آیا “تاردیگرید” جانسختترین موجود روی زمین است؟
بيگ بنگ/ انسان حتي نميتواند دو دقيقه در فضا زنده بماند، اما در سال 2007 دو گونه تارديگريد به فضا ارسال شد. آنها زنده به زمين بازگشتند. تارديگريدها به گروهي از گونههاي بيمهرۀ بسيار کوچک اطلاق ميشود که در همه جاي کره زمين، زندگي ميکنند.
در واقع، اين جانداران ريز در همه جا حضور دارند (حياط پشت خانه يا يک پارک محلي، قله کوه، زير دريا و حتي در آتشفشان). دکتر “جان استون” اخترزيستشناس از دانشگاه مکمستر در مقالهاي مختصر نوشت که اين موجودات در سختترين شرايط به بقاي خود ادامه ميدهند. آنها قادرند به مدت 14 روز در دماي منفي 180 درجه يا حتي به مدت 30 دقيقه در دماي بالاي 151 درجه زنده بمانند.
دکتر استون افزود: « تارديگريدها حتي ميتوانند در مقابل تابش 5000 گري نيز مقاومت کنند. اين در حالي است که تابش 5 تا 10 گري انسان را از پاي در ميآورد. تارديگريدها اگر به مدت 30 سال در حالت انجماد قرار داشته باشند، ميتوانند کماکان زنده باشند. البته برخي ميگويند آنها بطور بالقوه ميتوانند تا 100 سال نيز در حالت ِ انجماد باشند.» آيا ميتوان از تارديگريد بعنوان جانسختترين موجود روي زمين ياد کرد؟ 8 نفر از زيستشناساني که تارديگريدها را مطالعه کردند، به اين سوال پاسخ دادند. 63 درصد از آنان پاسخشان مثبت بود. يعني هنوز ترديد بر سر اين پرسش وجود دارد. بگذاريد آموختههاي خود را از کارشناسان در اختيار شما خوانندگان بگذاريم.
چرا تارديگريدها اينقدر شکستناپذير هستند؟
وقتي شرايط زندگي سخت و بغرنج باشد، تارديگريدها به صورت يک توپ گرد در ميآيند. آنها درون اين توپ به صورت متوقف شده جاي ميگيرند؛ حالتي که از آن با عنوانِ علمي «کريپتوبيوز – يا مخفيشدگي» ياد ميکنند. آنها در حالت کريپتوبيوز حرکت نميکنند، رشد يا توليد مثل انجام نميدهند، اما از خود در برابر شرايط بغرنج محافظت ميکنند. بسته به نوع شرايط، کريپتوبيوزهاي مختلفي ميتواند وجود داشته باشد. «آنيدروبيوز» حالتي است که تحقيقات بسياري درباره آن انجام دادهاند. در اين حالت، وقتي آب نباشد، از مردن سلولها جلوگيري ميشود.
اگر سلولها از بين بروند، DNA، غشاء و بسياري چيزهاي ديگر آسيب ميبينند. وقتي برخي از حيوانات وارد حالت آنيدروبيوز ميشوند، سلولهايشان با قندي به نام ترهالوز پر ميشود؛ تا زماني که مجدداً آب پيدا شود، اين قند از محتواي سلول محافظت ميکند. آنيدروبيوز در سال 1702 در تارديگريدها کشف شد؛ يعني زماني که يک دانشمند به نام «آنتون ون ليون هوک» تارديگريدي را که در سقف خانهاش پيدا کرده بود، خشک کرد و سپس به احياي آن پرداخت. تارديگريدها ميتوانند تقريباً به مدت 30 سال بدون دسترسي به غذا يا آب در حالت کريپتوبيوز به زندگي خود ادامه دهند.
