افسانه «شماره ۱۶»؛ عنکبوت رکوردشکنی که در کمال شگفتی ۴۳ سال عمر کرد

زومیت/ در بیابانهای استرالیای غربی، عنکبوتی به نام «شماره ۱۶» بهطرز شگفتانگیز ۴۳ سال زندگی کرد و عنوان مسنترین عنکبوت جهان را به خود اختصاص داد.
دوست دارید به جشن تولد یک عنکبوت دعوت شوید؟ نه؟ اختیار با شماست، اما بهنظرم جشن هیجانانگیزی میتواند باشد! هشت پا یعنی هشت بادکنک، اما چند شمع باید روی کیک بگذاریم؟ شاید باورش سخت باشد، اما برای «شماره ۱۶»، مسنترین عنکبوت ثبتشده در تاریخ، این عدد به شگفتانگیزترین رقم ممکن رسید: ۴۳ سال.
این داستان دربارهی کهنسالترین عنکبوت دنیاست، موجودی که دانشمندان او را نمادی از پایداری و زندگی سازگار با محیط میدانند. زندگی عنکبوت شماره ۱۶ سرشار از درسهایی دربارهی استفادهی هوشمندانه از منابع و زیستن با کمترین آسیب به طبیعت بود.
شماره ۱۶ از عنکبوتهای فروراسته رتیلریختان بود. این گروه از عنکبوتها درون سوراخهای زمین زندگی میکنند و گاهی دهانهی آن را با دریچهای شبیه درِ تلهدار میپوشانند. این عنکبوت در سال ۱۹۷۴ در منطقهی حفاظتشدهی «نورث بانگولا» در جنوب غربی استرالیا، در بخشی از پژوهش بلندمدتی که باربارا یورک مین، زیستشناس و عنکبوتشناس برجسته استرالیایی، آغاز کرده بود، مورد مطالعه قرار گرفت.
پژوهشگران هر سال جمعیت این عنکبوتها را بررسی میکردند. این پروژه چند دهه ادامه داشت و نهتنها اطلاعات ارزشمندی دربارهی اهمیت حفاظت از برخی گونههای نادر بهدست آمد، بلکه رکوردی شگفتانگیز نیز ثبت شد: طولانیترین عمر در میان تمام عنکبوتهای شناختهشده.
شماره ۱۶ از گونهی گایِس ویلوسِس (Gaius villosus) بود و یکی از نخستین بچهعنکبوتهایی بهشمار میرفت که در مطالعهی یادشده شرکت داشتند. به نوشتهی آیافال ساینس، او شانزدهمین عنکبوتی بود که با نشانهای کوچک علامتگذاری شد و عنکبوت «شماره ۱۶» نام گرفت. اما در میان همهی همنوعانش، او بیش از همه دوام آورد.
تا سال ۲۰۱۶، همهی همنسلانش مرده بودند، اما شماره ۱۶ هنوز زنده بود و در لانهی خود زندگی میکرد، تا اینکه در روز هالووین همان سال، پژوهشگران دیدند درِ لانهاش سوراخ شده است. مهاجم، یک زنبور انگلواره بود.
پژوهشگران دریافتند که شماره ۱۶ بر اثر کهولت سن نمرده، بلکه قربانی این زنبور شده است. زنبورهای انگلی تخمهای خود را در بدن میزبان میگذارند و لاروهایشان از درون بدن او تغذیه میکنند.
شماره ۱۶ با رسیدن به ۴۳ سال، رکورددار پیشینِ طول عمر عنکبوتها را که فقط ۲۸ سال عمر کرده بود، پشت سر گذاشت. اما میراث او چیزی فراتر از یک عدد است.
او در تمام ۴۳ سال عمرش در همان لانهی کوچک و با کمترین دخالت در محیط و تنها با بهرهگیری از آنچه برای بقا نیاز داشت، زندگی کرد. نویسندگان مقالهای که به زندگی او پرداختهاند، شماره ۱۶ را نمادی درخشان از «زیستن کماثر» میدانند؛ شیوهای که میتواند الهامبخش آیندهای پایدارتر برای زمین و انسانها باشد.
پژوهشگران در مقاله خود نوشتند: «سبک زندگی این گونههای بومی میتواند درسهای ارزشمندی دربارهی پایداری و همزیستی با طبیعت به انسان بدهد. با گسترش فناوریهای سازگار با محیطزیست و مدیریت بهتر خطرهای زیستمحیطی، میتوانیم از عنکبوتی باستانی الهام بگیریم که نمادی از تنوع شگفتانگیز زندگی روی زمین بود.»
پژوهش انجامشده دربارهی زندگی عنکبوت شماره ۱۶ در ژورنال Pacific Conservation Biology منتشر شده است.