سلول های بنیادی، کلید درمان سیروز کبدی

جام جم/ سيروز کبدي يا التهاب شديد کبد از بيماري‌هاي وخيمي است که امروزه در جوامع بشري شيوع گسترده‌اي يافته است. با توجه به شرايط تغذيه‌اي حاکم بر جامعه و گسترش چاقي در مردم، چربي‌هاي زيادي در کبد ذخيره مي‌شود و موجب بروز کبد چرب يا کبد سيروزي مي‌شود که در نهايت به از کار افتادن کبد منجر مي‌شود. کبد (يا جگر) بزرگ‌ترين غده است که در فعاليت‌هاي سوخت ساز و مربوط به گوارش در بدن نقش بسيار مهمي دارد. به طوري که مراحل ساخت بسياري از ويتامين‌ها، هورمون‌ها و مواد مورد نياز بدن در کبد پايه‌گذاري مي‌شود. در نتيجه در صورت بروز بيماري مانند سيروز کبدي، مسائل گوارشي براي فرد مبتلا به وجود مي‌آيد. اين بيماري در مراحل اول با کمک دارو تا حدودي قابل درمان و کنترل است، اما در صورت پيشرفت، در مراحل نهايي چاره‌اي جز پيوند کبد براي فرد بيمار باقي نمي‌گذارد. پيوند کبد نيز عوارض حين عمل و پس از عمل دارد و مشکلاتي براي فرد گيرنده ايجاد مي‌کند و بعلاوه هزينه‌هاي سرسام‌آوري هم دارد. داروهاي بسيار زيادي تا امروز براي درمان کبد توليد شده است، اما هيچ يک به طور کامل موثر نبوده و موجب ‌شده تا بيمار همواره نيازمند مصرف دارو باشد. پيوند کبد امروز روش رايجي است و بسياري از بيماران در نوبت دريافت پيوند کبد هستند. به‌تازگي پژوهشگران دانشکده دامپزشکي دانشگاه شيراز در قالب پروژه تحقيقاتي دکتر ايمان حقاني با راهنمايي دکتر سيف‌الله دهقاني و دکتر عباسعلي قادري موفق به ارائه روش جديدي در درمان بيماري سيروز کبدي با استفاده از سلول‌هاي بنيادي در موش‌هاي آزمايشگاهي شده‌اند که اميد زيادي براي پيدا کردن يک راه‌حل موثر و ارزان براي درمان سيروز کبدي در انسان به وجود آورده است. کليد در دست موش‌ها دکتر سيف‌الله دهقاني، استاد دانشکده دامپزشکي دانشگاه شيراز در گفت‌وگو با جام‌جم ضمن اشاره به اين که گروه تحقيقاتي آنها پيش‌تر استفاده از سلول‌هاي بنيادي را در درمان مفاصل آرتروز شده آزموده و نتايجش را منتشر کرده بود، گفت: ما با توجه به مطالعات قبلي‌مان و بررسي‌اي که در منابع داشتيم، تصميم گرفتيم کارايي سلول‌هاي بنيادي را در درمان بيماري سيروز کبدي آزمايش کنيم. وي در توضيح چگونگي انجام آزمايش افزود: براي تحقيقات از موش استفاده کرديم، زيرا ساختار کبدش بسيار شبيه به کبد انسان است. ما به مدت سه ماه با تزريق داروي کربن تتراکلرايد، شرايط کبد سيروز شده را در موش‌ها در محيط آزمايشگاهي به وجود آورديم. وقتي از سيروزشدگي کبد آنها مطمئن شديم، سلول‌هاي بنيادي را از خود موش‌ها استخراج، تکثير و خالص‌سازي و براي درمان آماده کرديم. سپس يک گروه از موش‌ها را به عنوان گروه شاهد نگه داشتيم و هيچ درماني روي آنها انجام نداديم، اما روي دو گروه اثر تزريق سلول‌هاي بنيادي را بررسي کرديم. در يک گروه سلول‌هاي بنيادي را در سياهرگي تزريق کرديم که از روده و معده وارد کبد مي‌شود. در گروه ديگر يک سري از سلول‌هاي بنيادي را به طور مستقيم در بافت کبد تزريق کرديم. سپس 60 روز صبر کرديم تا نتيجه اعمال درمان را ببينيم. نتيجه اين شد که در گروه موش‌هايي که کبدشان سيروز شده بود و هيچ درماني روي آنها صورت نگرفته بود، در پايان آزمايش، بيماري‌شان شدت پيدا کرده بود، اما در دو گروه آزمايشي ديگر که مورد درمان با سلول‌هاي بنيادي قرار گرفته بودند، بافت کبد تا حد قابل‌توجهي ترميم يافته بود. دکتر دهقاني در حالي که نسبت به نتايج اين تحقيق اميدواري زيادي داشت، افزود: چه‌بسا اگر آزمايش ديگري انجام دهيم و مدت مطالعه را تا يک سال ادامه دهيم، در اين صورت شاهد بهبود بيشتر بافت کبدي موش‌ها باشيم. نتيجه مطالعه ما بسيار اميدوارکننده بود. از انتشار نتايج تحقيق تا درمان دکتر دهقاني با اشاره به اين که نتايج فعلي در کنفرانس‌هاي علمي ارائه شده و به زودي در يکي از ژورنال‌هاي علمي بين‌المللي منتشر خواهد شد، درخصوص گام‌هاي بعدي براي رساندن نتايج اين تحقيق به مرحله درمان در سطح انساني گفت: در مرحله بعدي بايد اين روش را روي حيوان ديگري که از لحاظ زيست‌شناسي به انسان نزديک‌تر است آزمايش کرد. مثلا سگ‌ها ساختار بدني‌شان بسيار شبيه انسان است. استفاده از سلول‌هاي بنيادي که منشأشان، بدن موجود زنده است، ضرر خاصي نخواهد داشت. در واقع در مراحل بعدي استفاده از اين تکنيک در درمان انسان بر عهده پزشکان است و بايد در شرايط آزمايشگاهي براي توسعه اين روش در سطح انساني مطالعاتي صورت گيرد. در مورد تکنيک سلول‌هاي درماني که ما براي درمان مفاصل مبتلا به آرتروز استفاده کرديم نيز اکنون مراکزي وجود دارد که از سلول‌هاي بنيادي براي درمان بيماري‌هاي آرتروز براي مفاصل انساني استفاده مي‌کنند. امکانات و هزينه دکتر دهقاني در پاسخ به اين که در صورت تحقق امکان استفاده از اين روش درماني براي انسان، آيا ابزارهاي لازم براي اين نوع درمان در مراکز تحقيقاتي کشور وجود دارد، گفت: خوشبختانه ما امکانات تهيه، خالص‌سازي و تکثير سلول‌هاي بنيادي را تقريبا در تمام استان‌ها داريم. اين سلول‌ها را مي‌توان از خود بيمار گرفت و تکثير کرد و به خودش دوباره تزريق کرد. وي درخصوص هزينه‌هاي اين روش درماني در مقايسه با پيوند کبد تصريح کرد: در حال حاضر هزينه عمل پيوند کبد چيزي حدود 70 تا 80 ميليون تومان است. در صورتي که استفاده از سلول‌هاي بنيادي براي درمان سيروز کبدي حدود 10 ميليون تومان و بلکه کمتر تمام مي‌شود و بنابراين استفاده از اين تکنيک مي‌تواند روند درمان بيماري سيروز کبدي را به کلي متحول کند. دامپزشکي، زيربناي پزشکي امروزه دامپزشکان بر بهداشت و سلامت مواد غذايي و بسياري از موارد مربوط به بيماري‌هاي مشترک انسان و دام نظارت جدي دارند و راهکارهاي درماني را پيدا مي‌کنند. يک شاخه از دامپزشکي به حوزه‌اي مي‌پردازد که راهکارهاي درماني انسان‌ها را در آزمايش روي حيوانات جست‌وجو مي‌کند. نتايج مثبت اين آزمايش‌هاست که امروز در قالب روش‌هاي درماني و جراحي روي انسان‌ها اعمال مي‌شود. فيزيولوژي و آناتومي از حوزه‌هاي مشترک پزشکي و دامپزشکي است. اکنون در بيشتر کشورهاي دنيا در بيمارستان‌هاي بزرگ يک آزمايشگاه تجربي وجود دارد که تحقيقات روي روش‌هاي درماني مختلف را در مورد حيوانات کوچک مانند موش و خرگوش مطالعه مي‌کنند و پس از موفقيت آن روش‌ها را در درمان انسان‌ها به کار مي‌گيرند. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar