کشف یک حلقه غبار باورنکردنی در قلب منظومه شمسی

گجت نيوز/ براي مدت‌ها تصور مي‌شد که عطارد (Mercury) مسير خود به دور خورشيد را به تنهايي طي مي‌کند. اما طبق يافته‌هاي جديد، کوچک‌ترين سياره منظومه شمسي از ميان يک حلقه غبار در حرکت است؛ چيزي که به دليل نزديک بودن به خورشيد، قاعدتا نبايد در آنجا وجود مي‌داشت. منظومه شمسي ما پُر است از غبارهايي که ناشي از خرد شدن سيارک‌ها و دنباله‌دارها هستند؛ ولي تنها برخي از سيارات مي‌توانند اين حلقه‌ها را مال خود بدانند. زمين و ناهيد (زهره يا ونوس) از جمله سياره‌هايي هستند که هنگام گردش به دور خورشيد، با نواري از مواد کيهاني همراهي مي‌شوند. در سوي ديگر، زماني تصور دانشمندان بر اين بود که عطارد همواره تنهاست؛ زيرا با توجه به فاصله کم اين سياره کوچک با تنها منبع گرمابخش منظومه شمسي، آن‌ها حتي در خواب هم نمي‌ديدند که يک حلقه غبار در آنجا دوام بياورد. حالا مشخص شد که اين تصور اشتباه بوده است. در مطالعه‌اي تازه، رد عظيمي از غبار کيهاني در مدار سياره عطارد پيدا شده؛ غبارهايي که حلقه‌اي را به وسعت 15 ميليون کيلومتر پديد آورده‌اند. چيزي که بر ما پوشيده بود، اينکه ظاهرا چند ميليارد سال است که عطارد در اين درياي عظيم از مواد باستاني (سه برابر بزرگ‌تر از خود سياره)، حرکت مي‌کند. به گفته‌ي «گي‌يرمو استنبورگ» يکي از نويسندگان اين مقاله و دانشمند خورشيدي در مرکز تحقيقات نيروي دريايي ايالات متحده (NRL): تصور عمومي اين بود که سياره عطارد برخلاف زمين و ونوس، آن‌چنان کوچک و نزديک به خورشيد است که نمي‌تواند حلقه غبار داشته باشد. در واقع انتظار مي‌رفت که بادهاي خورشيدي و نيرو‌هاي مغناطيسي آن، مدار عطارد را از هرگونه غبار اضافه خالي کنند. واقعيت اين است که استنبورگ و همکارش «راسل هاوارد» به طور اتفاقي به سوي اين کشف هدايت شدند. آن‌ها در جستجوي جاي خالي غبارها در نزديکي خورشيد بودند، منطقه‌اي که مواد کيهاني بخار شده و ناپديد مي‌شوند. با وجود غبارهايي که ديد را مختل مي‌کنند، دانشمندان نتوانستند هيچ فضاي خالي از غباري را بين ما و خورشيد بيابند. اين تقريبا شبيه آن است که از ميان يک پنجره‌ي باران زده، به بيرون چشم بدوزيد و سعي کنيد بفهميد که آيا همچنان بارش در جريان است يا خير؟ در واقع از جايي که ما نظاره‌گر هستيم، اين‌طور به نظر مي‌آيد که همه جا را غبار فراگرفته است. تنها سرنخي که داريم، نورهاي متفاوتي هستند که به سمت ما مي‌آيند. نور خورشيد هنگام گذر از بين ذرات غبار، چنان نيرويي ايجاد مي‌کند که 100 برابر درخشان‌تر از روشنايي تاج اين ستاره است. در بيشتر اوقات، دانشمندان چنين داده‌هايي را کنار مي‌گذاشتند تا تنها روي تاج خورشيد متمرکز شوند؛ اما اين‌بار محققان تصميم به حفظ داده‌ها گرفتند. به کمک تصاوير ميان-سياره‌‌اي که ماهواره STEREO ناسا ثبت کرده بود، اعضاي تيم مدلي را ساختند که با جداسازي اين دو نوع مختلف نور، محاسبه‌ي مقدار غبار در آنجا را امکان‌پذير مي‌کرد. چيزي که محققان دريافتند، روشنايي شدت يافته‌اي در مدار عطارد بود؛ نشانه‌اي از اينکه تراکم غبارها در مرکز حلقه، 3 تا 5 درصد بيشتر است. آن‌طور که هاوارد توضيح مي‌دهد: اين يک چيز ايزوله و جدا افتاده نبود. صرف نظر از موقعيت فضاپيما، ما همان افزايش 5 درصدي در روشنايي يا تراکم غبار را مشاهده کرديم. پس چيزي که آنجا وجود دارد، تمام طول مسير عطارد به دور خورشيد را پوشش مي‌دهد. چنين نتيجه‌اي، دانسته‌هاي قبلي ما را به حاشيه مي‌رانَد. زيرا اگر واقعا عطارد از ميان يک حلقه غبارآلود حرکت مي‌کند؛ پس چنين موادي بايد بيش از آنچه که پيش‌تر امکان‌پذير جلوه مي‌کرد، به خورشيد نزديک باشند. اين يافته، سرنخي مهمي درباره ترکيب و منشا پيدايش غبارها نيز به دانشمندان مي‌دهد. مطالعه روي حلقه هاي غبار در منظومه شمسي، بي‌شباهت با بررسي حلقه هاي درختان در جنگل نيست. ابرهاي کيهاني در حال گردش که از خرده سنگ‌هايي به قدمت 4.6 ميليارد سال تشکيل شده‌اند، مي‌توانند با ما کمک کنند تا آنچه را که در مراحل آغازين شکل‌گيري منظومه شمسي رخ داد، توضيح دهيم. محققان بر اين باورند که تمام سيارات سامانه خورشيدي از جمله زمين، چيزي نبوده‌اند جز همين ذرات غبار؛ پيش از آنکه جاذبه و ساير نيروها، اين ذرات را به يکديگر پيوند دهند. به اعتقاد «مارک کوشنر» اخترشناس از مرکز فضايي گادرد ناسا و کسي که سابقه تحقيق روي سياره زهره را دارد: براي مدل‌سازي و بررسي دقيق حلقه هاي غبار در ‌اطراف ساير ستاره ها، ابتدا لازم است که ما خصوصيات فيزيکي اين غبارها در حياط پشتي خود را درک کنيم. البته اين‌طور هم نيست که هر روز بتوان يک چيز جديد را در منظومه شمسي کشف کرد. اما حلقه غبار عظيمي که هم‌مسير ونوس است، مي‌تواند شروع خوبي براي مطالعه باشد و ماه گذشته، نتايج مطالعه‌اي در همين راستا منتشر شد. نويسندگان مقاله مدعي بودند که منبع حقيقي غبار اطراف ونوس را شناسايي کرده‌اند؛ حلقه پهناوري که از ذراتي به کوچکي دانه‌هاي کاغذ سمباده تشکيل شده است. با استفاده از شبيه‌سازها و مدل‌سازهاي مختلف، محققان نتيجه‌گيري کردند که اين حلقه غبار از تعدادي سيارک پيش‌تر ديده نشده منشا مي‌گيرد که هم‌سفر سياره ونوس در مدارش هستند. ديگر آنکه به اعتقاد نويسندگان مقاله، اين گروه از سيارک‌هاي در حال خرد شدن از دوران طفوليت منظومه شمسي، حلقه غبار ونوس را تغذيه مي‌کرده‌اند. نتايج هر دو مطالعه در مجله Astrophysical Journal Letters به چاپ رسيده‌ است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد