولینزی، در این جزیره سکونت یافت. در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، احتمالاً به دلیل به قدرت رسیدن یک جنبش مذهبی جدید در جزیره یا شاید به خاطر برخی درگیری‌ها این مجسمه‌ها به شکلی اسرارآمیز سرنگون شدند؛ مورخان هنوز پاسخ قطعی پیدا نکرده‌اند. به دلیل تاریخچه قدرتمندی که در این مجسمه‌های بزرگ سنگی حک شده است، پارک ملی راپا نویی در سال ۱۹۹۵ به عنوان یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

با این حال، موآی‌ها مجسمه‌هایی کامل و دست‌نخورده و محافظت‌شده نیستند. در واقع، طبق کتاب «مرگ یک موآی» نوشته تاریخ‌نگار النا شارولا در سال ۱۹۹۷، آن‌ها بلافاصله پس از تراشیده شدن شروع به فرسایش کردند.از روزی که مجسمه‌های موآی برپا شدند، آفتاب، باد، باران و تغییرات دما نیز به آن‌ها آسیب رسانده‌اند. وقتی رطوبت ناشی از پاشیدن آب دریا تبخیر می‌شود، نمک داخل تاف(سنگ نرم آتشفشانی) کریستالیزه و منبسط می‌شود که پوسته‌پوسته شدن یا خرد شدن مجسمه را به دنبال دارد و ترک‌های ریز و حفره‌های شبیه به کندوی زنبور عسل ایجاد می‌کند. همچنین در بسیاری از مجسمه‌ها خزه‌هایی سطحی دیده می‌شوند که به شکل لکه‌های متحدالمرکز ظاهر شده‌اند.حیوانات نیز بر موآی‌ها تأثیر دارند. اسب‌ها و گاوها برای رفع خارش خود از این تندیس‌ها استفاده می‌کنند، پرندگان نیز با چنگ زدن به تاف فضولات سمی یا گوانو را روی آن‌ها می‌گذارند که بیشتر باعث فرسایش ماده می‌شود. در سال ۲۰۲۰، یک کامیون به‌طور تصادفی به یکی از چهره‌ها برخورد کرد.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله