زنی که با علوم شاعرانه «جادوگر اعداد» شد

ايسنا/ روش خود را «علوم شاعرانه» توصيف مي‌کرد؛ «نخستين برنامه‌نويس تاريخ» معتقد بود هرچيزي که قابليت تبديل شدن به اعداد را داشته باشد، مانند موسيقي، الفبا يا تصاوير، توانايي محاسبه شدن و تغيير کردن توسط کامپيوترها را دارد.

دويست و پنجاه و ششمين روز هر سال (معادل عدد ۱۰۰ در مبناي ۱۶) مطابق با ۱۳ سپتامبر به عنوان روز برنامه‌نويس نام گرفته است.

از ايدا لاوليس به عنوان نخستين برنامه‌نويس تاريخ ياد مي‌شود. او در دهم دسامبر ۱۸۱۵ در لندن با چنين خوشامدي از پدرش، لرد بايرون، شاعر انگليسي و خالق آثاري چون «دون ژوان» و «زنداني شيلان» متولد شد:

---

بازار

---

«کودک شيرينم، آيا سيماي تو به سيماي مادرت رفته است
ايدا! يگانه دختر خانه‌ام و دلم؟
واپسين بار که چشم‌هاي آبي کودکانه‌ات را ديدم، به رويم خنديدي.
و سپس از هم دور افتاديم...»

از همان زمان نام ايدا به دليل بيت‌هاي آغازين شعر بلند و داستاني پدرش، «سفر زيارتي چايلد هارولد» بر سر زبان‌ها افتاد.

گفته مي‌شود که ايدا هيچ‌گاه پدر خود را نديد. پدرش زماني که او يک‌ماهه بود خانواده را ترک کرد و مادرش آن ايزابلا براي سامان دادن به مسير زندگي ايدا و اين‌که دخترش هم به مجنوني مثل پدرش تبديل نشود، رياضيات را به‌عنوان مهارت اصلي به او آموزش داد.

ايدا پدرش را نديده بود اما به او علاقه داشت و محبت چنداني در کودکي از سوي مادرش دريافت نکرد، طوري که اغلب مادربزرگش از او نگهداري مي‌کرد.

ايدا قوه تخيل و ذهني تصويرساز داشت اما از سويي ديگر درگيري فکري و خواندن رياضيات باعث مي‌شد که مشکلات رواني نيز پيدا کند. جسم ضعيف و درگيري با رياضي به سلامتش آسيب مي‌رساند و از کودکي بيماري‌هاي متعددي داشت، حتي سردردهايي که بر بينايي‌اش اثر گذاشته بود.

يکي از آشنايان مادر ايدا، مري سامرويل، نويسنده مقالات علمي بود. او از کساني بود که به ايدا درس مي‌داد و به اين واسطه، ايدا در ۱۷ ‌سالگي با چارلز بابيج، رياضي‌دان ديدار کرد. بابيج اولين موتور محاسبه‌گر مکانيکي خود را که «موتور تفاضل» نام داشت و اولين نمونه از دستگاه‌هايي بود که بعدها رايانه نام گرفت نشانش داد. ايدا در سخنراني‌هاي درسي مربوط به اين دستگاه حاضر مي‌شد و طرح‌ها را بررسي مي‌کرد. او مطالعات خود را در زمينه رياضيات گسترده‌تر کرد و به تدريس در اين رشته پرداخت.

در سال ۱۸۴۲، چارلز بابيج براي ايراد يک سخنراني در مورد «ماشين تحليلي» به دانشگاه تورين دعوت شده بود. متن سخنراني او را يک رياضي‌دان جوان ايتاليايي به نام «لوييجي منابرا» به زبان فرانسوي نوشته بود. ايدا از سوي بابيج مأمور شد که اين يادداشت‌ها را از زبان فرانسوي به انگليسي ترجمه کند. اين کار ۹ ماه طول کشيد.

اما ايدا به ترجمه اکتفا نکرده و چيزهايي هم بر اين نوشته‌ها اضافه کرد. کل متني که ايدا، به بابيج داد، شش قسمت داشت که از A تا G علامت‌گذاري شده بودند. قسمت G يادداشت که نوشته‌هاي اضافه‌ بر ترجمه خود ايدا بود، طولاني‌ترين قسمت متن را تشکيل مي‌داد. ايدا در اين قسمت الگوريتمي براي به‌کارگيري در ماشين تحليلي نوشته بود که با آن مي‌شد «اعداد برنولي» را محاسبه کرد. به خاطر نوشتن همين الگوريتم، که قابليت به‌کارگيري در يک رايانه مکانيکي اوليه را داشت، ايدا نخستين الگوريتم‌نويس کامپيوتري تاريخ محسوب مي‌شود. گرچه برخي‌ خود بابيج را نويسنده اين الگوريتم مي‌دانند، اما يادداشتي از بابيج که در سال ۱۸۴۶ نوشته شده، شکي باقي نمي‌گذارد که ايدا نقش اصلي را در نوشتن الگوريتم داشته است.

بابيج و ايدا از همان سال همکاري خود را آغاز کردند.ايدا ايده‌هاي بابيج را کامل‌تر کرد و با يکديگر مشغول طراحي موتور آناليتيکي شدند. تمايزي که دستگاه آناليتيکي نسبت به دستگاه تفاضلي داشت، استفاده از پانچ کارد بود که يک قرن بعد در اولين کامپيوترهاي الکترونيکي از آن استفاده شد. دستگاه آناليتيکي شباهت‌هاي زيادي به کامپيوترهاي مدرن داشت که مي‌توان به حافظه قابل آدرس‌دهي، برنامه‌هاي ذخيره‌شده، پرش‌هاي شرطي و ورودي و خروجي مجزا (I/O) اشاره کرد.

ايدا که به دليل هوش سرشارش به عنوان «ستاره فصل» به دربار معرفي شده بود، مدتي بعد با ويليام کينگ ازدواج کرد که بعدا به مقام کنت منطقه‌ لاوليس رسيد. به همين دليل او را ايدا لاوليس خطاب مي‌کنند.

اولين برنامه‌نويس تاريخ معتقد بود هرچيزي که قابليت تبديل شدن به اعداد داشته باشد، مانند موسيقي، الفبا يا تصاوير، توانايي محاسبه شدن و تغيير کردن توسط کامپيوترها را دارد. به بيان ديگر ماشين تحليلي مي‌توانست نحوه‌ کار در تمامي بخش‌هاي جهان و نه تنها رياضي را منقلب کند. طرز تفکر و عقايد ايدا نشان مي‌داد که او فراتر از روش‌هاي سخت‌گيرانه‌ مادر، تفکر خود را پرورش داده است. او رويکردي تخيلي و بصري را در مطالعات خود لحاظ کرده بود. با وجود اين که عموم مطالعات اين دانشمند، بر پايه‌ رياضي بوده‌اند، ذهن او فراتر از معادلات و الگوريتم‌ها حرکت کرد تا احتمالات جديد را بررسي کند. به‌همين دليل بابيج در توصيف او از عبارت «جادوگر اعداد» استفاده کرده است.

ايدا روش خود را «علوم شاعرانه» توصيف مي‌کرد و خودش را به عنوان يک تحليلگر و دانشمند علوم ماوراء طبيعي معرفي کرده ‌است. از اوگوستا ايدا بايرون (ايدا لاوليس) به عنوان نخستين برنامه‌ساز رايانه، «پدر يا مادر برنامه‌نويسي» ياد مي‌شود. 

ايدا در ۲۷ نوامبر ۱۸۵۲ در سن ۳۶ سالگي درگذشت. 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar