اثر جو در تابش خورشید چیست؟

هوپا/ اشعه منتشره از خورشيد بايد جو را طي کند. از آنجائي که تابش خورشيدي در ابتدا به صورت امواج کوتاه است، مقدار خيلي کمي از آن توسط جو جذب مي گردد. بيشتر اين جذب در قسمت (UV) از طيف امواج الکترومغناطيس است که به علت واکنشهاي فتوشيميايي اکسيژن براي تشکيل اوزون است که قسمت اعظم آن در جو فوقاني در بالاي ناحيه وضعيتهاي جوي (تروپوسفر) قرار دارد. تابش خورشيدي که عملا به سطح زمين مي‌رسد در طول موجهاي مرئي 0.7 - 0.4 ميکرومتر و نزديک فروسرخ 4 - 7.0 ميکرومتر مي‌باشد. اين طول موجها به دو صورت به زمين مي‌رسند: بصورت تابش مستقيم خورشيد و تابش پراکنده آسمان. در شرايط آسمان صاف ، تابش مستقيم خورشيد غالب مي‌باشد، تابش پراکنده آسمان درصد رو به افزايشيش از تابش کل خورشيدي ورودي را بسته به حالت جو ، تشکيل مي‌دهد. اين بدان دليل است که تابش طول موج کوتاه به سهولت توسط مولکولهاي گاز ، بخار آب ، قطرات ريز آب ، غبار و هوا آويزهاي ديگر و به ويژه توسط ابر پخش يا منعکس مي‌شود. حدود نصف مقدار تابش پخش يا منعکس شده در جو ، به زمين رسيده و باقيمانده به فضا بر مي‌گردد. وضوحا هم وضعيت جوي و هم ضخامت جو که اشعه خورشيد بايد از آن عبور کند، اثر شديدي بر مقدار تابش خورشيدي که عملا به سطح مي‌رسد، مي‌گذارند. يک انعکاس واضح و مشخص عبارت از تغيير يا تفاوت تابش ورودي يک مکان مشخص در طي روز است. از اين نقطه نظر تأکيد بر تغيير با عرض جغرافيايي نيز دارد. با اينکه در ايام معيني از سال مقادير زيادي از انرژي در عرضهاي بالاتر ، در بالاي جو دريافت مي‌گردد ليکن ارتفاع پايين خورشيد در اين عرضها ، اثر طولاني بودن روزها را خنثي مي‌کند. بطوري که به علت عبور اشعه از جو با ضخامت زياد ، مقداري که نهايتا به سطح زمين مي‌رسد بسيار کاهش پيدا مي‌کند. از اينرو اثر جو اختلاف بين نواحي حاره‌اي و غير حاره‌اي را افزايش مي‌دهد. اگر چه تابش خورشيدي نقش اصلي را در گرم کردن سطح زمين ايفا مي‌کند، ولي اثر مستقيم آن در گرم کردن جو کم است. فرآيند مهم اقليمي گرم کردن جو ، عمدتا از طريق سطح زمين که بواسطه جذب انرژي خورشيد گرم شده و خود منبعي براي تابش است، انجام مي‌گيرد. محدوده طول موج آن از 0.3 ميکرومتر تا 100 ميکرومتر بوده ولي بيشترين قسمت انرژي بين طول موج 0.4 ميکرومتر تا 50 ميکرومتر مي‌باشد. امواج در اين طول موجها به آساني توسط جو جذب مي‌شوند ، به ويژه توسط بخار آب و گاز کربنيک موجود در جو. جذب انرژي توسط جو به نوبه خود منبعي براي تابش مي‌شود، بطوري که تابش جو ، نظير تابش زمين ، به سمت پايين حرکت کرده نهايتا به زمين رسيده و توسط زمين جذب و قسمتي از گرمايش زميني و چرخه انرژي را در آنجا تشکيل مي‌دهد. 50 درصد باقيمانده مستقيما به سمت بالا حرکت کرده و به فضا بر مي‌گردد. بنابراين گرماي تابشي به جو فرآيند پيچيده‌اي است که بطور خلاصه مي‌توان گفت: گرمايش مستقيم جو از طريق تابش جو زمين بوده و گرمايش جو از طريق تابش خورشيدي فقط به صورت غير مستقيم و از طريق انرژي جذب شده توسط سطح زمين صورت مي‌گيرد. بنابراين بايد سطح زمين را مورد توجه قرار داده و به طبيعت آن از نقطه نظر اقليمي نگاه کنيم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد