چرا واکسن‌های کووید-۱۹ زودتر از داروهای آن از راه رسیدند؟

ديجياتو/ تنها يک سال بعد از آغاز پاندمي کوويد-۱۹، اکنون حداقل سه واکسن موثر داريم که از مردم در برابر عفونت ناشي از کرونا ويروس حفاظت مي‌کنند - اين يعني جهان سريع‌ترين پروسه توسعه واکسن را در تاريخ پشت سر گذاشته و حداقل ۴ سال زودتر از هر واکسن ديگري به اين موفقيت دست يافته. ايالات متحده نيز اکنون دارد واکسيناسيون عمومي مردمش را پشت سر مي‌گذارد.
اما براي افرادي که به ويروس مبتلا مي‌شوند، گزينه‌هاي بسيار اندکي از نظر امکانات درماني وجود دارد.

سازمان غذا و داروي آمريکا اکنون با يک رويه درماني براي کوويد-۱۹ موافقت کرده و جواز به‌کارگيري ۵ رويه ديگر را نيز صادر نموده. اما براي بيماراني که در وضعيتي وخيم به سر مي‌برند، تنها يک درمان يافت شده که به صورت يقين نرخ مرگ‌ومير را کاهش مي‌دهد و آن، استفاده از استروييدها است.
رويه‌هاي درماني مجاز براي موارد کمتر جدي کوويد-۱۹ نيز همگي از يک خانواده هستند: آنتي‌بادي‌هاي مونوکلونال. علي‌رغم نويدبخش بودن، اين رويه‌هاي درماني بسيار گران‌قيمت از آب در مي‌آيند، توليد داروهايشان سخت است و در آزمايش‌هاي باليني گسترده نيز آنقدرها بهينه نبوده‌اند.

---

بازار

---

چند دليل براي چرايي پيشي گرفتن واکسن‌ها از رويه‌هاي درماني وجود دارد. نخستين دليل، مقرون به صرفگي است: اگرچه توسعه واکسن‌ها گران‌قيمت و وقت‌گير است، اما آن‌ها پتانسيل پايان دادن به پاندمي را دارند. رويه‌هاي درماني فقط به افرادي کمک مي‌کنند که از پيش بيمار شده‌اند و بنابراين براي دولت‌ها، مجموعا کم‌ارزش‌تر به حساب مي‌آيند.
تايسون بل، متخصص بيماري‌هاي عفوني در دانشگاه ويرجينيا مي‌گويد: «براي من جاي تعجب ندارد که سرمايه به مراتب بيشتري را صرف کار روي واکسن‌ها کرده‌ايم، زيرا به نظرم در نهايت به اين شکل است که مي‌توانيم شرايط را به حالت عادي بازگردانيم».

افزون بر اين، محققان مي‌تواند آزمايش‌هاي باليني را روي ده‌ها هزار داوطلب سالم به انجام برسانند، اما پژوهش روي رويه‌هاي درماني نيازمند دسترسي به هزاران بيماري است. و در نهايت، توسعه روش‌هاي درماني موثر براي ويروس‌ها کاري شديدا دشوار است، خصوصا بيماري‌هايي که سيستم تنفسي را درگير مي‌کنند. محققان حداقل از دهه ۱۹۵۰ ميلادي در تلاش بوده‌اند درماني موثر براي ويروس‌هايي که از طريق بيني منتقل مي‌شوند -و منجر به اکثر سرماخوردگي‌هاي عادي- اما بارها و بارها شکست خورده‌اند.

دوراني خوب براي واکسن‌ها، اما نه رويه‌هاي درماني
  وقتي به مقايسه دو موضوع با يکديگر مي‌پردازيم، نتيجه به دست آمده حيرت‌انگيز است: در همان هفته مياني ماه نوامبر که مدرنا اعلام کرد واکسني با تاثيرگذاري ۹۴.۵ درصدي ساخته، سازمان بهداشت جهاني اعلام نمود که داروي ضد ويروسي رمدسيور را ديگر براي درمان کوويد-۱۹ پيشنهاد نمي‌کند، زيرا مشخص شد اين دارو منجر به کاهش نرخ مرگ‌ومير بيماران نمي‌شود.