تارديگريدهاي دريايي شکستناپذير نيستند
بيش از 1400 گونه شناخته شده وجود دارد و هر کدام از آنها توان متفاوتي در مقاومت با انواع مختلف کريپتوبيوز دارند. زيستشناس – ويليام ميلر – از دانشگاه بِيکر گفت: « تارديگريدهاي ساکن خشکي در کريپتوبيوز مقاومت بسيار بالايي به نابودي دارند؛ اما تارديگريدهاي دريايي و آب شيرين نشاني از کريپتوبيوز ندارند و فناپذير هستند.» به طور مشابه، تنها بعضي از تارديگريدها قادر به توليد قند ترهالوز هستند؛ اين ماده قندي از سلولها در طي آنيدروبيوز محافظت ميکنند. آن دسته از تارديگريدهايي که فاقد اين مادۀ قندي هستند، شايد ترفندهاي ديگري براي محافظت از خودشان در شرايط سخت داشته باشند؛ مثلاً پروتئينهاي خاصي که به ماده شيشه مانند تبديل ميشوند تا از سلولها محافظت نمايند. براي درک اين مجموعه از ابزارهاي بقا بايد تحقيقات بسياري انجام داد.
تارديگريدها مقاومت بسيار بالايي در برابر تغييرات محيطي دارند. آنها از خيلي از جانداران کره زمين قويتر هستند. تارديگريدها در حوزۀ اخترفيزيک نيز مورد مطالعه قرار گرفتهاند. براي مثال، دانشمندان به دنبال بررسي اين احتمال هستند که برخورد يک سيارک به زمين ميتواند باعث نابودي تارديگريدها شود يا خير. با اين حال، اين بدان معنا نيست که تارديگريدها در برابر همه چيز مقاوم هستند و هيچ چيز نميتواند آنها را از بين ببرد.
تارديگريدها در مقابل نخسانتباران(نماتدها)
دکتر “دنيس پرسون” گفت: « تارديگريدها بيترديد يکي از مقاومترين جانداران کره زمين هستند. اما آنها به سادگي از بين ميروند. قارچها، آغازيان و ساير جانوران از تارديگريدها تغذيه ميکنند.» اگرچه تارديگريدها از مقاومت بالايي در بسياري از زمينهها برخوردارند، اما عفونت و شکارچيان از جمله تهديدهاي عمده براي جان تارديگريدها هستند.
در بررسي اين موضوع که آيا تارديگريدها شکستناپذيرترين موجودات زمين هستند يا خير، بايد اطلاعات زيادي دربارۀ رقابت کسب کنيم. يک اکولوژيست به نام “دکتر ديگو فونتانتو” بيان کرد: «برخي حيوانات ديگر نيز ميتوانند در شرايط بغرنج به حيات خود ادامه دهند. از جمله آنها ميتوان به نخسانتباران و چرخداران اشاره کرد که داراي راهبرد، زيستگاه و اندازۀ بدن مشابهي با تارديگريدها هستند. اين جانداران به اندازۀ تارديگريدها در مقابل خشکشدگي و انجماد دوام ميآورند؛ حتي در برخي موارد بهتر از تارديگريدها عمل ميکنند.» نخسانتباران(Nematode) يکي از بزرگترين شاخههاي جانوران است که گونههاي آن کرمهايي لولهشکل و انعطافپذير و فاقد بند و مژه يا تاژک است و پوستک غيرزنده دارند.
نخسانتباران در سالهاي گذشته مورد مطالعه تعداد بسياري از دانشمندان قرار گرفتهاند. دکتر «گراهام باد» اظهار داشت: «رکورد بقا در وضعيت بيآبي به يک نماتد به نام Tylenchus polyhypnus تعلق دارد که 39 سال ميباشد. در کل، چون جانداران مختلف داراي قابليتهاي بقاي مختلفي در شرايط مختلف هستند، نميتوان به يک گونه خاص اشاره کرد که بيشترين مقاومت را داشته باشد.» در پايان لازم به ذکر است که شايد تارديگريدها جانسختترين موجودات زمين باشند، اما آنها در برابر همه تهديدات و خطرات دوام نميآورند. به باور برخي از کارشناسان، نخسانتباران رقباي جديِ تارديگريدها در زمينه تصاحب رکورد مقاومت در شرايط سخت هستند.