چه کسی جایزه «مریم میرزاخانی» را دریافت کرد؟

ايسنا/ روز دوشنبه، ۴ نوامبر "بنياد جايزه دستاورد علمي" (Breakthrough Prize) اعلام کرد: جايزه بزرگ رياضيات موسوم به "مرزهاي نوين" (New Frontiers Prize) به افتخار رياضيدان فقيد "مريم ميرزاخاني" نام‌گذاري شده است. دو سال پس از فوت مريم ميرزاخاني اولين زن و اولين ايراني برنده جايزه فيلدز و استاد تمام دانشگاه استنفورد، بنياد جايزه دستاورد علمي، جايزه بزرگ رياضيات موسوم به "مرزهاي نوين" که براي زنان رياضيدان جوان درنظر گرفته را به افتخار ميرزاخاني به نام وي نامگذاري کرده است. اين بنياد جايزه ۵۰ هزار دلاري مذکور را به زنان رياضيدان جواني که در دو سال منتهي به زمان اعلام جايزه، دکتراي خود را در زمينه رياضيات دريافت کرده باشند، اهدا مي‌کند. اين جايزه ممکن است به دو يا چند نفر اهدا شود. اين بنياد خبر مذکور را طي مراسمي که يکشنبه ۳ نوامبر برگزار کرده بود، اعلام کرد و خبر را دوشنبه بر روي سايت خود قرار داد. در اين مراسم افراد مشهوري چون "مارک زاکربرگ" (Mark Elliot Zuckerberg)، مؤسس فيسبوک نيز حضور داشتند. جايزه موفقيت‌هاي علمي يا جايزه دستاورد علمي (Breakthrough Prize) مجموعه جوايزي بين‌المللي هستند که از سوي هيات مديره اين جايزه به پاس پيشرفت‌هاي علمي در سه شاخه علوم زيستي، فيزيک بنيادي و رياضيات اعطا مي‌شود. اين جوايز را "سرگئي برين" و "ان ويسيکي"، "مارک زاکربرگ" و "پريسيلا چان"، "يوري ميلنر" و "جوليا ميلنر" و "جک ما" و " ما هواتنگ " بنياد نهادند. برندگان هر يک از اين سه شاخه مذکور، سه ميليون دلار جايزه مي‌گيرند. "ريچارد تيلور" (Richard Taylor)، رئيس کميته انتخاب بنياد جايزه دستاورد علمي رياضيات، گفت: ما اميدواريم که جايزه مرزهاي نوين که به نام "مريم ميرزاخاني" نامگذاري شده، الهام‌بخش زنان جوان مشتاق به علم رياضي باشد تا اين علم را دنبال کنند. شناسايي زنان الهام‌بخش در رشته رياضيات، اداي ديني به ذهن زيبا و درخشان مريم ميرزاخاني خواهد بود. طي اين مراسم علاوه بر نامگذاري جايزه‌اي به نام اين دانشمند ايراني، بنياد جايزه دستاورد علمي اين جايزه را به همکار قديمي و هميشگي دکتر ميرزاخاني ، "الکس اسکين" (Alex Eskin) استاد دانشگاه شيکاگو بخاطر اکتشافات انقلابي وي و مريم ميرزاخاني در زمينه "پويايي در فضاهاي ماژول" (dynamics on moduli spaces) از جمله اثبات "قاعده گرز جادويي" (magic wand theorem) " جايزه دستاورد علمي رياضيات ۲۰۲۰" (۲۰۲۰ Breakthrough Prize in Mathematics) اهدا کرد. تحقيق اصلي اسکين و ميرزاخاني که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، مجر به اتفاقات و نتيجه‌گيري‌هاي بسياري در رياضيات از جمله "مساله روشنايي" (Illumination problem) شد. طي اين مساله اين سؤال مطرح مي‌شود که آيا يک پرتو نور حاصل از يک منبع در داخل يک اتاق آينه هر يک از نقاط آن اتاق را روشن مي‌کند يا اينکه بعضي از نقاط براي هميشه تاريک باقي مي‌مانند. اسکين و ميرزاخاني پس از مطالعه در سطوح انتزاعي چند بعدي به اين نتيجه رسيدند که در اتاق‌هاي چند ضلعي با چند زاويه، فقط تعداد محدودي از نقاط آن اتاق، تاريک مي‌مانند. مريم ميرزاخاني، نابغه رياضيات و برنده جايزه فيلدز (مدال بين‌المللي اکتشافات برجسته در رياضي) در ۲۲ ارديبهشت ۱۳۵۶ در تهران به دنيا آمد. تحصيلات متوسطه را در دبيرستان فرزانگان تهران گذراند و طي سال‌هاي ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ توانست دو بار مدال طلاي المپياد کشوري را از آن خود کند. پس از آن نيز در المپياد جهاني رياضي در هنگ‌کنگ (۱۹۹۴) و