رمدسيور تنها داروي کرونا ويروس است که سازمان غذا و داروي آمريکا رسما به استفاده از آن چراغ سبز نشان داده. اگرچه برخي پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اين دارو مي‌تواند مدت زمان بستري بودن بيماراني که حال وخيم دارند در بيمارستان را کاهش دهد، اما ظاهرا تاثيري بر شمار بيماراني که جان خود را از دست مي‌دهند نگذاشته. اين دارو ضمنا بسيار گران‌قيمت است و در يک دوره درمان استاندارد، ۲۳۴۰ دلار هزينه روي دست بيماران مي‌گذارد.

تازه‌ترين دارويي که جواز سازمان غذا و داروي آمريکا را دريافت کرده نيز تراپي آنتي‌بادي مونوکلونال از طريق داروي Bamlanivimap است که خارهاي پروتئيني ويروس کرونا را هدف قرار مي‌دهد تا از ورود آن‌ها به درون سلول‌هاي بدن جلوگيري کند. اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اين رويه درماني نيز مزيت خاصي براي بيماراني که در بيمارستان بستري شده‌اند به همراه نمي‌آورد.
بل مي‌گويد: «اين‌ها چيزهايي است که اندکي در وضعيت کنوني تفاوت به وجود آوردند، اما هيچ‌کدام بازي‌عوض‌کن نبودند».

داروهاي مبتني بر آنتي‌بادي‌هاي مونوکلونال ضمنا به سختي توليد و توزيع مي‌شوند، حداقل اين چيزي است که بل مي‌گويد: توليد اين داروها تا سقف دو هفته زمان مي‌برد و نيازمند پيمودن پروسه‌اي پيچيده و ۱۰ مرحله‌اي هستند.

از طرف ديگر نيز کورتيکوستروييد‌ها را داريم که نرخ مرگ‌ومير را کاهش مي‌دهند و ارزان‌قيمت هستند: يک دوره درمان استاندارد با دگزامتازون چيزي بين ۱۰ الي ۱۳ دلار هزينه دارد. اما استروييدها مي‌توانند اثرات جانبي منفي بر بدن بيمار گذاشته و حتي او را در برابر ديگر بيماري‌هاي عفوني آسيب‌پذير کنند. به همين خاطر است که استفاده از آن‌ها تنها براي آن دسته از بيماراني که به شکلي وخيم از عفونت کوويد-۱۹ رنج مي‌برند مجاز اعلام شده.

درمان ويروس‌ها دشوار است
  بل مي‌گويد که هدف قرار دادن ويروس‌ها با دارو، خيلي ساده دشوارتر از هر بيماري ديگري است.
ويروس‌ها در اکثريت مواقع درون سلول‌هاي بدن ما فعاليت مي‌کنند و بنابراين مقابله با آن‌ها در قياس با چيزي مثل باکتري‌ها که عمدتا بيرون از سلول‌ها قرار دارند و راحت‌تر مورد حمله آنتي‌بيوتيک‌ها قرار مي‌گيرند، دشوار به حساب مي‌آيد. از سوي ديگر، پژوهش روي رويه‌هاي درماني تازه معمولا نيازمند تعداد بسيار زيادي از بيماران است. اما واکسن‌ها به آساني به بدن داوطلبان سالم تزريق مي‌شوند تا تعيين گردد کدام يک از آن‌ها بيمار مي‌شود. پژوهش‌ روي رويه‌هاي درماني ضمنا شکلي شلخته دارند، زيرا بسياري از بيماران بستري شده در بيمارستان معمولا ترکيبي از تراپي‌هاي مختلف را دريافت مي‌کنند.

آلبرت ريزو، مدير ارشد درماني در اتحاديه ريه آمريکا مي‌گويد که گرچه جاي تاسف دارد که شمار بسيار زيادي از مردم به کوويد-۱۹ مبتلا شده‌اند، اما تعداد زيادان بيماران باعث شده که پژوهش‌هاي درماني سرعت بگيرند و متخصصين بهتر قادر به تشخيص آن‌چه به مردم بيشترين کمک را مي‌رساند بوده‌اند. او مي‌گويد: «اکنون صنعت درمان يا سيستم سلامت دانش بسيار بيشتري راجع به چگونگي درمان بيماران به دست آورده‌ است».

پزشکان آموخته‌اند که وقتي امکانش وجود دارد، بايد از استفاده از ونتيلاتورها خودداري کرد، بايد به پايش سطح اکسيژن خون در بيماراني که بيشترين ريسک را دارند پرداخت و رويه‌هاي درماني نيز بايد درست در برهه‌اي استفاده شوند که بيشترين تاثيرگذاري را نشان مي‌دهند.

واکسن‌ها بدن را به نابودي ويروس‌ها تحريک مي‌کنند

واکسن‌ها به سيستم ايمني موجود در بدن آموزش مي‌دهند که چطور مي‌توان ويروس را پيش از اينکه به صورت گسترده وارد سلول‌ها شود نابود سازد.
واکسن‌هاي فايزر و مدرنا هرکدام تا ۹۴ درصد موثر واقع مي‌شوند و واکسن AstraZeneca نيز ظاهرا به صورت ميانگين، تاثيرگذاري ۷۰ درصدي دارد. فايزر قصد ۶.۴ ميليون دوز از واکسن خود را به صورت اضطراري به دست رگولاتوري‌هاي آمريکايي رساند و مدرنا هم انتظار دارد که تا پايان سه‌ماهه نخست ۲۰۲۱، بين ۱۰۰ الي ۱۲۵ ميليون دوز روانه بازار کند.
هر سه واکسن از حمايت مالي عمليات Warp Speed برخوردار بوده‌اند که هدفش از ابتدا، توليد و توزيع ۳۰۰ ميليون دوز واکسن تا پايان ماه ژانويه ۲۰۲۱ بوده است. اين برنامه سرمايه‌اي بالغ بر ۱۲ ميليارد دلار در اختيار هر پيمانکار قرار داد تا به روند توسعه و تست هشت کانديداي مختلف براي تبديل شدن به واکسن اصلي آمريکا سرعت ببخشد.
از سوي ديگر اما Warp Speed به حمايت مالي از تنها از سه رويه درماني پرداخته که تمام آن‌ها مبتني بر آنتي‌بادي‌هاي مونوکلونال هستند.

واکسن‌ها بيشترين مقرون به صرفگي را به ازاي هر دلار دارند
  متخصصين مي‌گويند که سرعت بسيار بالاي توسعه واکسن کرونا ويروس نبايد باعث نگراني شود.
آن‌ها عقيده دارند که توسعه سريع واکسن کوويد-۱۹ در قياس با بيماري‌هاي پيشين به اين معنا نيست که داريم کارها را به شکلي هول هولکي انجام مي‌دهيم و در واقع اکنون به تکنولوژي‌هاي بهتر دسترسي دارد. آن‌ها به تکنولوژي mRNA و توالي‌يابي ژنتيکي اشاره مي‌کنند. براي درک بهتر موضوع مي‌توانيد اين مثال را در ذهن داشته باشد. درحالي که سفر کردن از يک سوي درياي آتلانتيک به سوي ديگر در دهه ۱۸۰۰، سفري دو هفته‌اي با قايق بود، در دنياي امروزي مي‌توانيم ظرف چند ساعت همان مسافت را طي کنيم.

با درنظرگيري همين موضوع، متخصصين مي‌گويند که داروها ارزش کمتري نسبت به واکسن‌ها دارند. به عقيده بل: «اگر من در حال کنترل کردن سرمايه‌هاي تخصيص يافته بودم، سعي مي‌کردم منابع را صرف چيزي کنم که به نظرم بيشترين مقرون به صرفگي به ازاي هر دلار را دارد. يعني من سرمايه را صرف توسعه واکسن مي‌کردم».

محققان هنوز نتوانسته‌اند دارويي بيابند که ارزان باشد، به آساني توزيع شود و تاثيري معنادار روي بيماراني بگذارد که به شکلي وخيم مبتلا به کوويد-۱۹ شده‌اند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar