تمام زمین به آنتی‌بیوتیک آلوده است

سیناپرس/ مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به‌عنوان یک معضل جدی در سراسر جهان شناخته می‌شود که علی‌رغم پیشرفت‌های گسترده در دانش پزشکی طی دهه‌های اخیر، موجب بروز نگرانی‌هایی جدی در رابطه با امنیت بهداشتی جوامع انسانی شده است.
مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد آلودگی آنتی‌بیوتیکی یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی بشریت در آینده نزدیک خواهد بود و نشانه‌های آن از هم‌اکنون ظاهرشده است.

مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک به‌عنوان دارو از سوی انسان‌ها و مصرف غیرمنطقی آن در دامداری‌ها و مرغداری‌ها سبب شده است تا این ماده تقریباً در تمامی مواد غذایی که مصرف می‌کنیم، وجود داشته باشد و درنتیجه بدن بسیاری از ما به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شود.

متأسفانه مطالعات جدید پژوهشگران نشان می‌دهد که این موضوع محدود به موارد ذکرشده نبوده و در دورترین نقاط اقیانوس‌ها نیز اثر وجود آنتی‌بیوتیک‌ها دیده می‌شود. دانشمندان در یک مطالعه جدید باکمال شگفتی دریافتند که گروهی از دلفین‌ها دچار مشکل مقاومت آنتی‌بیوتیکی هستند.

جواکین لارسن (Joaquin Larson notes) پژوهشگر علوم زیستی در این رابطه می‌گوید: آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق زباله‌های انسانی وارد محیط‌زیست می‌شوند. آزمایش‌های مربوط به تخلیه فاضلاب و مناطق دیگری که در معرض تخلیه فاضلاب قرار دارند غالباً سطح پس‌زمینه کم اما مداوم از محصولات دارویی موجود در آب را نشان می‌دهد.

هنگامی‌که بدن دارو را متابولیزه می‌کند، بیشتر آن مورداستفاده قرار می‌گیرد، بنابراین فقط مقدار کمی از این ماده وارد فاضلاب می‌شود. متأسفانه این ذرات در ظاهر کم و اندک دفع شده از سوی انسان، در جوامع شهری افزایش‌یافته و در فاضلاب انباشته می‌شود.

از سوی دیگر وجود این ماده در مواد غذایی مصرفی انسان نیز مزید بر علت شده و هرچه میزان مصرف آنتی‌بیوتیک بیشتر باشد، میزان بیشتری از آن وارد فاضلاب و آب‌های زیرزمینی شده و تأثیر بیشتری در محیط‌زیست و زندگی آبزیان خواهد داشت.

برای نمونه پژوهشگران به بررسی و آنالیز یک نمونه از فاضلاب شهرهای بزرگ و کارخانه‌های مجاور آن پرداخته و برای این منظور کشور پرجمعیت هندوستان را انتخاب کرده‌اند.

نتایج آنالیز خروجی فاضلاب صنعتی در این کشور نشان‌دهنده وجود مقادیر بسیار زیاد از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها ازجمله سیپروفلاکسین (ciproflaxin) بود. میزان این ماده در فاضلاب بررسی‌شده، بیشتر از دوزهای دارویی مورداستفاده در مصارف پزشکی بود.

با افزایش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، تولید این دارو نیز افزایش‌یافته است. درحالی‌که منابع تولیدی نسبت به ضایعات انسانی کمتر رواج دارند، غلظت داروها می‌تواند بسیار بیشتر باشد. به‌عنوان‌مثال نمونه‌برداری از فاضلاب یک منطقه صنعتی، حاوی مقادیر آنتی‌بیوتیک سیپروفلاکسین بود که بسیار بالاتر از سطح این ماده در خون بیمارانی که به‌طور منظم از این دارو مصرف می‌کردند، است.

متأسفانه اطلاعات موجود درباره گستردگی آلودگی آنتی‌بیوتیکی، بسیار کم است و نمونه‌های بررسی‌شده نشان می‌دهد که مقادیر زیادی از آنتی‌بیوتیک‌های مختلف در نزدیکی کارخانه‌های سراسر آسیا و همچنین در ایالات‌متحده آمریکا و اروپا یافت شده است. از سوی دیگر ژن‌های مقاوم در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها در باکتری‌های موجود در آب‌های جهان پیداشده‌اند. این مواد شیمیایی حتی در محل‌های موجود با تصفیه فاضلاب به‌طور کامل حذف نمی‌شوند.

از سوی دیگر یافته‌های اخیر نشان‌دهنده وجود مقاومت آنتی‌بیوتیکی در دلفین‌ها است و هنوز مشخص نیست که دلیل این موضوع در بین آبزیان اعماق اقیانوس‌ها چیست؟

به گفته پژوهشگران، مجموعه راهکارهای مشخصی برای کاهش سطح بحرانی این مشکل، وجود دارد: از طریق کنترل بهتر آلودگی و فرآیندهای تولید آنتی‌بیوتیک، می‌توان فاضلاب آلوده کارخانه‌ها را کاهش داد.

در مورد زباله‌های انسانی، با تغییر روش تحویل دارو می‌توان مشکل را تا حدی کنترل کرد. از سوی دیگر میزان مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی باید کاهش پیدا کند. به‌این‌ترتیب شاید بتوان تا حدی این بحران را کنترل کرده و آینده بهداشتی انسان را در برابر این چالش جدی تضمین کرد.

شرح کامل این پژوهش و یافته‌های به‌دست‌آمده از آن در آخرین شماره مجله تخصصی Biological Sciences منتشرشده و در اختیار پژوهشگران قرار دارد.