ماه «مرده» نیست!

بيگ بنگ/ اين فرض وجود دارد که ماه مدت‌هاست که مرده، اما بررسي‌هاي جديد نشان مي‌دهد که ماه به هيچ وجه «مرده» نيست. برآمدگي‌هاي تازه کشف‌شده روي سطح ماه دانشمندان را به اين فکر انداخته که احتمالا ماه سيستم تکتونيکيِ فعالي داشته باشد. ماهِ کامل که از زمين ديده مي‌شود، با ساختارهاي مرزي اقيانوس طوفان‌ها(Oceanus Procellarum) به رنگ قرمز نشان داده شده است. محققان فکر مي‌کنند اين ويژگي عظيم روي ماه توسط گدازه‌هاي قمري در اوايل شکل‌گيري ماه تشکيل شده و اثر فاجعه‌آميز جديدي نيست. اما تحقيقات جديد نشان مي‌دهد که ممکن است سيستم‌هاي تکتونيکيِ فعالي روي ماهِ امروزي وجود داشته باشد. محققان با استفاده از داده‌هاي مدارگرد شناسايي ماه(LRO) متعلق به ناسا، تعدادي برآمدگي داراي سنگ‌بستر‌هاي روباز، عاري از رگوليت قمري يا «خاک» پودري قمري کشف کردند که در سرتاسر سطح ماه پخش شده بود. اين برآمدگي‌هاي پر از تخته‌سنگ‌ مي‌توانند شاهدي باشند مبني بر اينکه چندي پيش، فعاليت تکتونيکي، سطح ماه را از هم جدا کرده است. در حالي که بيشتر سطح ماه پوشيده از رگوليت قمري است، اما تعداد کمي تکه‌هاي نادر از اين سنگ‌بسترِ روباز وجود دارد. به گفتۀ پيتر شولتز، استاد گروه علوم زمين، محيط زيست و سيارات در دانشگاه براون و نويسنده همکار در اين تحقيق جديد، اما از آنجايي که رگوليت با سرعت زيادي روي سطح ماه ساخته مي‌شود، بايد چيزي وجود داشته باشد که اين برآمدگي‌هاي داراي سنگ‌بسترهاي روباز در ماه را ايجاد کرده باشد. تصاوير فروسرخ (بالا سمت چپ) و ديگر تصاوير مدارگرد شناسايي ماه ناسا، نقاطي را روي ماه نشان مي‌دهد که داراي برآمدگي است، اما هيچ رگوليتي ندارد. اين مشاهدات مي‌تواند شاهدي باشد مبني بر اينکه فعاليت تکتونيکي فعالي روي ماه امروزي وجود دارد. شولتز افزود: در حالي که برآمدگي‌هاي داراي سنگ‌بستر روباز قبلاً هم ديده شده، اما شواهدي وجود دارد که نشان مي‌دهد زماني در آنجا گدازه جريان داشته که وزن و حرکتش برآمدگي‌ها را به وجود آورده است. در اين تحقيق جديد برآمدگي‌هايي کشف شده که نمي‌توان با فعاليت آتشفشاني باستاني آنها را توضيح داد و به نظر مي‌رسد به فعاليت تکتونيکيِ جديد ماه مربوط مي‌شوند. شولتز در بيانيه خود گفت: «اين فرض وجود دارد که ماه مدت‌هاست که مرده، اما ما متوجه شده‌ايم که اين‌طور نيست. با توجه به اين مقاله به نظر مي‌رسد ماه هنوز در حال خرد شدن و شکاف برداشتن است- به طور بالقوه‌اي در عصر حاضر- و مي‌توانيم شواهد آن را در اين برآمدگي‌ها مشاهده کنيم.» اين تيم- به سرپرستي آدامز والانتيناس، دانشجوي فارغ‌التحصيل دانشگاه برن در سوئيس که وقتي دانشجوي مهمان در دانشگاه براون بود اين تحقيق را انجام داد- براي انجام مشاهدات خود از دستگاه Diviner LRO استفاده کرد. اين دستگاه دماي روي سطح ماه را اندازه مي‌گيرد. داده‌هاي Diviner به آنها اين امکان را داد تا تعيين کنند چه نوع سنگ‌هايي و چه نوع سطح‌هايي در مناطق خاص قرار دارند، زيرا مناطق پوشيده از رگوليت قمري معمولاً سردتر از مناطقِ سنگ‌بسترهاي روبازِ عاري از رگوليت هستند. اين تيم توانست با استفاده از مشاهدات خود، پانصد قطعه سنگ‌بستر روباز روي برآمدگي‌هاي باريک در سطح ماه در نزديکيِ درياي قمري (بخش‌هاي بزرگِ تاريک روي ماه) را شناسايي کند. والانتيناس و شولتز تمام اين برآمدگي‌هاي روباز را با دقت نقشه‌برداري کردند و سپس معلوم شد که اين برآمدگي‌ها با شکاف‌هاي باستاني موجود در پوستۀ ماه که مأموريت GRAIL ناسا در سال ۲۰۱۴ آنها را شناسايي کرده، کاملاً همتراز هستند. زماني ماگما از ميان اين شکاف‌ها به سطح ماه جريان پيدا مي‌کرده است. شولتز گفت: «اين يک رابطۀ تقريباً يک به يک است و باعث مي‌شود فکر کنيم چيزي که داريم مي‌بينيم فرآيند مداومي است که توسط چيزهايي که در درون ماه اتفاق مي‌افتد هدايت مي‌شود.» محققان بيان دارند اين چيزي شبيه به يک سيستم تکتونيکيِ فعال(ANTS) نزديک است. به گفتۀ آنها، در اين سيستم، برآمدگي‌هايي که بالاي شکاف‌هاي باستاني، هنوز دارند به سمت بالا حرکت مي‌کنند و سطح آنها هنوز در حال ترک خوردن است و اين باعث مي‌شود رگوليت وارد شکاف‌ها شود و سنگ‌بستر در معرض ديد قرار بگيرد. دانشمندان فکر مي‌کنند که ممکن است “سيستم تکتونيکي فعال” ميلياردها سال قبل يعني وقتي که ماه تأثير قابل توجهي را تجربه کرده، آغاز شده باشد، زيرا رگوليت معمولاً سطح را به سرعت مي‌پوشاند. اما چنين فعاليتي هنوز هم مي‌تواند ادامه داشته باشد و دائماً برآمدگي‌ها را به سمت بالا حرکت دهد، در آنها ترک ايجاد کند و سنگ‌بستر را در معرض ديد قرار دهد. شولتز افزود: «تأثيرات عظيم، اثرات ماندگاري دارند. ماه حافظۀ طولاني‌اي دارد. چيزي که ما امروزه روي سطح ماه مي‌بينيم گواه بر حافظه طولاني‌ آن و اسرار درونش دارد که هنوز هم محفوظ مانده، است.» اين تحقيق جديد که نشريۀ Geology منتشر شده، تنها شاهد براي فعاليت تکتونيکيِ اخير روي ماه نيست. بعنوان مثال، لرزه‌نگارهايي که در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوايل دهه ۱۹۷۰ توسط فضانوردان آپولو روي سطح ماه نصب شدند، لرزه‌هاي بسياري را ضبط کرده‌اند که محققان آنها را به سردشدنِ طولاني‌مدت ماه نسبت مي‌دهند. اين سردشدن موجب کوچک شدن مي‌شود و کوچک شدن به نوبۀ خود باعث مي‌شود پوسته شکنندۀ ماه ترک بردارد و بلرزد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar