رسم نقشه‌ی دستگاه عصبی اُرگانیسمی زنده

مجله ايلياد/ دانشمنداني که در زمينه‌ي اتصالات در سيستم عصبي موجودات زنده کار مي‌کنند، به تازگي از ترسيم کل دستگاه عصبي يک جاندار خبر داده‌اند. اتصالات در سيستم عصبي موجودات زنده، به مطالعه‌ي ارتباطات و پيوستگي‌هاي درون دستگاه عصبي موجودات زنده مي‌گويده مي‌شود. دستگاه ايمني ترسيم شده به جانداري به‌نام کِرم گِرد با نام علمي «کينورهابيتيس الگانس» تعلق دارد که تاريخچه‌اي غني به‌عنوان موجود زنده دارد و تحقيقات زيادي بر روي آن انجام شده است. اين موجود زنده‌ي ساده، شايد بتواند سرنخ‌هايي را درباره‌ي ويژگي‌هاي زيستي جانداران پيچيده‌تر مثل انسان‌ها در اختيارمان بگذارد. ژنتيکدان «اسکات ايمونز» از دانشکده‌ي پزشکي آلبرت اينشتين در نيويورک، مي‌گويد: «ساختار هميشه يک جنبه‌ي بنيادي در زيست‌شناسي است. ساختار دي‌ان‌اي مشخص کرد که ژن‌ها چگونه کار مي‌کنند؛ ساختار پروتئين‌ها مشخص کرد که آنزيم‌ها چه عملکردي از خود نشان مي‌دهند. حالا ساختار دستگاه عصبي مشخص کرده است که حيوانات چگونه رفتار مي‌کنند و چگونه پيوندهاي عصبي دچار مشکل شده و منجر به بيماري مي‌شوند.» اگر چه مطالعات قبلي توانسته بودند دستگاه عصبي سي.‌الگانس را تقريباً به‌طور مناسب ترسيم کنند، اما محققان در تحقيقات جديدشان توانستند هر کدام از پيوندهاي ميان دستگاه عصبي و بقيه‌ي قسمت‌هاي موجود زنده را ترسيم کرده و به نمايش بگذارند. لازم به‌ذکر است که هر دو جنس مونث و مذکر اين کرم در تحقيقات پوشش داده شده است. محققان از هزاران ريزنگار الکتروني براي حصول تصويري مناسب از بررسي‌هاي‌شان استفاده کردند. در سال ۱۹۸۶ بود که نخستين مجموعه‌ي جامع به‌دست آمد. وقتي محققان کارشان را تمام کردند، ديدند که همه‌ي پيوندها و ارتباطاتِ ميان سلول‌هاي عصبي را ترسيم کرده‌اند؛ همه‌ي پيوندهاي سلول‌هاي عصبي از ماهيچه‌ها گرفته تا ساير بافت‌ها و حتي سيناپس‌هاي بين سلول‌هاي عضلاني. بايد اذعان داشت که قبلاً هرگز با چنين جزئياتي ساختار دستگاه عصبي را نديده بوديم. دکتر ايمونز مي‌گويد: «اگرچه مسيرهاي سيناپسي در هر دو جنس شباهت‌هاي بنيادي به يکديگر دارند، اما چند سيناپس به لحاظ قدرت و توان با يکديگر فرق دارند و اين امر مبنايي را براي درک رفتارهايِ مختص جنسيت فراهم مي‌کند.» کِرم‌هاي بزرگسال سي.‌الگانس تنها ۱ ميلي‌متر طول دارند و تنها از ۱۰۰۰ سلول يا قدري بيشتر ساخته شده‌اند. نتايج گروه تحقيق نشان مي‌دهد که دستگاه عصبي از ۳۰۲ سلول عصبي در جنس هرمافروديت تشکيل شده و ۳۸۵ سلول عصبي هم در جنس مذکر وجود دارد. تفاوت‌هاي چشم‌گيري در دو جنس ديده مي‌شود. اين تفاوت را مي‌توان به کارکردهاي توليد مثلي نسبت داد. در مقايسه با انسان، کرم موجود بسيار ساده است. در هر صورت، همين هم نقطه‌ي شروع خوبي براي درک چگونگي کارکرد اتصالات عصبي حيوانات محسوب مي‌شود. اين دانش مي‌تواند در کاربردهاي آتي زيادي مفيد واقع شود. برخلاف تصور، همين کرم کوچک هم نقاط تشابه بسيار زيادي با انسان دارد. ايمونز مي‌گويد: «اين شبکه‌هاي به هم پيوسته، به‌عنوان نقاط شروعي براي رمزگشايي از کنترل عصبي رفتار کرم سي.‌الگانس عمل مي‌کند. چون دستگاه عصبي اين کرم تعداد زيادي مولکول شبيه به مولکول‌هاي موجود در دستگاه عصبي انسان را دارد، آنچه درباره‌ي اين کرم ياد مي‌گيريم، مي‌تواند به ما براي درک بهتر انسان و دستگاه عصبي وي کمک کند ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد