ذرات ریز گردوغبار به انتشار ویروسهایی مانند آنفولانزا کمک میکنند

زوميت/ گرچه بيشتر پژوهشگران درزمينهي انتشار ويروسهاي تنفسي روي قطرات حاصل از تنفس تمرکز دارند، ذرات گردوغبار ميکروسکوپي نيز ميتوانند به انتشار ويروسها کمک کنند.
از زمان آغاز دنياگيري کوويد ۱۹، دانشمندان درمورد نقش قطرات بزرگ و کوچک در انتقال SARS-CoV-2 بحث کردهاند. اما يافتههايي که بهتازگي در مجلهي Nature Communications منتشر شده است، نشان ميدهد پژوهشگراني که ويروسهاي هوابردي مانند SARS-CoV-2 و آنفولانزا را مورد مطالعه قرار ميدهند، لازم است با دقت بيشتري نقش حاملان کوچک ديگري را بررسي کنند: گردوغبار ميکروسکوپي.
ويليام رﯾﺴﺘﻨﭙﺎرت، استاد مهندسي شيمي دانشگاه کاليفرنيا و نويسندهي مقالهي جديد ميگويد: «دادههاي ما بهوضوح نشان ميدهد که ذرات ميکروسکوپي موجود در هوا ميتوانند آنفولانزا را منتقل کنند.» اين ذرات که فوميتهاي هواپخششده ناميده ميشوند، از هرچيزي از پوست گرفته و مدفوع گرفته تا تکههاي ميکروسکوپي بافت يا (درمورد خوکچههاي هندي که حيوان مدل مورد استفاده در اين مطالعه بودند) پوشالهاي قفس، تشکيل شدهاند.
ويروسها ميتوانند سوار ذرات گردوغبار شده و به کمک هوا بهسوي موجودات غيرآلوده بروند؛ دقيقا مانند کاري که در قطرات مرطوب هواپخش شدهاي که هنگام صحبت کردن يا عطسه از دهان و بيني ما خارج ميشوند، انجام ميدهند. رﯾﺴﺘﻨﭙﺎرت ميگويد قبلا تا اين اندازه ميدانستيم، اما دادههاي بسيار کمي در مورد اينکه آيا ذرات همراه شده با ويروس نقشي در عفوني کردن ميزبانهاي جديد دارند، وجود داشته است.
مطالعات انجامشده درمورد نقش ذرات معلق هوا در انتقال بيماريها روي قطرات ريزي متمرکز شدهاند که از بدن حيوانات خارج ميشوند و نه گردوغبار موجود در محيط. اما رﯾﺴﺘﻨﭙﺎرت و همکارانش فرض کردند که ذرات گردوغبار نيز نقش دارند، بنابراين براي کسب دانش بيشتر در اين زمينه به خوکچههاي هندي روي آوردند.
پژوهشگران در اولين آزمايش، حيوانات آلوده به آنفولانزا را با استفاده از دستگاهي بهنام شمارندهي آئرودينامي ذرات (APS) که ذرات ميکروسکوپي را اندازهگيري ميکند، تحت نظارت قرار دادند. آنها دريافتند که تعداد ذراتي که از قفس هريک از خوکچههاي هندي ميآمد، ارتباط بالايي با ميزان حرکت آنها داشت. هرچه ميزان حرکت جونده بيشتر بود، ذرات بيشتري در اطراف پخش ميشد. مطالعات گذشته که چگونگي انتشار عفونتها را از حيواني به حيوان ديگر در قفسهاي مجاور مورد بررسي قرار داده بودند، نيز چنين نتايجي را پيدا کرده بودند. اگرچه آن مطالعات چنين نتيجهگيري کرده بودند که عفونتها ناشياز قطرات اسپريشده با بازدم بودند. آزمايش جديد نشان ميدهد بخش قابلتوجهي از ذراتي که از يک قفس به قفسهاي ديگر ميرفتند، ذرات گردوغباري بودند که با حرکت خوکچههاي هندي در قفسهايشان برانگيخته ميشدند و ذرات حاصل از بازدم نبودند. خوکچههاي هندي درحال استراحت ذرات زيادي را در هوا پخش نميکردند.
پژوهشگران در مرحلهي بعد، ميخواستند بدانند که چه مقدار از ذرات معلق موجود در هوا، حاصل تنفس خوکچههاي هندي بود. آنها براي اين کار خوکچههاي زنده و بيهوش و خوکچههاي مرده را در ورقي آلومينيومي پوشاندند که فقط سوراخي در محل بيني آنها قرار داشت و از APS براي نظارت بر تعداد ذراتي که از حيوانات خارج ميشد، استفاده کردند. در آزمايشي که خوکچههاي هندي بهطور آزادانه و بدون پوشش در قفس خود حرکت ميکردند، دوبرابر ذرات بيشتري توليد ميشد. در آزمايش دوم، خوکچههاي هندي مرده که نفس نميکشيدند، تقريبا بهاندازهي خوکچههاي هندي زنده ذرات توليد کردند. پژوهشگران در آزمايش نهايي يک خوکچهي ايمن دربرابر آنفولانزا را با مادهي پر از ويروسي پوشانده و آن را در قفسي درکنار خوکچه هندي غيرعفوني قرار دادند. خوکچه هندي غيرعفوني ازطريق ذراتي که از قفس خوکچه ايمن ميآمدند، دچار آنفولانزا شد. تمامي اين شواهد رﯾﺴﺘﻨﭙﺎرت را متقاعد کرد که انتقال ازطريق ذرات گردوغبار ميتواند نقش قابلتوجهي در انتقال آنفولانزا در خوکچههاي هندي داشته باشد.
ممکن است فکر کنيد چون خوکچههاي هندي مانند انسانها در شرايط بهداشتي قرار ندارند و در محيطهاي خاکارهاي زندگي ميکنند، بيش از انسان ذرات گردوغبار را منتشر ميکنند. اما انسان نيز ذرات گردوغبار ميکروسکوپي را به ميزان مشابهي منتشر ميکند و دليلي وجود ندارد که فکر کنيم ويروسهاي ما همراهبا پوست مرده، ذرات محيطي و ساير ذرات منتشر نميشوند (اين ابر شخصي از ذرات معلق هوا، اثر پيگپن ناميده ميشود.)
اينکه آيا نتايج مطالعهي جديد درمورد انسانها و درمورد SARS-CoV-2 و آنفولانزا نيز به کار ميآيد، بايد مورد بررسي قرار گيرد. رﯾﺴﺘﻨﭙﺎرت ميگويد شواهدي وجود دارد که نشان ميدهد نتيجهگيري گروه او دربارهي فوميتهاي هواپخششده درمورد ويروس SARS-CoV-2 نيز درست است. اگرچه او هشدار ميدهد به انجام پژوهشهاي بيشتري نياز است.
در مقالهي جديد به مطالعهي ديگري اشاره ميشود که اوايل سال جاري منتشر شد و از ايدهي انتشار ويروس به کمک ذرات گردوغبار حمايت ميکند. پژوهشگران با بررسي دو بيمارستان ووهان دريافتند که بالاترين غلظت مواد ژنتيکي ويروسي در اتاقهايي بود که کارمندان مراقبتهاي بهداشتي در آنجا تجهيزات محافظ شخصي خود را درميآوردند و نه در اتاقهاي بيماران. آنها چنين فرض کردند که علت، ممکن است ذرات ويروسي باشد که از وسايل محافظ و لباس کارکنان هنگام تعويض خارج ميشود. اين نمونهاي از راههايي است که انسانها (و لباسهاي آنها) گردوغباري را توليد ميکند که ميتواند مسيري براي حرکت ميکروبها باشد. بهگفتهي پژوهشگران، پس از اجراي اقدامات سختگيرانهتر، ازجمله استفادهي مکرر از مواد ضدعفونيکننده روي کف و خود لباسها و استفادهي بيشتر از دستگاههاي تصفيه هوا، ويروس در هوا ديگر قابل تشخيص نبود.
خوشبختانه، بسياري از استراتژيهاي بهداشت عمومي که درحالحاضر براي کاهش سرعت انتشار کوويد ۱۹ ازطريق قطرات هواپخش شده اجرا ميشود، براي فوميتهاي هواپخششده نيز مفيد است. حتي اگر دانشمندان هنور کاملا اطمينان ندارند که اين ابرهاي گردوغبار تا چه حد تهديدآميز هستند، پوشيدن ماسک، حفظ فاصله از ديگران و پرهيز از فضاهاي شلوغ يا فضاهاي داراي جريان هواي ضعيف همه کمک خواهند کرد.