عصاره شوید کوهی؛ گزینه‌ای برای ساخت آنتی‌بیوتیک‌های جدید

باکتري «کلبسلا پنومونيه»؛ عامل پنوموني (ذات‌الريه)، عفونت خون و دستگاه ادراري و يکي از مهم‌ترين عوامل ايجاد کننده عفونت‌هاي بيمارستاني به‌ويژه عفونت زخم‌ها پس از جراحي است.

سيپروفلوکساسين يکي از شايع‌ترين آنتي‌بيوتيک‌ها است و در سال‌هاي اخير مقاومت باکتري‌ها به خصوص باکتري کلبسلا پنومونيه به اين آنتي‌بيوتيک به طور چشم‌گيري افزايش يافته‌است.

يکي از مکانيسم‌هاي مقاومت باکتري کلبسلا پنومونيه به آنتي‌بيوتيک‌ها،وجود پمپ‌هاي افلاکس در ديواره آن‌ها است. اين پمپ‌ها مواد سمي براي باکتري مثل آنتي‌بيوتيک‌ها را به محيط خارج پمپ مي‌کنند و اجازه نمي‌دهند آنتي‌بيوتيک‌ها درون باکتري جمع شوند و باکتري را از بين ببرند.

در مطالعات اخير پژوهشگران در حال بررسي عصاره‌هاي گياهي بر مهار پمپ‌هاي افلاکس باکتري‌هاي مقاوم هستند. شويد کوهي يکي از گياهاني است که خواص دارويي مختلفي مثل درمان سرماخوردگيِ سينه پهلو، مرهم زخم‌ها و ... دارد. به همين خاطر پژوهشگران زيست‌شناسي و بيوتکنولوژي در مطالعه‌اي تاثير عصاره گياه شويد کوهي را بر اين باکتري‌هاي مقاوم بررسي کردند.

فائزه محمدپور بي‌شک، فاطمه اشرفي؛ پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شمال به همراه ديگر همکارانشان در دانشگاه‌ آزاد اسلامي رودهن و دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در طراحي و انجام اين مطالعه مشارکت داشتند.

پژوهشگران براي انجام اين مطالعه در طي شش ماه ۲۰۰ نمونه باليني شامل ادرار، خون، زخم و ترشحات تنفسي را از بيمارستان‌هاي شهر تهران جمع‌آوري کردند و آن‌ها را از نظر وجود باکتري کلبسلا پنومونيه بررسي کردند. سپس حساسيت اين باکتري را نسبت به آنتي‌بيوتيک‌هاي مختلف مورد ارزيابي قرار دادند.

نتايج اين بررسي نشان داد که بيشترين مقاومت باکتري کلبسلا پنومونيه به آنتي‌بيوتيک‌هاي آمپي‌سيلين، جنتامايسين، سيپروفلوکساسين، تتراسايکلين و تري‌متوپريم است و کم‌ترين مقاومت مربوط به آنتي‌بيوتيک «ايمي‌پنم» است. همچنين حدود ۳۰ درصد از سويه‌هاي مختلف همزمان نسبت به چند دارو مقاومت داشتند.

پژوهشگران بعد از جداسازي باکتري‌هاي مقاوم به سيپروفلوکساسين، DNA آن‌ها را استخراج کرده و ژن پمپ افلاکس را که باعث مقاومت آن‌ها مي‌شود را شناسايي کردند.

با شناسايي و استخراج ژن مشخص شد که تعداد ۴۳ درصد از اين نمونه‌هاي باکتري، ژن پمپ افلاکس را دارند.

در اين پژوهش گياه شويد کوهي از مرکز ذخاير زيستي ايران تهيه شد و محققان از اين گياه عصاره‌گيري انجام دادند و تاثير اين عصاره را بر رشد باکتري و بيان ژن پمپ افلاکس بررسي کردند. همچنين در اين بررسي‌ها حداقل غلظتي که براي مهار اين باکتري نياز است (غلظت MIC) نيز مشخص شد.

نتايج اين بررسي نشان داد که پس استفاده از عصاره شويد کوهي در حداقل غلظت نير باعث مهار چشم‌گير ژن پمپ افلاکس باکتري کلبسلا پنومونيه شد.

پژوهشگران اين مطالعه در خصوص نتايج به‌دست‌آمده مي‌گويند: «کاهش بيان ژن oqxA (ژن پمپ افلاکس) باعث عملکرد ضعيف اين پمپ‌ها شده و از تراوش زياد آنتي‌بيوتيک‌ها جلوگيري مي‌کند. بنابراين در آينده با مطالعات بيشتر مي‌توان از اين عصاره به عنوان کانديد داروي مناسب آنتي‌باکتريال استفاده کرد».

يافته‌هاي اين پژوهش شهريور سال جاري به صورت مقاله علمي پژوهشي با عنوان «تاثير عصاره گياه شويد کوعي بر بيان ژن پمپ افلاکس oqxA در سويه‌هاي باليني مقاوم به آنتي‌بيوتيک کلبسلا پنومونيه با استفاده از روش Real Time PCR» در فصل‌نامه گياهان دارويي وابسته به پژوهشکده گياهان دارويي جهاد دانشگاهي، منتشر شده است.