"از خودگذشتگی متحیرکننده‌ی" زنبورها، دانشمندان را گیج کرد

به نقل از ديلي‌ميل، محققان از انگلستان ۲۰ هزار نوزاد زنبور کاغذي و مراقبانشان را در ۹۱ کلوني متفاوت در پاناما و اطراف کانال پاناما مورد بررسي قرار دادند. اين زنبورها از نوع کاغذي(paper) نوگرمسيري(Neotropical) بودند.

زنبورهاي پيپر از نوعي مواد خاکستري و قهوه‌اي شبيه به کاغذ که از الياف گياهان جويده شده و بزاق توليد مي‌شود لانه مي‌سازند و به اين دليل آن‌ها را زنبورهاي پيپر يا کاغذي مي‌نامند.

اين گروه دريافتند که هرچه تعداد زنبورهاي بالغ يک کلوني بيشتر مي‌شود فايده‌ي زنبورهاي کارگر کمتر مي‌شود. بنابراين بعضي از آن‌ها فرصت پيدا مي‌کنند تا به کمک خويشاوندان دورتر خود که در همسايگي‌شان زندگي مي‌کنند و کلوني‌هاي کوچکتري هستند و نيروي کار کمتري دارند بروند. اين کار فداکارانه و نوع دوستانه است زيرا براي زنبور کارگر وقت‌گير و انرژي‌بر است. اما فايده‌هاي ديگري نيز دارد. کمک به خويشاوندان دور باعث مي‌شود احتمال ماندگاري دي‌ان‌اي آنها بيشتر شود.

پاتريک کندي(Patrick Kennedy) يک زيست‌شناس از دانشگاه بريستول و نويسنده‌ي اين مقاله مي‌گويد: اين زنبورها مانند خانواده‌هاي ثروتمند عمل مي‌کنند که به پسرعمويشان کمک مي‌کنند. او افزود: اگر نتوانيد به اقوام نزديک خود کمکي کنيد مي‌توانيد به اقوام دورتر خود کمک کنيد.

اندي رادرفورد(Andy Radford) بوم‌شناس رفتاري از بريستول و همچنين يکي از نويسندگان مقاله توضيح مي‌دهد: با کمک به خويشاوندان دورتر که در همسايگي زندگي مي‌کنند و مراقبان کمتري دارند اين زنبورها مي‌توانند ميزان بيشتري از ژن‌هايشان را انتقال بدهند.

ما معتقديم اصولي مشابه از بازده نزولي مي‌تواند رفتار متناقض "نوع‌دوستي" در بسياري از حيوانات را توضيح دهد.

دکتر کندي افزود: اين کمکي که زنبورهاي پيپر در مرکز و جنوب آمريکا به ساير کلوني‌ها مي‌کنند بسيار عحيب است مخصوصا وقتي بدانيد که بيشتر حشرات از جمله زنبورهاي پيپر، مورچه‌ها و زنبور عسل رفتاري بسيار خصمانه با غريبه‌ها دارند.

براي درک اين رفتار گيج‌کننده ما مدل‌هاي رياضي را با مشاهدات ميداني ترکيب کرديم و بارها مورد گزش زنبورها قرار گرفتيم اما ارزشش را داشت زيرا نتايج ما نشان مي‌دهد که تعداد زنبورهاي کارگري که در کلوني هستند مي‌تواند بيش از حد نياز شود.

وجود يک زنبور بالغ در کلوني با تعداد کمي لارو تقريبا بي مصرف است و بهترين کار مراقبت از لاروهاي ديگر زنبورهاست.

اين‌ که اين شکل از "نوع‌دوستي" چگونه در طبيعت شکل گرفته سوالي است که از زمان چارلز داروين وجود دارد زيرا آن طور که به نظر مي‌رسد کمک به ديگران راهي براي انتقال ژن به نسل‌هاي آينده نيست.

با اين‌ حال پروفسور رادفورد (Radford)مي‌گويد: در سال ۱۹۶۴ ويليام دي هميلتون(W. D. Hamilton) زيست‌شناس افسانه‌اي قانون اصلي "نوع دوستي" حيوانات را کشف کرد.

وي افزود: به خويشاوندتان کمک کنيد زيرا آن‌ها ژن‌هاي مشترک زيادي با شما دارند و در نتيجه ژن‌هاي مشابه شما پيروز خواهند بود

پروفسور هميلتون زنبورهاي پيپر را نيز مورد مطالعه قرار داده بود اما هنگام بررسي زنبورهاي پوليستس(Polistes) در برزيل سردرگم شد زيرا مشاهده کرد که اين زنبورها خويشاوندان نزديک خود را رها مي‌کنند و به کمک اقوام دورتر خود مي‌روند.

با اين حال يافته‌هاي جديد نشان مي‌دهد که چگونه زنبورهاي پيپر مي‌توانند در شرايط خاص به خويشاوندانشان کمک کنند و از اين کار فوايدي براي تکامل کسب کنند.

اين مقاله براساس مطالعات قبلي سيريان سامنر(Seirian Sumner) يک بوم‌شناس رفتاري از کالج لندن و يکي از نويسندگان اين مقاله، نوشته شده است. در مطالعات پيشين نشان داده شده بود که بيش از نيمي از زنبورهاي پانامايي در لانه‌هاي ديگر زنبورها در حال کمک هستند.

سيريان سامنر مي‌گويد: اين زنبورها درهاي جديدي به روي مطالعه‌ي تکامل "نوع‌دوستي" مي‌گشايند. اتفاقات زيادي در لانه‌هاي آن‌ها رخ مي‌دهد مانند کشمکش، ازخودگذشتگي و مبارزه‌ي گروهي در مقابل بيگانگان براي بقا. پروفسور سامنر در پايان افزود: اگر ما مي‌خواهيم نحوه‌ي رشد جوامع را بدانيم بايد نگاهي دقيق‌تر به زنبورها بياندازيم.

تمام يافته‌هاي اين مطالعه در مجله‌ي Nature Ecology & Evolution منتشر شده است.