بیوگرافی یوری گاگارین، نخستین فضانورد جهان

بيتوته/ نام : يوري الکسي‌يويچ گاگارين زادروز : ۹ مارس ۱۹۳۴ مليت : اتحاد جماهير شوروي دستاورد: نخستين فضانورد جهان طول پرواز فضايي : يک ساعت و 48 دقيقه مرگ: ۲۷ مارس ۱۹۶۸ ميلادي -(در سن 34 سالگي) يوري الکسي‌يويچ گاگارين (به روسي: Юрий Алексеевич Гагарин) فضانورد روسي و متولد ۹ مارس ۱۹۳۴ ميلادي (۱۸ اسفند ۱۳۱۲)، نخستين فضانورد جهان بود. يوري گاگارين در روز ۱۲ آوريل ۱۹۶۱ ميلادي (۲۳ فروردين ۱۳۴۰) توسط فضاپيماي وُستوک-۱ به فضا رفت و به مدت ۱۰۸ دقيقه مدار زمين را يک دور بطور کامل پيمود. عصر سفرهاي فضايي انسان با اين پرواز آغاز گشت. يوري گاگارين پس از پرواز تاريخي خود به سمت رياست مرکز آموزش فضانوردان در شهرک ستاره‌ها انتخاب شد. در همين حال و در کنار شغل حرفه‌اي خود، با بازديد و سخنراني در شهرها و کشورهاي گوناگون، نقش عمده‌اي در افزايش آگاهي عمومي در مورد سفرهاي فضايي ايفا نمود. يوري گاگارين به خاطر سفر فضايي تاريخي خود تبديل به ستاره‌اي جهاني شد و نشان‌ها و عنوان‌هاي افتخار بي‌شماري از سراسر جهان دريافت کرد. تولد و زندگي يوري گاگارين يوري الکسي‌يويچ گاگارين، در تاريخ ۹ مارس ۱۹۳۴ ميلادي (۱۸ اسفند ۱۳۱۲ خورشيدي) در روستاي کلوشينو در نزديکي شهر گژاتسک واقع در استان اسمولنسک در کشور روسيه (اتحاد شوروي) چشم به جهان گشود. پدرش الکسي ايوانويچ گاگارين (۱۹۷۳-۱۹۰۲)، و مادرش آنا تيموفيونا ماتويوا گاگارينا (۱۹۸۴-۱۹۰۳) هر دو در يک مزرعه تعاوني به کار اشتغال داشتند و خانواده گاگارين روي يک زمين مشترک، کشاورزي مي‌کردند. مادر او کتاب‌خواني قهار و پدرش درودگري حرفه‌اي بود. اين زوج ۴ فرزند داشتند که يوري سومين آنها بود. در خلال جنگ جهاني دوم، خانواده گاگارين نيز مانند بيشتر خانواده‌هاي روسي درد و رنج بسياري را تحمل کردند. دو خواهر و برادر بزرگتر وي در سال ۱۹۴۳ به آلمان برده شدند و تنها پس از جنگ دوباره به وطن بازگشتند. يوري که مجبور بود زود به کار مشغول شود، کارگاه آهنگري را برگزيد و اندکي بعد او براي ادامه تحصيل در مدرسه عالي تکنولوژي انتخاب شد. در همان زمان يوري به عضويت کلوپ هوايي درآمد و پرواز با هواپيماي سبک را آموخت. اين تفريح جديد که قسمت اعظم وقت يوري را اشغال کرده بود، دريچه جديدي در زندگي وي گشود. يوري که سخت تلاش مي‌کرد سرانجام در سال ۱۹۵۵ فارغ التحصيل شد. علاقه شديد وي به خلباني باعث شد که پس از پايان تحصيلات وارد مدرسه آموزش خلباني ارنبرگ شود. يوري در همانجا با همسر آينده اش والنتينا گوريچوا آشنا شد. انتخاب يوري گاگارين براي مامورين فضايي در سال ۱۹۶۰ جستجوي وسيعي براي يافتن فرد مناسب براي مأموريت فضايي آغاز شد و پس از جستجو و آزمايشات فراوان دو نفر به عنوان آخرين انتخابها باقي ماندند: يوري گاگارين و گرمان تيتوف. به نظر مي رسد علت انتخاب گاگارين و برتري او به تيتوف شخصيت ويژه او بود. گاگارين مردي خوش مشرب و متواضع بود. با وجود قد کوتاه ۱۵۷ سانتيمتريش در ميهماني ها و مراسم رسمي بسيار به چشم مي آمد. اما تيتوف برعکس فردي گوشه گير و ساکت بود. اولين پرواز انسان به فضا سرانجام در ساعت نه و هفت دقيقه صبح روز چهارشنبه ۱۲ آوريل ۱۹۶۱ميلادي (۲۳ فروردين ۱۳۴۰ خورشيدي) به وقت مسکو، يوري گاگارين از پايگاه فضايي بايکونور سوار بر موشک فضاپيماي وستوک۱ اولين انساني شد که مرز فضا را گشود و