سلام فضا من ایرانم؛ ایران پس از ۸ پرتاب ماهواره

ايران از سال ۸۸ با پرتاب ماهواره "اميد" وارد باشگاه جهاني فضا شده است و در اين مسير سازمان فضايي ايران برنامه‌ريزي براي استفاده از فضا و گسترش فناوري‌هاي فضايي در کشور با استفاده از دانش بومي و همکاري‌هاي بين‌المللي را در دستور کار خود قرار داد و توسعه فناوري ماهواره‌اي و مخابرات فضايي، سنجش از دور، پرتاب و حمل و نقل فضايي، توسعه ايستگاه‌هاي زميني و زيرساخت‌هاي مناسب جهت هدايت و کنترل ماهواره‌ها و همچنين تربيت نيروي انساني از محورهاي فعاليت‌ اين سازمان است.

با ايجاد زير ساخت‌هاي علمي کشور توانست علاوه بر طراحي و ساخت ماهواره به سمت پرتاب آنها برود که اين امر با توسعه پايگاه‌هاي فضايي محقق شد که از آن جمله مي‌توانيم به پايگاه‌هاي فضايي "پايانه فضايي امام خميني استان سمنان"، "پايگاه فضايي قم"، "مرکز فضايي البرز" و "پايگاه فضايي چابهار" اشاره کرد.

پايگاه فضايي سمنان مجموعه‌اي فضايي در جنوب‌غربي استان سمنان است که به عنوان بزرگ‌ترين پايانه فضايي کشور به شمار مي‌رود. سکوي پرتاب ماهواره‌بر جمهوري اسلامي ايران با توانايي حمل محموله يک تني که در روز ۱۵ خرداد ماه سال ۱۳۹۱ افتتاح شد، يکي از بخش‌هاي پايگاه فضايي سمنان است.

پايگاه فضايي چابهار نيز به عنوان طرح کلان در دستور کار سازمان فضايي است که هدف‌گذاري فضايي ايران در اين منطقه دستيابي به مدار ژئو است. اين پايگاه به عنوان يک مرکز پرتاب غيرنظامي پيش‌بيني شده و قرار است در زمينه پرتاب موجود زنده، پرتاب ماهواره‌هاي سنجشي و ماهواره مخابراتي در مدار زمين اهنگ فعاليت کند.

علاوه بر توسعه پايگاه‌هاي فضايي، توسعه ماهواره‌برها نيز در دستيابي کشور به چرخه طراحي تا توليد ماهواره‌هاي بومي مؤثر بوده است. ماهواره‌بر سفير در سال ۱۳۸۷، "سيمرغ-۲" در سال ۱۳۹۶ طراحي و ساخته شد و پس از آن ماهواره‌برهاي "سرير" و "سروش" براي حمل ماهواره‌ها عرضه شدند.

با اين زير ساخت‌ها کشور موفق به پرتاب ۸ ماهواره شد که برخي از آنها موفق و برخي از آنها ناموفق بوده است.

"اميد"؛ اميدبخش محققان در توسعه فناوري فضايي

ماهواره تحقيقاتي "اميد"، نخستين ماهواره ساخت کشور ايران است که تمام تجهيزات آن در سازمان فضايي ايران طراحي و توليد شده ‌است. ساخت "اميد" از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز و طي دو سال آماده انجام تست‌ شد. اين ماهواره در روز ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ و در سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي ماهواره‌بر "سفير-۱" در مدار فضا قرار گرفت. ماهواره‌ آن در مدار بيضوي با حضيض ۲۵۰ کيلومتري و اوج حدود ۵۰۰ کيلومتري در فضا قرار داشت.

اين ماهواره که از نوع ماهواره‌هاي سبک است، با هدف برقراري ارتباطات متقابل ماهواره و ايستگاه زميني، تعيين مشخصات مداري و انجام تله متري مشخصات زير سامانه‌ها در مدار زمين قرار داده شده است. "اميد" پس از آرام گرفتن در مدار هر ۲۴ ساعت ۱۴ بار به دور زمين مي‌چرخيد و در هر دور توسط ايستگاه‌هاي زميني دورسنجي و بردسنجي کنترل و هدايت مي‌شد. اين ماهواره با دو باند فرکانسي و ۸ آنتن، اطلاعات را به زمين ارسال و از زمين دريافت مي‌کرد.

"اميد" در ۵ ارديبهشت ۱۳۸۸ با جو غليظ مناطق غربي آمريکاي جنوبي و اقيانوس آرام برخورد کرد و به کار ۸۲ روزه خود پايان داد.

"رصد"؛ دومين ماهواره ايراني در فضا

ماهواره رصد، دومين ماهواره ايراني و ساخته شده در دانشگاه مالک اشتر است. اين ماهواره توسط ماهواره‌برهاي حامل ايراني به فضا فرستاده شد. اين ماهواره همچنين نخستين ماهواره تصويربرداري ايران محسوب مي‌شود که با نام کامل "رصد-۱"، در روز ۲۵ خرداد سال ۱۳۹۰ به فضا پرتاب شد. "رصد" در روز ۱۵ تير ماه سال ۱۳۹۰ مجددا وارد جو شد و به عمر تقريباً سه هفته‌اي خود پايان داد.

اين ماهواره با ماهواره‌بر "سفير رصد" که يک ماهواره‌بر دو مرحله‌اي است، در مدار بيضوي حضيض ۲۶۰ کيلومتر به فضا پرتاب شد.

"رصد" اولين ماهواره‌اي بود که براي تأمين برق مورد نياز خود به صفحات خورشيدي متصل بر ديواره ماهواره و باتري يا باتري‌هاي داخلي مجهز بود. اين ماهواره همچنين از زيرسيستم کنترل توليد و توزيع جريان الکتريکي بهره مي‌برد که اين ماهواره را قادر مي‌کرد در بخش تاريک مدار از باتري‌ها استفاده کند و در بخش روشن آنها را شارژ کند.

دقت تصوير دوربين به‌کار رفته در "رصد" که نخستين گام ايران در داشتن يک ماهواره مستقل تصويربرداري از پديده‌هاي زمين محسوب مي‌شد، ۱۵۰ متر اعلام شد.

ماهواره نويد

ماهواره نويد دانشگاه علم و صنعت در صبح روز ۱۳ بهمن سال ۱۳۹۰ توسط ماهواره‌بر "سفير نويد" با موفقيت به فضا پرتاب و در مدار بيضوي با حضيض ۲۷۰ کيلومتر و اوج ۳۶۰ کيلومتر تزريق شد. ارتباط با اين ماهواره از طريق ۵ ايستگاه زميني مستقر در شهرهاي "مشهد"، "تبريز"، "ماهدشت"، "قشم" و "بوشهر" صورت گرفت و سيگنال رنجينگ اين ماهواره در ايستگاه قشم دريافت شد که اين امر به معناي قرارگيري صحيح ماهواره، صحت عملکردي آن و ردگيري آن تلقي مي‌شود.

"نويد" با وزن ۵۰ کيلوگرم براي تزريق در مداري با ارتفاع ۳۷۰ کيلومتر طراحي شده بود که داراي طول عمر مداري دو ماه بود و هر شبانه روز ۶ بار از فراز ايران عبور مي‌کرد و در ديد ايستگاه‌هاي زميني قرار مي‌گرفت. ماموريت سطح يک "نويد" تصويربرداري از سطح زمين در طيف مرئي با قدرت تفکيک مناسب براي ماموريت محوله و ارسال تصاوير و اطلاعات پايشي سيستم در مدار LEO به ايستگاه‌هاي زميني است.

تصاوير دريافتي از ماهواره نويد داراي کاربردهاي عملياتي در حوزه‌هاي جو و علوم هواشناسي، منابع و بلاياي طبيعي است.

فجر؛ فضايي شد

ماهواره "فجر" به عنوان اولين ماهواره با مأموريت انتقال مداري کشور با قابليت تغيير مدار ۲۵۰ تا ۴۵۰ کيلومتر بيضوي به مدار ۴۵۰ کيلومتر دايره‌اي با استفاده از پيشبرنده گاز سرد (تراست گاز سرد) بود که سبب افزايش طول عمر ماهواره به مدت ۱۰۵ سال مي‌شد.

اين ماهواره با کمک ماهواره‌بر سفير B۱ در ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ از پايگاه فضايي سمنان به فضا پرتاب شد. اين ماهواره‌بر قابليت حمل ماهواره را تا وزن ۵۰ کيلوگرم در مدار بيضوي ۳۰۰ تا ۴۵۰ کيلومتري داشت. اين ماهواره با اعلام پايگاه n۲yo.com در روز ۶ اسفند ۱۳۹۳ سقوط کرد.

ماهواره دانشگاهي پيام

ماهواره "پيام" بامداد روز ۲۵ دي ماه سال ۱۳۹۷ با ماهواره‌بر سيمرغ به فضا پرتاب شد، اما بنا به اعلام محمدجواد آذري جهرمي وزير ارتباطات، اين پرتاب با موفقيت همراه نبود و ماهواره پيام در مدار قرار نگرفت.

اين ماهواره که با مشارکت چهار دانشکده مهندسي هوافضا، برق کامپيوتر و مکانيک دانشگاه صنعتي اميرکبير ساخته شده، از سري ميکرو ماهواره‌هاي توسعه فناوري فضايي بود که به منظور تصويربرداري سه‌طيفي (سبز- قرمز و مادون قرمز نزديک) و پانکروماتيک از محدوده ايران (به‌صورت نزديک به زمان‌واقعي و ذخيره- ارسال)، ذخيره و ارسال پيام (S&F) و اندازه‌گيري تشعشعات فضايي، طراحي شده بود.

طراحي اين ماهواره از سال ۱۳۸۴ آغاز شد و با وزن ۱۰۰ کيلوگرم و ارتفاع مداري ۵۰۰ کيلومتر و با شيب مداري ۵۵ درجه و تصاويري با دقت ۴۵ متر ارسال مي‌کرد.

"دوستي" در رسيدن به فضا ناکام ماند

ماهواره "دوستي" دومين پرتاب ناموفق در سال ۹۷ بود که به کارفرمايي سازمان فضايي ايران، توسط دانشگاه صنعتي شريف طراحي و ساخته شده است. "دوستي" به صورت خاص، با هدف توسعه و دستيابي به فناوري‌هايي که براي اولين بار در ماهواره‌هاي بومي نصب شده و مورد استفاده قرار مي‌گيرند، طراحي و ساخته شده است. از جمله اين فناوري‌ها، کنترل وضعيت سه محوره، OBDH مقاوم در برابر خطا،‌ سامانه کنترل حرارت نيمه‌فعال و سلول‌هاي خورشيدي توليدشده در کشور با قابليت بهره‌برداري در محيط فضا را مي‌توان برشمرد.

بيشينه طول عمر عملياتي اين ماهواره يک سال و طول عمر بالستيکي آن متناسب با مدار آن تعيين شده بود. اين ماهواره با جرم ۵۲ کيلوگرم، با توجه به دسته‌بندي مرسوم ماهواره‌ها از منظر جرم، يک ميکرو ماهواره محسوب مي‌شد. مدار اين ماهواره بيضوي و در دسته مدارهاي کم ارتفاع (LEO)، با ارتفاع اوج و حضيض به ترتيب برابر با ۳۱۰ و ۲۵۰ کيلومتر و شيب مداري ۵۵ درجه بود. انرژي مورد نياز اين ماهواره با بهره‌مندي از باتري و پانل‌هاي خورشيدي حاصل مي‌شد.

اقيانوس هند ميزبان "ظفر" شد

ماهواره "ظفر-۱" دانشگاه علم و صنعت در ساعت ۱۹ و ۱۵ دقيقه روز ۲۰ بهمن ماه سال ۱۳۹۸ با ماهواره‌بر "سيمرغ" به مدار ۵۳۰ کيلومتري پرتاب شد و در مرحله سوم پرتاب به دليل نرسيدن به سرعت لازم سقوط کرد.

اين ماهواره پس از ۸ دقيقه نتوانست در مدار قرار گيرد و با سرعت ۶ هزار و ۵۳۳ کيلومتر بر ساعت در ارتفاع ۵۴۱ کيلومتري باقي ماند و ارتباط زميني آن قطع شد و به گفته وزير ارتباطات اين ماهواره در اقيانوس هند آرام گرفت.

پرتاب اولين ماهواره نظامي

ماهواره "نور-۱" به عنوان نخستين ماهواره نظامي جمهوري اسلامي ايران صبح روز چهارشنبه ۳ ارديبهشت ماه سال جاري از ماهواره‌بر ۳ مرحله‌اي "قاصد" از کوير مرکزي ايران توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با موفقيت پرتاب شد و در مدار ۴۲۵کيلومتري زمين قرار گرفت.