موج چیست و چگونه به ‌وجود می ‌آید؟

تبيان/ با شنيدن کلمه موج معاني مختلفي ممکن است به ذهن خطور کند. مثلاً در استاديوم فوتبال گاهي تماشاچيان به عنوان تشويق گروهي "موج مکزيکي مي‌دهند" ! و با نظم خاصي در سر جاي خود به بالا و پايين حرکت مي ‌کنند. گاهي در مسائل اجتماعي - سياسي از موج سخن به ميان مي ‌آيد. مثل "موج بنيادگرايي" البته در فيزيک، اصطلاح موج يک معني خاص دارد. وقتي سنگي را بر روي سطح درياچه يا استخر آب مي ‌اندازيد، حلقه‌هاي موج شکل گرفته و به بيرون حرکت مي ‌کنند. همچنين وقتي انتهاي يک طناب را به بالا و پايين حرکت مي ‌دهيم موج به‌وجود مي ‌آيد. موج حاصله در طناب و آب دو مثال معروف از امواج هستند. ما در آينده با انواع ديگر موج آشنا مي ‌شويم. اما در حال حاضر بيشتر با امواج مکانيکي سروکار خواهيم داشت. شايد بارها امواج به‌وجود آمده در دريا را مشاهده کرده باشيد که به سمت ساحل حرکت مي ‌کنند و اين حرکت پي‌در‌پي روي مي ‌دهد. آيا اين حرکت مداوم امواج باعث مي ‌شود آب اقيانوس‌ها دائماً به ساحل منتقل شده و آب آنها کم و يا خشک گردد؟ البته که اين اتفاق روي نمي‌دهد! امواج آب با سرعت مشخص به سمت ساحل حرکت مي ‌کند. اما هر ذرّه آب فقط حول يک نقطه تعادلي مشخص نوسان مي‌ کند. تصوير زير امواج به‌وجود آمده توسط قايق موتوري را نشان مي ‌دهد که به سمت ساحل و قايق ماهيگير به پيش مي ‌روند. اگرچه امواج دائماً به سمت قايق حرکت مي ‌کنند اما هيچ حجمي از آب توسط قايق موتوري به سمت بيرون جابجا نمي ‌شود. امواج آب بر خلاف حرکت آب در رودخانه هيچ حرکت يکسويه‌اي در آب به‌وجود نمي ‌آورند، بلکه امواج آب فقط يک آشفتگي و تغيير شکل ظاهري در آب هستند که شروع به حرکت مي ‌کنند. اين موضوع توسط قايق ماهيگير تأييد مي ‌شود زيرا با رسيدن و عبور موج، قايق ماهيگير فقط دچار نوسان شده و هيچ حرکتي به همراه موج نخواهد داشت. امواج مي ‌توانند مسافتهاي طولاني را طي کنند اما هر ناحيه از محيط (مثل آب يا طناب) فقط يک حرکت محدود خواهد داشت. بنابراين اگرچه موج ماده نيست اما همانند ماده مي‌تواند حرکت کند. موج متشکل از نوساناتي است که بدون انتقال ماده حرکت مي‌کند. امواج انرژي را از يک محل به محل ديگر حمل مي‌کنند.