قدم به دنيايي اسرارآميز نهاد. يوري گاگارين، سرنشين خوشبخت اين فضاپيماي تاريخي اولين بشري بود که به فضا سفر کرد. مداري که يوري گاگارين پيمود، مداري بيضي شکل بود که حداقل ارتفاع آن ۱۶۹ کيلومتر و حداکثر ارتفاع آن ۳۱۵ کيلومتر بود. صفحه اين مدار با صفحه استوا زاويه‌اي ۶۵ درجه‌اي مي‌ساخت تا فرود وي در خاک شوروي تضمين شود. زماني که يوري در مدار زمين بود، اميد کمي به بازگشت وي بود و فرض بر اين بود که يوري در هنگام بازگشت به زمين خواهد مرد. يوري گاگارين پس از اين سفر تاريخي به چهره سرشناس جهان تبديل شد و و از اينجا بود که عصر سفرهاي فضايي انسان با اين پرواز آغاز گشت ضمن اينکه اتحاد جماهير شوروي از اين چهره استفاده‌هاي سياسي بسياري کرد. مشکل يوري در بازگشت به زمين متخصصان در مرکز کنترل پرواز، بوسيله سه کانال راديويي و يک کانال تلويزيوني با يوري گاگارين در مدار زمين ارتباط داشتند. نخستين جمله‌هايي که گاگارين به زمين مخابره کرد اين بود: “پرواز به خوبي ادامه دارد، ديد خوبي دارم، من زمين را مي‌بينم، خيلي زيبا است”. فضاپيماي وستوک-۱ پس از طي بخش بزرگي از مسير پرواز بر فراز قارهٔ آفريقا رسيد و سيستم ناوبري بطور خودکار ترمزهاي سوخت مايع را بکار انداختند. قرار بر اين بود که حدود ۱۰ تا ۱۲ ثانيه پس از اتمام کار موتور ترمز، بخش سرويس‌دهي فضاپيما از کپسول فضايي گاگارين جدا و مرحله بازگشت به زمين آغاز گردد. اما به علت گير کردن کابل‌هاي اتصال دهنده اين دو بخش، بخش سرويس‌دهي در حالت نيمه‌متصل به کپسول حامل گاگارين باقي ماند. کپسول گاگارين در اين لحظه در حال ورود به جو زمين بود و اين مشکل باعث شد که حول محور خود دچار دوران شديد و غيرقابل کنترل شود. يوري گاگارين خود در مورد اين حادثه مي‌گويد: “به محض اينکه کار موتور ترمز پايان يافت، فضاپيما تکان شديدي خورد و شروع کرد به چرخش با سرعت بالا دور محور خودش، سرعت چرخش حدود ۳۰ درجه در ثانيه بود. همه چيز مي‌چرخيد. اين رويداد بر فراز قاره آفريقا رخ داد، از پنجره يک لحظه قاره آفريقا، يک لحظه افق زمين و لحظه ديگر آسمان را مي‌ديدم. اصلا وقت نداشتم خودم را در برابر نور شديد آفتاب محافظت کنم که کور نشوم. پاهايم را به سمت پنجره پاييني بردم که جلوي نور را بگيرد اما پنجره را نبستم چون مي‌خواستم موقعيت خودم را بدانم و ببينم اوضاع از چه قرار است.” با ورود به لايه‌هاي ضخيم‌تر جو زمين، فضاپيما دچار دوران و تکان‌هاي شديدتري شد. با اين وجود، گاگارين اعتماد به نفس خود را از دست نداد و باور داشت که هنوز فضاپيما شانس فرود عادي را از دست نداده: “من به کنترل زمين اطلاع دادم که مرحله جداسازي بر اساس برنامه روي نداده. اما هنوز به نظرم موقعيت اضطراري نبود، و من روي صفحه کنترل کُد VN4 را به زمين مخابره کردم (معني کُد: همه چيز بخوبي پيش مي‌رود). اين حالت حدود ده دقيقه ادامه داشت تا اينکه کابل‌ها در اثر حرارت شديد ناشي از ورود به جو زمين سوختند و بالاخره کپسول گاکارين در ساعت ۱۰:۳۵ دقيقه آزاد شد. گاگارين اعتقاد داشت که در بدترين لحظات اين حادثه، فشاري در حدود ۱۰ جي (G-force) به او وارد مي‌شده‌است: “در يک لحظه، براي حدود ۲-۳ ثانيه، داده‌هاي روي صفحه کنترل محو شدند و جلوي چشمانم تيره شد. خودم را محکم گرفتم و تلاش کردم در برابر فشار مقاومت کنم، تا بالاخره همه چيز تقريبا به حالت عادي برگشت.” فرود اولين فضانورد به زمين يوري گاگارين پس از ۱۰۸ دقيقه پرواز و يک دور گردش کامل در مدار زمين، در ۲۶ کيلومتري جنوب غربي شهر انگلس در منطقه ساراتوف فرود آمد. اين نقطه از منطقه پيش‌بيني شده براي فرود فاصله زيادي داشت و کسي براي استقبال از او حاضر نبود. آنا آکيموونا تاتارووا، همسر جنگلبان محلي و نوه ۶ ساله‌اش اولين کساني بودند که گاگارين را پس از فرود ديدند. يوري گاگارين ماجرا را اين گونه تعريف مي‌کند: “آنها وقتي مرا با لباس و کلاه فضايي و چتر نجاتم ديدند، ترسيدند و عقب رفتند. من به آنها گفتم نگران نباشيد من هم مثل شما شهروند شوروي هستم، همين الان از فضا برگشتم و دنبال تلفن مي‌گردم که به مسکو زنگ بزنم.” گاگارين پس از تماس تلفني با دفتر نيروي هوايي، پيامي به اين مضمون فرستاد: “پيامي براي نيروي هوايي، ماموريت با موفقيت انجام شد، در اين موقعيت (…) فرود آمدم، حالم خوب است، ضرب‌ديدگي و شکستگي هم ندارم. گاگارين”. در اين ماموريت فضايي که نزديک بود به فاجعه ختم شود مشکلات فني زيادي بوجود آمد اما براي مقامات شوروي اين پرواز ۱۰۸ دقيقه اي يک کودتاي تبليغاتي بود. مقامات شوروي سابق که دوست داشتند به جهان نشان دهند تحت حاکميت کمونيست ها حتي پسر يک کارگر نيز مي تواند به موفقيت هاي بزرگ نائل آيد و نيز نگران از اينکه امريکا در مسابقه فضايي جلو بيافتد، فورا فضاپيماي حامل گاگارين بيست و هفت ساله را به فضا فرستادند بطوريکه با قرار گرفتن فضاپيماي حامل گاگارين در مدار زمين، شوروي سابق در مسابقه فضايي آن زمان از امريکا پيش افتاد. جمعيت زيادي در ميدان سرخ شهر مسکو براي استقبال از گاگارين گردآمده بودند. يوري گاگارين پس از بازگشت به زمين، بلافاصله تبديل به ستاره‌اي جهاني شد. او به کشورهاي گوناگون از جمله ايتاليا، چکسلواکي، بريتانياي کبير، آلمان، مجارستان، فرانسه، بلغارستان، غنا، کوبا، مکزيک، برزيل، نروژ، هند، مصر، ليبريا، کانادا و ژاپن سفر کرد و مورد استقبال رسمي مقامات و هوادارانش قرار گرفت. او در بسياري از کشورها نشان‌هاي افتخار دريافت و از پيکره‌هايي که به افتخارش برپا شده بود پرده‌برداري کرد. در بريتانيا ميهمان نخستين اتحاديه کارگري جهان بود و در پاريس خياباني به نام وي نامگذاري شد. نام شهر گژاتسک، شهر کوچکي که گاگارين بيشتر سال هاي کودکي خود را در آن گذراند را سال‌ها بعد در ۱۹۶۸، به افتخار گاگارين به “شهر گاگارين” تغيير دادند. پس از پرواز تا مرگ در سال ۱۹۶۲، يوري گاگارين به سمت معاونت شوراي عالي اتحاد شوروي منصوب شد، اما پس از مدتي به مرکز فضانوردي شوروي در «شهرک ستاره‌ها» بازگشت و به مدت ۷ سال در گروهي کار کرد که هدفشان طراحي فضاپيماهايي با قابليت استفاده مجدد بود. وي پس از مدتي به سمت معاون مديريت شهرک ستاره‌ها انتخاب شد، و همزمان به تمريناتش به عنوان خلبان هواپيماي جنگنده ادامه داد. هشت سال پس از سفر فضايي‌، در يک سانحه هوايي در روز ۲۷ مارس سال ۱۹۶۸، هواپيماي ميگ-۱۵ يوري گاگارين و مربي پروازش طي يک پرواز تمريني دچار سانحه شد و سقوط کرد و هردو سرنشين آن کشته شدند. علت دقيق سانحه روشن نيست، اما بر اساس نتايج پژوهشي که در سال ۱۹۸۶ انجام گرفت، تلاطم ناشي از پس‌سوز موتور جت يک فروند هواپيماي سوخو-۱۱ احتمالاً باعث شده که گاگارين و مربي‌اش کنترل هواپيمايشان را بطور مرگباري از دست بدهند. بدي هوا در روز سانحه نيز مطمئناً در اين سقوط بي‌تاثير نبوده‌است.