کانادا (۱۹۹۵) رتبه نخست جهاني را با نمره کامل به دست آورد. وي پس از اين سال‌ها و دريافت مدرک کارشناسي رياضي از دانشگاه شريف، تحصيلات خود را در دانشگاه هاروارد ادامه داد. ميرزاخاني پيش از اين توانسته بود اثبات ساده‌اي براي يک قضيه رياضي را در ماهنامه انجمن رياضي آمريکا به چاپ برساند. او تا مقطع دکتري به تحصيل در هاروارد ادامه داد، پس از آن به پرينستون رفت و پس از اخذ درجه استادتمامي در اين دانشگاه، از سپتامبر ۲۰۰۸ به تدريس در دانشگاه استنفورد مشغول شد. ميرزاخاني درحقيقت در تلاش بود تا معماي ابعاد گوناگون فرم‌هاي غيرطبيعي هندسي را حل کند. ظاهر نافرم اين اشکال انتزاعي، محاسبه حجم آن‌ها را به معمايي جدي براي رياضيدانان مبدل کرده ‌است. ميرزاخاني با يافتن راهي جديد دست به يک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسيم يک‌سري از حلقه‌ها بر روي سطح اين گونه اشکال پيچيده، به محاسبه حجم آن‌ها پرداخت. کاربردهاي عملي اندکي براي پژوهش او وجود دارد، اما اگر مشخص شود که جهان توسط هندسه هذلولي اداره مي‌شود، کار او مي‌تواند به تعريف دقيق شکل و حجم آن کمک کند. از او افتخارات زيادي به جا مانده، از قرار گرفتن در فهرست ۱۰ نفره نشريه پاپيولر ساينس به عنوان افرادي که افق‌هاي تازه‌اي در مرزهاي جهان گشوده‌اند تا دريافت جايزه فيلدز که بالاترين نشان افتخار در رشته رياضي است؛ اما آنچه بيش از همه‌چيز جلب نظر مي‌کند، شخصيت والاي علمي او و شيوه‌اي است که در کلام برترين دانشمندان جهان به تصوير درآمده است. مدال فيلدز هر چهار سال يک بار در "کنگره بين‌المللي رياضي" به رياضيدان‌هاي برجسته زير ۴۰ سالي اعطا مي‌شود که دستاورد قابل‌توجهي در علم رياضيات داشته‌اند. در حال حاضر نيز ميرزاخاني، تنها زن در فهرست ۵۶ برنده اين مدال است. مريم ميرزاخاني، بينش جديدي را نسبت به رياضيات به ما نشان داد. نبوغ، اين بار خود را در قالب يک زن ايراني به جهان نشان داد که روي برگه‌هاي نامحدود، نظرياتي را ارائه مي‌داد. بخشي از متني که اين دانشمند بزرگ در هنگام دريافت جايزه فيلدز قرائت کرد، به شرح زير است: "بدون علاقه داشتن به رياضي ممکن است آن را سرد و بيهوده بيابيد. اما زيبايي رياضيات خود را تنها به شاگردان صبور نشان مي‌دهد. پُرارزش‌ترين بخش مطالعه رياضي، لحظه‌اي است که مي‌گويي آها! ذوق کشف و لذت فهميدن چيزي جديد. احساس ايستادن بالاي يک بلندي و رسيدن به ديدي شفاف و واضح." بدون شک مريم ميرزاخاني خود شاگرد صبوري بود که لذت حقيقي کشف علمي را چشيده و هر لحظه از زندگي پربارش را بي‌دريغ وقف تلاش علمي خود کرد. مريم ميرزاخاني، رياضيدان ايراني، سال ۹۶ در اثر سرطان از دنيا رفت. روزنامه "اينديپندنت" در پي درگذشت نابغه رياضي ايران و جهان گزارش جامعي را به وي اختصاص داد. "اينديپندنت" در اين باره نوشت: مريم ميرزاخاني که در سن ۴۰ سالگي به دليل ابتلا به سرطان سينه درگذشت، يک رياضيدان کارکشته و اولين زني بود که مدال «فيلدز» معروف به نوبل رياضي را به دست آورد. مدال فيلدز بالاترين جايزه در رشته رياضيات و معادل جايزه نوبل است. "مارک تسير لاوين" رئيس دانشگاه استنفورد، در اداي احترام به مريم ميرزاخاني گفت: «مريم يک نظريه‌پرداز درخشان رياضي و همچنين يک فرد فروتن بود که جوايز خود را تنها به اين اميد که ديگر زنان را به ادامه دادن مسير خود تشويق کند، دريافت مي‌کرد. سهم او به عنوان يک دانشمند و نقش اساسي وي مهم و پايدار است و جاي او در اين‌جا، دانشگاه "استنفورد" و در سراسر دنيا، عزيز و خالي خواهد بود.» ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد