آسمان پرستاره/ ساعت سازمان فضايي هنوز خواب است!

خبر آنلاين/ کارشناسان ادعا مي‌کنند اشتباهات عجيبي که در دولت‌هاي نهم و دهم در زمينه فناوري فضايي رخ داد، موجب شده است تا اين فناوري در دولت کنوني هم در حالت بلاتکليفي قرار بگيرد. عباس خاراباف: با روي کار آمدن دولت تدبير و اميد در 13 مرداد 1392، اميد به تغيير و بهبود شرايط در وضعيت برنامه‌ها و سياست‌هاي فضايي کشور به خصوص تعيين تکليف سازمان فضايي ايران زنده شد و کارشناسان و متخصصان نخبه شاغل در اين سازمان و خارج از آن چشم‌ انتظار اين بودند که با توجه به سرعتي که رييس جمهور جديد در معرفي وزراي کابينه داشتند نسبت به تعيين تکليف وضعيت فضايي چه از جنبه ساختاري و چه از حيث رويکرد مديريتي، تصميم گيري‌هاي قطعي انجام شود. با اين وجود تاکنون فقط اداره سازمان فضايي کشور از دفتر رياست جمهوري به معاونت اجرايي رييس جمهور منتقل شده و به نوعي نحوه مديريت اين سازمان در بلاتکليفي خاصي قرار دارد. در حالي که سايت‌هاي اينترنتي سازمان‌هاي فضايي فعال دنيا، ويترين فعاليت‌هاي مفيد فضايي آن کشورها هستند، سايت سازمان فضايي ايران طي سال‌هاي گذشته به خوبي نمايانگر وضعيت آشفته پشت صحنه برنامه‌هاي نمايشي اين سازمان است. اوضاع اين سايت روز به روز بدتر هم مي‌شود و شرايط به گونه‌اي است که با گذشت بيش از يک ماه از سال جديد، سايت رسمي سازمان فضايي ايران همچنان عنوان سال قبلي «حماسه سياسي و حماسه اقتصادي» را در سرصفحه خود قرار داده است. همين به خوبي نشان مي‌دهد که ساعت سازمان فضايي مدت‌هاست که به خواب رفته است. کارشناسان از رييس جمهور چه مي‌خواهند؟ با روي کار آمدن دولت جديد، به نظر پرهيز از اقدامات نمايشي در دستور کار قرار گرفته و ماموريت اصلي معاونت اجرايي رياست جمهوري، رسيدگي جدي به مشکلات اقتصادي و معيشتي اقشار جامعه شده است. قرار است که در اين دولت از افتتاح خط راه آهن نيمه‌کاره گرفته تا آب‌پاشي از هواپيما براي کاهش آلودگي هوا خبري نباشد. اين رويکرد دولت جديد درست در نقطه مقابل اقدامات نمايشي-سياسي سازمان فضايي درسال‌هاي گذشته قرار دارد. اما با اين حال با گذشت بيش از هشت ماه از استقرار دولت جديد، سازمان فضايي ايران با تيم مديريتي دولت قبلي اداره مي‌شود که به نوعي در تبديل کردن فناوري فضايي به ابزار نمايش و سياست نقش اصلي را داشتند. قرارگرفتن در چنين شرايطي نوعي سرخوردگي و رخوت را در بين کارشناسان و پژوهشگران فضايي ايران به وجود آورده که بسياري از همين افراد در سازمان فضايي مشغول به فعاليت هستند. بعضي از اين افراد که عموما از بهترين و فعال‌ترين فارغ التحصيلان دانشگاه‌هاي برتر کشورند و مهاجرت به خارج را به اميد انجام کاري مفيد در داخل فراموش کرده بودند، اکنون دلسرد شده و با استمرار شرايط کنوني، ريزش بدنه اصلي کارشناسي سازمان خطري است بالقوه که در مورد برخي از بخش‌ها و گروه‌هاي کاري و پژوهشي بالفعل شده است. کارشناسان انتظار دارند رييس جمهور محبوب و همکارانش به ويژه معاونت اجرايي هر چه زودتر تصميم مشخصي براي سازمان گرفته و با انتصاب فردي با دانش، اعتقاد و اطلاع کافي از حوزه‌هاي کاربردي و خدماتي فناوري فضايي، امکان اثرگذاري فناوري فضايي را در بهبود معيشت مردم فراهم سازد. نظرسنجي‌ها چه مي‌گويند؟ در آخرين روزهاي سال گذشته (اسفند 1392)، باشگاه خبرنگاران هوافضا با همکاري دبيرخانه کنفرانس انجمن هوافضاي ايران اقدام به برگزاري يک نظرسنجي گسترده در محل برگزاري سيزدهمين کنفرانس هوافضاي کشور کرد. در اين نظرسنجي، صدها کارشناس هوافضايي درباره فعاليت‌ها و برنامه‌هاي فضايي کشور نظرات خود را به صورت کتبي اعلام کردند. بر اساس نتايج اين نظرسنجي، در حالي که تمرکز سازمان فضايي ايران (برگرفته از برنامه‌هاي سياسي-نمايشي دولت قبلي) بر «برنامه‌هاي سرنشين‌دار» (همانند برنامه پرتاب ميمون به ارتفاع ۱۲۰ کيلومتري و سپس پرتاب نخستين مرد يا زن فضايي کشور) است، اکثريت قاطع کارشناسان اين نوع برنامه‌ها را داراي اولويت بسيار کمتري از توسعه سامانه‌هاي ماهواره‌اي و ماهواره‌برها دانسته‌اند. نتايج اين نظرسنجي که قرار است به زودي منتشر شود، به خوبي نشان مي‌دهد کارشناسان در برنامه‌ها و حوزه‌هاي ديگر مديريتي نيز درست در نقطه مقابل فعاليت‌هاي سازمان فضايي قرار گرفته‌اند. خشت اول چون نهد معمار کج.... کارشناسان مي‌گويند، نحوه ايجاد و ارتقاي جايگاهي سازمان فضايي در دولت قبل به نحوي بود که بدون مطالعه قبلي و صرفا بر اساس يک ميل سياسي، سه مجموعه ناهمگون سازمان فضايي ايران متعلق به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، پژوهشگاه هوافضاي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و پژوهشکده مهندسي جهاد وزارت جهاد کشاورزي، با يکديگر نه ادغام بلکه تجميع شدند. اين چنين تجميعي که بدون هيچ گونه مطالعه جدي و در بي خبري کامل اساتيد و متخصصان فضايي کشور اعم از دانشگاهي و صنعتي و متناسب با شيوه‌هاي کاري نامتعارف دولت قبل شکل گرفت، مصائب و مشکلات سهمگيني را براي صنعت فضايي کشور در بخش خدماتي و غيرنظامي به بار آورده است. همين مشکلات اکنون صداي کارشناسان و متخصصان خود اين سه مجموعه را هم در آورده است. فضا همه جا براي خدمت به مردم آنچه در آژانس‌ها و سازمان‌هاي فضايي پيشرو دنيا اعم از ناسا ( آمريکا)، اسا (اتحاديه اروپا)، ژاکسا ( ژاپن)، ايسرو (سازمان تحقيقات فضايي هند)، سازمان ملي فضايي چين و ديگر سازمان‌هاي فضايي پيشرو دنيا دنبال مي‌شود تمرکز بر ارايه خدمات فضايي و ارتقاي کيفيت زندگي مردم با تکيه بر توسعه دو حوزه کاربردي فناوري فضايي يعني سنجش از دور و مخابرات فضايي است. اين مساله به وضوح با بررسي اجمالي ماموريت‌ها و پروژه‌هاي در دست اقدام و فعال اين سازمان‌ها براي هر کارشناس حرفه‌اي و حتي نيمه حرفه اي محرز مي‌شود. در حالي که تمرکز سازمان فضايي ايران طي ساليان اخير ارسال موجود زنده به فضا و برداشت تبليغاتي صرف از اين موضوع بوده است. به رغم وضعيت خوب مالي و تزريق منابع مالي مناسب به سازمان فضايي طي ساليان اخير، ولي نحوه هزينه‌ کردن و نوع طرح‌ها و پروژه‌هاي فعال آن، شاهدي بر اين مدعي است. چنانچه امروزه مشاهده مي‌کنيم که فناوري سنجش از دور و مخابرات فضايي دو رکن اصلي ماموريتي سازمان‌هاي فضايي پيشرو دنياست و برنامه‌هاي پرهزينه و هيجان‌سازي چون ارسال موجود زنده به فضا فاقد اولويت عملياتي است.