آیا ویروس کرونا در بدن پنهان می‌شود؟

ديجياتو

بروزرسانی 1399/05/13 - 22:49

ديجياتو/ همزمان با بهبودي بيماران مبتلا به ويروس کرونا، سوالي که ذهن بسياري از افراد را درگير کرده اين است که اين ويروس توانايي «پنهان شدن» در بدن افراد بهبوديافته را دارد؟ اگر پاسخ مثبت است آيا اين موضوع مي‌تواند دليلي بر ماندگاري برخي از نشانه‌هاي کوويد-۱۹ بوده و يا خطر انتقال ويروس به ديگران حتي پس از بهبودي را به دنبال داشته باشد؟
«ويليام پتري» (William Petri)، پزشک-محقق بيماري‌هاي عفوني از دانشگاه ويرجينيا به منظور رسيدن به سوالات فوق به طور مختصر در مورد دانسته‌هاي کنوني بشر از کوويد-۱۹ مزمن يا پايدار و ديگر ويروس‌هاي پنهان شونده صحبت کرده است.

عفونت ويروسي پايدار يا مزمن چيست؟
عفوونت ويروسي پايدار يا مزمن تا ماه‌ها و حتي سال‌ها در بدن باقي مي‌ماند. در طول اين دوره ويروس به طور پيوسته اما به مقدار کم تکثير مي‌يابد. اين عفونت‌ها معمولاً در ارگان‌هاي ايمني گريز (Immune Privileged Sites) رخ مي‌دهند.

منظور از ارگان‌هاي ايمني گريز چيست؟
قسمت‌هايي در بدن وجود دارند که دسترسي سيستم ايمني به آنها کمتر بوده و بنابراين ريشه کن کردن عفونت ويروسي در آنها سخت‌تر خواهد بود. اين مناطق شامل سيستم عصبي مرکزي، بيضه‌ها و چشمان مي‌شوند. يکي از مزاياي سيستم ايمني گريز اين است که از آسيب رسيدن به بخش‌هاي مهمي مثل مغز بر اثر التهاب ناشي از مبارزه سيستم ايمني با عفونت جلوگيري مي‌کند.

ورود به منطقه ايمني گريز نه تنها براي سيستم ايمني سخت است، بلکه افزايش پروتئين‌هاي ملتهب کننده را نيز محدود مي‌کند. افزايش التهاب به از بين بردن عامل بيماري زا کمک مي‌کند، اما در عين حال مي‌تواند به ارگان‌هايي مثل چشم، مغز يا بيضه‌ها آسيب بزند. نتيجه چنين سيستمي محدود شدن التهاب و پايداري عفونت در بدن است.

عفونت نهفته در برابر عفونت ويروسي پايدار
روش ديگري وجود دارد که به ويروس‌ها توانايي پنهان شدن در بدن و فعاليت مجدد را مي‌دهد. عفونت ويروسي نهفته زماني رخ مي‌دهد که ويروس درون سلول وجود دارد اما غيرفعال مانده و تکثير پيدا نمي‌کند. در ويروس نهفته کليت ژنوم ويروسي وجود داشته و ويروس مي‌تواند با پايان دوره نهفتگي تکثير پيدا کرده و فعال شود.
ويروس نهفته مي‌تواند ماه‌ها و دهه‌ها پس از عفونت اوليه فعال شده و ويروس‌هاي عفوني ايجاد کند. آبله مرغان يکي از بيماري‌هاي نهفته است که با وجود از بين رفتن توسط سيستم ايمني مي‌تواند پس از چندين دهه دوباره فعال شده و فرد را به زونا مبتلا کند.
خوشبختانه امروزه آبله مرغان و زونا با واکسيناسيون قابل پيشگيري هستند، اما مبتلا شدن به ويروسي با قابليت عفونت نهفته به معناي ماندگاري عفونت در بدن براي باقي طول عمر است.

ويروس چگونه مي‌تواند به عفونت نهفته تبديل شود؟
ويروس‌هاي هرپس (Herpes) رايج ترين عفونت‌هاي ويروسي با قابليت نهفتگي هستند. خانواده بزرگي از ويروس‌ها وجود دارند که ماده ژنتيکي يا ژنوم آنها توسط DNA (برخلاف RNA در ويروس کرونا) رمزگذاري مي شود. ويروس هاي هرپس شامل ويروس آبله مرغان و ويروس‌هاي سمپلکس ۱ و ۲ مي‌شود که به ترتيب سبب تب‌خال لب و تب‌خال تناسلي مي‌شوند.
ديگر ويروس‌هاي هرپس مثل ويروس اپشتين-بار (Epstein–Barr virus) عامل بيماري‌هاي مونونوکلئوز عفوني و سيتومگالوويروس (Cytomegalovirus) قابليت دوباره فعال شدن پس از نهفتگي را دارند.
رتروويروس‌ها (Retrovirus)، خانواده ديگري از ويروس‌هايي هستند که توانايي نهفتگي را داشته اما مکانيزم نهفتگي در آنها با ويروس‌هاي هرپس فرق دارد. رتروويروسي مثل HIV که عامل بيماري ايدز است، مي‌تواند يک کپي از ژنوم خود را درون DNA انسان که بخشي از ژنوم انساني است وارد کند. ويروس در اين قسمت براي هميشه در وضعيت نهفته باقي بماند، چون ژنوم ويروس با هر بار همتاسازي DNA و تقسيم سلول کپي مي‌شود.

سيستم ايمني به سختي مي‌تواند ويروس‌هاي که درون بدن نهفته مي‌شوند را از بين ببرد، چون در طول دوره نهفتگي سطح توليد پروتئين‌هاي ويروسي درون سلول‌هاي آلوده بسيار کم بوده و يا اصلاً رخ نمي‌دهد، بنابراين عفونت از نگاه سيستم ايمني پنهان مي‌شود. خوشبختانه ويروس کرونا عفونت نهفته درون بدن ايجاد نمي‌کند.

آيا امکان انتقال ويروس کرونا از طريق رابطه جنسي از مرد بهبوديافته وجود دارد؟
محققان با انجام تحقيقي محدود وجود ويروس کرونا را در مايع مني يک چهارم از بيماران در دوره فعال عفونت و در کمتر از ۹ درصد از بيماران بهبوديافته شناسايي کردند. در اين تحقيق RNA ويروسي شناسايي شد، اما مشخص نيست اين RNA متعلق به ويروس عفونت زا و يا مرده است و اگر متعلق به ويروس زنده است آيا امکان بيمار کردن فرد از طريق رابطه جنسي را دارد يا خير. همچنان سوالات زيادي بدون پاسخ مانده‌اند.
ابولا تفاوت‌هاي بسياري با ويروس کرونا دارد اما محققان از آن به عنوان يکي از نمونه‌هاي عفونت پايدار در مناطق ايمني گريز ياد مي‌کنند. در برخي از بيماران ويروس ابولا مي‌تواند تا ماه‌ها پس از بهبودي در مناطق ايمني گريز بدن دوام بياورد.
در چشمان، بيضه‌ها، جفت جنين و سيستم عصبي مرکزي بهبود يافتگان ابولا عفونت پايدار شناسايي شده است. سازمان جهاني بهداشت به مرداني که از ابولا بهبود يافته اند توصيه مي‌کند تا هر سه ماه يکبار مايع مني خود را آزمايش کنند. علاوه بر اين پزشکان توصيه مي‌کنند تا اينگونه افراد تا ۱۲ ماه پس از بهبودي و يا منفي اعلام شدن آزمايش ابولا مايع مني براي دو مرتبه از رابطه جنسي خودداري کنند.

جنبه‌هاي مختلفي در مورد ويروس کرونا هنوز ناشناخته باقي مانده اند، بنابراين به تحقيقات بيشتري نياز است تا همانند ابولا توصيه‌هاي پزشکي پيشگيرانه را صادر کرد.

آيا ماندگاري علايم کوويد-۱۹ پس از بهبودي به دليل پايداري ويروسي است؟
روند بهبودي در بيماران مبتلا به کوويد-۱۹ به کندي و با تأخير صورت مي‌پذيرد و علايمي مثل سرفه، تنگي نفس و خستگي را شامل مي‌شود. به نظر نمي‌رسد اين علايم به دليل پايداري ويروسي باشند چرا که از ارگان‌هاي ايمني گريز ناشي نمي‌شوند.

علايم کرونا پس از بهبودي در کدام يک از قسمت‌هاي بدن باقي مي‌ماند؟
محققان ويروس کرونا را در جفت جنين، روده‌ها، خون و البته دستگاه تنفسي بيماران بهبوديافته شناسايي کرده‌اند. محققان متوجه نقص‌هايي درون رگ‌هاي خوني متصل به جفت جنين در زنان باردار مبتلا به کوويد-۱۹ شده‌اند، اما از تأثير آن بر سلامت جنين اطلاعاتي در دست نيست. ويروس کرونا همچنين مي‌تواند از طريق جفت به جنين منتقل شود. اين ويروس همچنين يک ماه يا بيشتر پس از عفونت در خون و سقف دهان باقي مي‌ماند.

مطالعات نشان مي‌دند ويروس کرونا مي‌تواند ارگان‌هاي ايمني گريز را بيمار کرده و سبب عفونت پايدار و مزمن (نه نهفته) شود. در حال حاضر بسيار زود است تا از تأثير بيماري‌هاي عفوني پايدار بر سلامت بيماران از جمله زنان باردار و همچنين تأثير آنها در گسترش کوويد-۱۹ سخن گفت.