باشگاه خبرنگاران/ فسيل، به آثار و بقاياي به جامانده از گياهان و جانوراني گفته ميشود که در سالهاي دور ميزيسته اند و به نوعي از خود يک ردپا به جاي گذاشتهاند و معمولا به دو نوع فسيلهاى اندامى و فسيلهاى اثري تقسيم بندي ميشوند که اين آثار به جاي مانده معمولا به رنگ سنگ يافت ميشوند.
پس اگر تمايل داريد بدانيد فسيل چيست و چگونه پديد ميآيد، به مطالعه اين مطلب ادامه دهيد.
فسيل چيست؟
سَنگواره (يا فُسيل که از لغت Fossilis از زبان لاتين کلاسيک گرفته شده که به معناي واقعي کلمه «به دست آمده از حفاري» هست) به بازماندههاي کانيشده جانوران و گياهان يا بازماندههاي ديگر مثلآ ردپا گفته ميشود.
فرايند سنگوارهشدن فرايندي کماتفاق است، زيرا کانيهاي طبيعي معمولاً تجزيه شده و دوباره وارد چرخه مواد ميشوند. براي اينکه يک سازواره (ارگانيسم)، سنگواره شود ميبايست روي آن هرچه سريعتر با مواد رسوبي پوشيده شود.
سنگوارهها و روند سنگوارگي انواع گوناگوني دارند.
سنگوارهها معمولاً از خود مواد بازمانده از سازواره تشکيل شدهاند، ولي هستند سنگوارههايي که تنها شامل اثر و رد يک سازواره مثلآ رد پاي يک دايناسور يا خزنده ميشوند. به اينگونه سنگوارهها، سنگوارههاي ردّي ميگويند. دانش بررسي سنگوارهها ديرينشناسي نام دارد.
از مناسبترين مکانها براي تشکيل فسيل ميتوان به حاشيه دلتاها و پيرامون کوههاي آتشفشاني قديمي که خاکستر از آنها متصاعد ميشود و درياهاي کم عمق و يخچالها و باتلاقها اشاره کرد. بيشتر دانشمندان معتقدند که فسيلها در درياهاي قديمي قرار داشتهاند و در بين مواد رسوبي قرار گرفتهاند و در اثر فشار و گرماي زياد، به اين شکل درآمدهاند.
از آثار سنگوارها براي اثبات نظريههاي زمينساخت ورقهاي و تکامل تدريجي استفاده شدهاست. در علم زمينشناسي مطالعه دانشگاهي فسيلها در دو مبحث گياهي و جانوري است که هر کدام به دوبخش بزرگسنگوارهها و ريزسنگوارهها تقسيم شده و برآساس ان مطالعه ميشود. فسيل يا سنگواره را ميتوان از مهمترين منابع اطلاعات دربارهٔ گذشتهٔ انسانها است. دانشمندان ميگويند نبايد تمام فسيلهاي يک منطقه را جمعآوري کرد.
چگونگي تشکيل فسيل
فسيلهاي بخشهاي سخت (مانند استخوانها و دندان ها) به صورت زير تشکيل شدهاند:
بعضي از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زير گل و لاي يا دفن شدن در توفان شن و غيره).
با گذشت زمان رسوبات بيشتر و بيشتري بقاياي جانور را پوشانده است.
بخشهايي از جانوران که پوسيده و فاسد نشده (معمولاً بخشهاي سختتر مثل استخوانها و دندان ها) در زير رسوبات تازه شکل گرفته دفن ميشود.
در شرايط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سريع، نبودن تغييرات آب و هوايي خيلي زياد)، بخشهاي بدن جانور در طول زمان به فسيل تبديل ميشود.
بعد از مدت زماني طولاني، مواد شيميايي موجود در بدن جانور دفن شده تحت يک سري از تغييرات قرار ميگيرد. به طوري که استخوان به آهستگي ميپوسد و فاسد ميشود، آب با مواد معدنيش به داخل استخوان رسوخ ميکند و مواد شيميايي داخل استخوان را با مواد معدني سنگ مانند جايگزين ميکند. فرايند فسيل شدن به نحوه جايگزيني و حل شدن موادمعدني اصلي در شيء با مواد معدني ديگر بستگي دارد.
اين فرايند نتيجه اش يک کپي سنگ مانند سنگين از شيء اصلي است- يعني يک فسيل. فسيل همان شکل شيء اصلي را دارد، اما از نظر شيميايي بيشتر شبيه به سنگ است. مقداري از هيدروکسي-اپتي اصلي (يک ماده اصلي سازنده استخوان) باقي ميماند، اگرچه فسيل از سيليکا (سنگ) اشباع شده است.
معرفي انواع فسيلها
انواع فسيلها عبارتند از:
فسيلهاى اندامى
فسيلهاى اثري
فسيلهاى اندامى
بقاياى حقيقى موجودات زنده هستند که در حالات بسيار مساعد شکل آنها با شکل موجود زنده اصلى اوليه کاملا مطابقت دارد و تغيير زيادى در آن صورت نگرفته است.
فسيلهاى اثرى
علائم غير مستقيم حيات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شدهاند.
جاى پاهاى دايناسور، اثرات ناشى از خزيدن تريلوبيتها و ساير شواهد فرآيندهاى حيات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت سنگواره در آمدهاند همگى جزء فسيلهاى اثرى محسوب ميشوند.
مکانهاي مناسب براي تشکيل فسيل
از مناسبترين مکانها براي تشکيل سنگوارهها ميتوان به حاشيه دلتاها و پيرامون کوههاي آتشفشاني قديمي که خاکستر از آنها متصاعد ميشود و درياهاي کم عمق و يخچالها و باتلاقها اشاره کرد.
بيشتر دانشمندان معتقدند که فسيلها در درياهاي قديمي قرار داشتهاند و در بين مواد رسوبي قرار گرفتهاند و در اثر فشار و گرماي زياد، به اين شکل در آمدهاند.
چرا فسيلها به رنگ سنگ هستند؟
به خاطر اين که آنها سنگ هستند. يک شيء فسيل شده دقيقا يک مدل سنگي از يک شيء باستاني است که نسبت به شيء اصلي از مواد متنوع تري ساخته شده است.
در طول فرايند، اتمهاي اصلي با مواد معدني جديد جايگرين ميشوند.
به طوري که يک سنگواره همان رنگ (يا ترکيب شيميايي) شيء اصلي را ندارد.
فسيلها رنگهاي زيادي دارند و از انواع بسيار مختلفي از مواد معدني ساخته شدهاند.
رنگ فسيل به اين بستگي دارد که سنگ احاطه کننده چه ترکيبي دارد.
همچنين بعضي از فسيلهاي پوست (و بخشهاي نرم ديگر) پيدا شدهاند.
رنگ پوست هم درطول دوره فرآيند حفظ نميشود.
همه آنچه که امروزه باقي مانده يک مدل سنگي از شيء اصلي است.
بازار