دماوند؛ کوهی که بار همه اساطیر ایران را به دوش کشیده است

ايرنا/ سيدحسن امين تاريخ‌نگار گفت: دماوند بار همه اساطير ايران را به دوش کشيده است؛ چنانکه زال از طريق سيمرغ رشد کرد، گاو برمايه نيز فريدون را در کوهپايه‌هاي البرز رشد مي‌دهد، نبرد ضحاک با جمشيد و ضحاک با فريدون نيز در دامنه البرز کوه و در کنار دماوند روي مي‌دهد. سيد حسن امين، در نشست دماوند و سلسله‌هاي اساطيري که عصر دوشنبه در موزه ملي ايران برگزار شد، گفت: در نگاه پيشينيان ما اسطوره تفاوتي با تاريخ نداشته و تا همين سال‌ها پيش روايت‌هاي پيشدادي و کياني تاريخ ما محسوب مي شدند. اساطير نمونه مراحل مختلفي از پيشرفت و رشد بشري هستند. اين تاريخ‌نگار، با اشاره به روايت کاوه آهنگر، ادامه داد: جامعه با پيشرفت روز به روز ارزش هايش متفاوت مي‌شود پس از کشف آهن طبقه ممتازي به نام صنعتگر به وجود آمد که توانايي ساخت ابزارهايي را داشتند که تا آن زمان غيرعادي بود. آهنگران به همين دليل طبقه ويژه اي به حساب مي آمدند و ضحاک به همين دليل است که از کاوه مي‌خواهد نامه‌اي را با عنوان عدالت سلطنت و امضا کند. همين که کاوه مي‌تواند از دستور او سرپيچي و حتي همين نکته که سواد نوشتن و امضا کردن دارد، نشان از طبقه اجتماعي اوست. امين افزود: دماوند بار همه اساطير ايران را به دوش کشيده است، چنانکه زال از طريق سيمرغ رشد کرد، گاو برمايه نيز فريدون را در کوهپايه‌هاي البرز رشد مي‌دهد، نبرد ضحاک با جمشيد و ضحاک با فريدون نيز در دامنه البرز کوه و در کنار دماوند روي مي‌دهد. وي با اشاره به روايت ضحاک گفت: در داستان ضحاک وقتي مي‌گوييم اره جمشيد را دو نيم کرد بايد دقت کنيم وقتي اره اختراع شده يعني آهن کشف شده بود است. او بدترين چهره حکومت در ادبيات و اسطوره هاي ايران است فردوسي و ديگر شاعران همه اشخاص فرومايه و بدکار را در او ترسيم کردند. معني خوردن مغزها توسط مارهاي روي دوش ضحاک اين است که اجازه پرورش مغزها را نمي‌دهد و از پرورش جوانان جلوگيري مي‌کند ضحاک نماد مردي جاهل و خبيث و ضدمردمي است‌. امين تاريخ با برشمردن چهار مرحله اصلي در تمدن بشر، گفت: نخستين مرحله اسطوره است، بعد از اسطوره ها به اديان و بعد از آن فلسفه و پس از آن به علم مي رسيم. شخصيت دماوند هم در اين چهار مرحله تغيير کرده و معناهاي متفاوتي يافته است امروز ارزش دماوند را درک مي کنيم و اين مسئله براي ما افتخار است. امير عبدي پور، دبيرکل بنياد نوروز، نيز با اشاره به انديشه هاي عميقي که در اسطوره ها مي توان يافت، افزود: دماوند يکي از مهمترين ارکان اسطوره اي ماست، يکي از نقاطي که مي‌توان به آن افتخار کرد و از آن بهره گرفت. عبدي پور با اشاره به غناي فرصت هاي فرهنگي در ايران و ظرفيت بالاي آثار پژوهشي در مورد اين فرهنگ، ادامه داد: کيخسرو و جمشيد شاه و تمدن هايي که در اسطوره هاي ايران ساخته شده دماوند را به عنوان يکي از مقصدها و مبداهاي اساطير معرفي مي کند. قدرت اساطير يک پيام اساسي دارد و آن اثرگذاري در جامعه است، هر جامعه‌اي که پيشينه تاريخي و باستاني دارد لزوما تمدن ندارد، چون بنيان آن انديشه است. تمدني که نتواند ژرفاي تفکر را به وجود بياورد تمدن به حساب نمي آيد. عبدي پور همچنين دماوند بزرگترين حامي ما در فهم و شناخت اساطير دانست. محمدرضا نعمتي، باستان شناس در مورد منطقه دماوند گفت: با توجه به اهميت دماوند، مطالعات شايسته اين منطقه، انجام نشده است‌، اما اين شهر و منطقه در فهرست آثار ملي ثبت شده است. وي با اشاره به کاوش‌هاي باستان‌شناسي در منطقه دماوند افزود: در نخستين کاوش ها آثاري تا هزاره اول قبل از ميلاد پيدا شده اند اما بيشتر آثار مربوط به دوران قاجار و پهلوي و قرون اوليه اسلامي بودند. در بررسي هاي بعدي آثاري از دوران پارينه سنگي و نوسنگي هم پيدا شد که بر اساس گمانه زني ها ۱۴ تا ۱۸ هزار سال پيش عقب مي رود. نعمتي ادامه داد: در کاوشهاي هيئت مشترک ايران و فرانسه سال ۱۳۸۴ محوطه‌هايي در دماوند کشف شد که به ۲۰۰ هزار تا ۴۰ هزار سال پيش برمي گردد و همه آنها فضاي باز هستند و به ما مي‌گويند که انسان هاي نئاندرتال آن دوره در فضاهاي بدون سقف اسکان داشتند و در غارها زندگي نمي کردند. وي با تحليل کاوش هاي شهر دماوند گفت: آثار مهم اشکاني و ساساني به ويژه گورهاي بسياري در اين منطقه کشف شده اند که اهميت زيادي دارند. قبرهايي که درون آنها کنار اسکلت ها، سفالينه‌ها و اشيا و ابزار فلزي و مفرغي پيدا شده اند. گور هايي که به شکل سردابي، دخمه‌اي و گودالي هستند. متاسفانه در دوره ساساني يک قلعه روي گورستان ساخته مي‌شود و بسياري از گروه ها از دست مي روند اما با توجه به اين گروه‌ها واضح است که مردم اين مناطق دامپروري و کوچ‌رو بودند و براي بهار و تابستان از مناطق ديگر به اين طرف کوچ مي کردند. نعمتي، تکوک (ظرفهايي که در دوران کهن به شکل جانوران ساخته مي‌شدند)هاي اين منطقه را مهم دانست و گفت: اين تکوک ها ويژگي ها و ظرافت بسياري دارند و در طرح هاي آنها در برخي موارد از تکوک هاي هخامنشي بهره گرفته شده است. برخي از آنها منحصر به فرد است مانند تکوکي که به شکل پا ساخته شده و تمام ظرافت طبيعي آن حفظ شده است. علاوه بر ظروف سفالي انگشتر يا دستبند نقره و ابزار مفرغي آهني هم در اين منطقه پيدا شده است. زيورآلاتي از چوب عقيق خمير شيشه و غيره از کشفيات منطقه دماوند هستند. اين باستان شناس اظهار داشت: دماوند دروازه ري به طبرستان بوده و اين گورستان در همين مسير قرار داشته و بسيار اهميت دارد. کيوان سالمي فيه، دبير اجرايي همايش دماوند و سلسله هاي اساطيري، از جايگاه والاي دماوند در شعر شاعران گفت و اينکه مهمترين ويژگي دماوند، نقش آن در شکل گيري شخصيتهاي اساطيري است. کيومرث، جمشيد، کيکاووس، منوچهر، آرش شيواتير (کمانگير) و بسياري از سپهسالاران ايران از دماوند بودند، جايگاه ايزد مهر و آشيانه سيمرغ در دماوند است. اولين ساکنان ايران در دماوند ساکن شدند. دماوند در اوستا نيز جايگاه ويژه آييني دارد و آغاز و پايان جهان، منزلگاه ميترا، ايزد مهر است و روان همه انسان ها در سفر پس از مرگ از قله دماوند تا به عرض، از پل چينوات به دوزخ مي گذرد. وي افزود: جشن هاي نوروز، تيرگان و مهرگان با دماوند آميخته اند. آنگونه که طبري، ثعالبي و بيروني روايت مي‌کنند جمشيد شاه سوار بر گردونه‌اي پرواز مي‌کند و به جنگ اهريمنان مي‌رود و در روز هرمز فروردين ماه پيروزمندانه بر دماوند فرود مي‌آيد و ايرانيان به نام جشن نوروز تا هفت روز را پس از آن جشن مي‌گيرند. سالمي ادامه داد: ضحاک ماردوش در روز مهر ماه مهر توسط فريدون به بند کشيده مي شود و ابن اسفنديار (مورخ قرن ششم ) در تاريخ طبرستان، فريدون را اهل روستاي ورک لاريجان دماوند مي داند. ابن فقيه، ياقوت حموي و قزويني نيز به زنجير کشيدن ضحاک در غار دماوند را نوشته اند که اين روز مهرگان است و ايرانيان آن را جشن مي گيرند. در شاهنامه بايسنقر شاه اسماعيل صفوي نيز مينياتوري ضحاک را با دست و پاي بسته در غاري پاي دماوند کوه نشان مي دهد. اين پژوهشگر، گفت: جشن تيرگان نيز با پرتاب تير آرش از دماوند تا آنسوي آمودريا شناخته ميشود و آرش روز تير از ماه تير را براي اين پرتاب انتخاب کرد و پيام صلح و فرهنگ ايران فرهنگي را به جهانيان مي دهد. رستم با ديو سپيد مي جنگد و او را در دماوند مي کشد. در مهريشت آمده که ميترا نخستين باشنده جهان معنوي پس از برآمدن خورشيد از فراز قله البرز بر سراسر کشور مي تابد. سالمي اظهار داشت: آموزه‌هاي باطني و آييني ايران باستان با دماوند اجين هستند. پارسيان هند به دماوند مي آيند و خوان مي گسترند و نيايش مي کنند. موبدان بزرگ زرتشتي در دوران اشکاني و ساساني مانند مس مغان يا مغ بزرگ در دماوند مي زيستند و دياکانوف گواه مراسمهاي آييني را وجود گورهاي زياد به شيوه آييني زرتشتيان در اطراف دماوند مي داند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد