ساخت واکسن برای ویروس کرونا چقدر طول می‌کشد؟

زوميت/ سازمان جهاني بهداشت اخيرا اعلام کرده است که ممکن است ۱۸ ماه طول بکشد تا واکسني عليه ويروس کرونا ساخته شده و در دسترس عموم قرار گيرد. چين در نيمه‌ي اول ماه ژانويه توالي کامل RNA ويروس کرونا جديد را منتشر کرد. ويروس کرونا جديد، اکنون SARS-CoV-2 ناميده مي‌شود (کوويد ۱۹ به خود بيماري اشاره دارد). انتشار اين اطلاعات موجب شد مراکز پژوهشي مختلفي در سرتاسر جهان ازجمله دانشگاه کوئينزلند و موسسه‌هايي در آمريکا و اروپا تلاش براي توسعه‌ي واکسني عليه اين ويروس را آغاز کنند. در اواخر ژانويه، ويروس کرونا براي نخستين‌بار در خارج از کشور چين به‌وسيله‌ي موسسه‌ي دوهرتي ملبورن کشت داده شد. اين موفقيت گام مهمي بود و دنبال آن، پژوهشگران ساير کشورهاي جهان به نمونه‌ي زنده‌اي از اين ويروس دسترسي پيدا کردند. پژوهشگران آزمايشگاه بهداشت حيوانات استراليا با استفاده از اين نمونه توانستند ويژگي‌هاي ويروس را بشناسند. شناسايي ويژگي‌هاي ويروس گام مهم ديگري در راستاي تلاش جهاني براي توليد واکسن است. ازنظر تاريخي، توسعه‌ي واکسن‌ها ۲ تا ۵ سال زمان مي‌برد. اما پژوهشگران با همکاري يکديگر و درس گرفتن از پژوهش‌هاي گذشته درزمينه‌ي توسعه‌ي واکسني براي ويروس‌هاي کروناي ديگر، احتمالا خواهد توانست در مدت زمان کوتاه‌تري واکسني عليه اين ويروس توسعه دهند. ساخت واکسن نياز به همکاري دارد هيچ موسسه‌اي به‌تنهايي توانايي يا تجهيزات توسعه‌ي يک واکسن را ندارد. اين کار مراحل مختلفي دارد. ابتدا بايد ويژگي‌ها و رفتار ويروس را در بدن ميزبان (انسان) درک کنيم. به اين منظور، بايد يک مدل حيواني تدارک ببينيم. در مرحله‌ي بعد، بايد نشان دهيم که واکسن‌ بي‌خطر بوده و مي‌تواند بدون ايجاد آسيب، بخش‌هاي درستي از سيستم ايمني بدن را تحريک کند. سپس مي‌توانيم آزمايش‌هاي حيواني پيش‌باليني واکسن‌هاي بالقوه را با استفاده از مدل حيواني آغاز کنيم. واکسن‌هايي که با موفقيت آزمايش‌هاي پيش‌باليني را مي‌گذارند، مي‌توانند به‌وسيله‌ي موسسه‌هاي ديگري که داراي ظرفيت اجراي کارآزمايي‌هاي انساني هستند، مورد استفاده قرار گيرند. در اين ميان، يکي از مسائل مهم تصميم‌گيري در اين باره است که آزمايش‌ها کجا و روي چه کساني انجام شود. به‌طور کلي، حالت ايده‌آل آن است که چنين واکسن‌هايي در موقعيت شيوع بيماري مورد آزمايش قرار گيرد. سرانجام اگر واکسن بي‌خطر و موثر باشد، بايد مجوزهايي را نيز دريافت کند. همچنين قبل از اينکه واکسن نهايي آماده‌ي تحويل شود، بايد روش مقرون به صرفه‌اي براي توليد آن پيدا شود. هريک از اين مراحل خط توليد واکسن مي‌تواند با چالش‌هايي رو‌به‌رو شود. چه چالش‌هايي پيش روي توليد واکسن کرونا است ائتلاف مبارزه نوآورانه با بيماري‌هاي اپيدميک (CEPI) در دو مرحله‌ي نخست توسعه‌ي واکسن مشارکت کرده است: تعيين ويژگي‌هاي ويروس و سپس آزمايش پيش‌باليني واکسن‌هاي بالقوه. درحالي‌که موسسه‌ي دوهرتي و موسسات ديگر در زمينه‌ي جداسازي ويروس کرونا جديد موفق عمل کرده‌اند، مرحله‌ي بعد پرورش تعداد زيادي از ويروس است تا پژوهشگران براي انجام پژوهش‌هاي خود به مقدار کافي از آن دسترسي داشته باشند. اين مرحله شامل کشت ويروس در آزمايشگاه تحت شرايط ايمن و استريل است. چالش بعدي که در طراحي واکسن با آن مواجه هستيم، توسعه و اعتبارسنجي مدل بيولوژيکي مناسب براي ويروس است. اين مدل، يک مدل حيواني است که درمورد رفتار احتمالي ويروس کرونا در بدن انسان اطلاعاتي در اختيار ما خواهد گذاشت. کارهاي قبلي پژوهشگران در زمينه‌ي سارس (سندرم تنفسي حاد بسيار سخت) پايه‌ي خوبي ايجاد کرده که اکنون مي‌توان براساس آن کار کرد. سارس يکي ديگر از اعضاي خانواده ويروس‌هاي کرونا است که در سال‌هاي ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ شيوع پيدا کرد. دانشمندان براي شناسايي ميزبان اصلي ويروس با استفاده از موش خرما يک مدل بيولوژيکي توسعه دادند. منشا اصلي ويروس سارس، خفاش‌ها بودند. سارس و ويروس کرونا جديد (SARS-CoV-2) تقريبا ۸۰ تا ۹۰ درصد اشتراک کد ژنتيکي دارند. بنابراين تجربه‌ي پژوهشگران در زمينه‌ي سارس به اين معنا است که شايد موش خرما مدل حيواني مناسبي براي شروع کار باشد. البته دانشمندان براي دستيابي به داده‌هاي محکم‌تر و در نظر گرفتن احتمال‌هاي ديگر، مدل‌هاي حيواني ديگري را نيز مورد بررسي قرار مي‌دهند. براي ساخت يک واکسن، اول بايد ويژگي‌ها و رفتار ويروس را در بدن ميزبان درک کنيم مسئله جهش پيدا کردن ويروس احتمال زيادي وجود دارد که ويروس SARS-CoV-2 همچنان جهش پيدا کند. ويروس جديد به‌عنوان يک ويروس جانوري قبلا نيز جهش پيدا کرده است تا بتواند موجب آلوده‌شدن انسان نيز شود. قابليت انتقال انسان به انسان در ويروس جديد قبلا ضعيف بوده اما اکنون گامي مهم در انتقال پايدار انسان به انسان برداشته است. همان‌طور که ويروس به آلوده کردن انسان‌ها ادامه مي‌دهد، به مرحله‌ي ثباتي مي‌رسد که بخشي از فرايند جهش است. اين فرايند جهش ممکن است به دلايل مختلفي ازجمله تراکم جمعيت و فرصت ويروس براي جهش، در نقاط مختلف جهان يکسان نباشد. مواجهه‌ي پيشين با ويروس‌هاي کرونا نيز ممکن است روي حساسيت جمعيت دربرابر عفونت اثرگذار باشد و درست مانند آنفلوانزاي فصلي، منجر به ظهور سويه‌هاي متنوعي شود. بنابراين بسيار مهم است که کار را روي يکي از آخرين نسخه‌هاي ويروس ادامه دهيم تا واکسني بسازيم که احتمال موفقيت آن حداکثر باشد. تمام اين مراحل بايد در شرايط ايمن و با استاندادهاي کيفي بالا و دقيقي اجرا شود تا آزمايش‌ها طبق مقررات جهاني انجام شده و کارکنان و جامعه درمعرض خطر قرار نگيرند. چالش ديگر، توليد پروتئين‌هاي ويروسي است که براي توليد واکسن‌ به آن‌ها نياز است. اين پروتئين‌ها به‌طور ويژه براي ايجاد پاسخ ايمني در بدن فرد طراحي مي‌شوند و به سيستم ايمني فرد کمک مي‌کنند که دربرابر عفونت آينده از او حفاظ کند. خوشبختانه، پيشرفت‌هاي اخير درزمينه‌ي درک پروتئين‌هاي ويروسي، ساختار و عملکرد آن‌ها موجب شده است تا اين کار با سرعت قابل‌توجهي در جهان پيشرفت کند. ساخت واکسن کار بزرگي است و چيزي نيست که يک شبه انجام شود. اما اگر همه‌چيز طبق برنامه پيش رود، ممکن است سريع‌تر از گذشته در ساخت واکسني عليه ويروس جديد موفق شويم. ما درس‌هاي زيادي در جريان شيوع سارس آموخته‌ايم و دانشي که قبلا در زمينه‌ي توليد واکسني براي سارس به دست آماده است، مي‌تواند در اين مسير کمک بزرگي برايمان باشد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد