«الهه سپیده‌دم» از دل خاکستر برخاست؛ کشف قدیمی‌ترین پتروسور آمریکای شمالی

زومیت/ بر اساس مجموعه‌ای از فسیل‌های تریاس در آریزونا، «الهه سپیده‌دم با بال‌های خاکسترگون»، قدیمی‌ترین پتروسور کشف‌شده در آمریکای شمالی است.

پژوهشگران قدیمی‌ترین پتروسور کشف‌شده در آمریکای شمالی را از دل زمین بیرون کشیده‌اند و آن را «الهه سپیده‌دم با بال‌های خاکسترگون» نامیده‌اند.

---

بازار

---

پتروسور ۲۰۹ میلیون ساله در میان مجموعه‌ای شامل بیش از هزار فسیل مربوط به دوره تریاس، از سنگ‌های پارک ملی جنگل سنگی‌شده در ایالت آریزونای آمریکا استخراج شده است. نام علمی این جانور باستانی (Eotephradactylus mcintireae) تا حدی برگرفته از خاکستر آتشفشانی موجود در بستر فسیل و «ائوس» (Eos)، الهه یونانی سپیده‌دم است، چرا که این گونه در ابتدای تاریخ تکاملی پتروسورها یا به‌عبارتی در «سپیده‌دم» این گروه ظهور کرد.

پتروسورها که به‌طور غیررسمی «پترو داکتیل» نامیده می‌شوند، خزندگان پرنده‌ای بودند که در عصر دایناسورها بر آسمان‌ها حکمرانی می‌کردند. برخی از اعضای این گروه بال‌هایی به بلندی حدود ۱۱ متر داشتند، اما الهه سپیده‌دم و سایر اعضای اولیه‌ی این خانواده بسیار کوچک بوده‌اند.

بن کلیگمن، نویسنده اصلی پژوهش و دیرینه‌شناس موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونین می‌گوید الهه سپیده‌دم تقریباً به بزرگی یک مرغ دریایی کوچک بود و حتی می‌توانست روی شانه‌تان بنشیند. این پتروسور تنها یکی از اعضای اکوسیستم از دست‌رفته‌ای است که پژوهشگرها توصیف کرده‌اند. مجموعه فسیل‌های کشف‌شده در آریزونا همچنین شامل دوزیستان غول‌پیکر، کوسه‌های آب شیرین، جانوران زره‌پوش شبیه به کروکودیل و یکی از قدیمی‌ترین فسیل‌های شناخته‌شده‌ی لاک‌پشت‌ها بود.

یافته‌های جدید به پژوهشگران کمک می‌کند تا بفهمند پیش از رویداد انقراض دسته‌جمعی شدیدی که احتمالاً ناشی از فوران‌های آتشفشانی بود و تقریباً ۲۰۱ میلیون سال پیش پایان‌بخش دوره تریاس شد، چه حیواناتی روی زمین زندگی می‌کرده‌اند.

در اواخر دوره تریاس، شمال شرقی آریزونا درست در بالای خط استوا و در مرکز ابرقاره پانگه‌آ قرار داشت. در آن زمان، این منطقه نیمه‌خشک با رودخانه‌ها و کانال‌های کوچکی مشخص می‌شد که احتمالاً مستعد سیلاب بودند. پژوهشگران گمان می‌کنند که سیلابی ناگهانی بر سر پتروسور کوچک و دیگر جانورانی که آن زمان در منطقه زندگی می‌کردند جاری شده و اجساد آن‌ها را درون رسوبات و خاکستر دفن کرده است.

گروهی از دانشمندان برای نخستین بار بقایای لایه استخوان‌دار تریاسی پتروسور کوچک را در سال ۲۰۱۱ کشف کردند. از آن‌جایی که بیشتر فسیل‌ها کوچک و شکننده بودند، تیم به‌جای اینکه آن‌ها را مستقیماً در محل حفاری کند، تکه‌های بزرگی از رسوبات را برداشت و آن‌ها را در آزمایشگاه بررسی کرد. بسیاری از این توده‌ها به موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونیان فرستاده شدند؛ جایی که داوطلبان هزاران ساعت صرف استخراج دقیق فسیل‌ها کردند. یک داوطلب به نام «سوزان مک‌این‌تایر» در سال ۲۰۱۳ فکی متعلق به این پتروسور را استخراج کرد و نام علمی الهه سپیده‌م برای ادای احترام به این کشف، برگرفته از نام او است.

کلیگمن در سال ۲۰۱۸، پس از کشف فک پتروسور، کار روی این فسیل‌ها را آغاز کرد. او در ابتدا تردید داشت که فسیل واقعاً متعلق به یک پتروسور باشد؛ در آن زمان، تنها یک پتروسور اولیه در آمریکای شمالی شناسایی شده بود و هیچ‌کدام از آن‌ها نیز در رسوباتی که در بستر رودخانه تشکیل شده‌اند، یافت نشده بودند.

کلیگمن می‌گوید: وقتی بالاخره فک را بررسی کردم، تمام تردیدهایم از بین رفت؛ دندان‌های خاص و ساختار فک به‌وضوح از یک پتروسور بود. بیشتر از این شگفت‌زده شدم که چطور فکی به این کوچکی و شکنندگی، پیش از فسیل شدن توسط حرکت شن و ماسه رودخانه‌ای نابود نشده بود. این موضوع نشان می‌دهد که آن لایه‌ی استخوانی در شرایط فسیل‌شدگی خاص و منحصربه‌فردی حفظ شده است.

لایه استخوانی یادشده، جامعه‌ای از موجودات تازه‌تکامل‌یافته مانند پتروسورها و لاک‌پشت‌ها را نشان می‌دهد که در کنار جانوران قدیمی‌تر مثل دوزیستان عظیم و خویشاوندان زره‌پوش کروکودیل‌ها در محیطی مشترک زندگی می‌کردند.

کلیگمن می‌گوید: «حضور پتروسور الهه سپیده‌دم که در کنار گروه‌هایی مثل قورباغه‌ها، خویشاوندان مارمولک‌ها و لاک‌پشت‌ها زندگی می‌کرد، نخستین ثبت فسیلی از چنین جامعه‌ای است؛ این گروه‌ها معمولاً در جوامع پس از تریاس، یعنی در دوره‌های ژوراسیک و کرتاسه، با هم دیده می‌شوند، اما هرگز پیش از رویداد انقراض پایان تریاس، در کنار هم مشاهده نشده بودند.»

یافته‌های پژوهشگران ۷ ژوئیه در ژورنال PNAS منتشر شد.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله