روشی برای تشخیص مایعات زیستی در صحنه جرم

تشخيص وجود ترشحات زيستي در صحنه جرم و سپس تشخيص نوع آن مي‌تواند در ورود به مرحله‌هاي مهم بعدي مثل آناليز DNA و تعيين هويت فرد، بسيار راهگشا باشند. متداول‌ترين مايعاتي که در صحنه جرم به جا مي‌مانند، شامل خون، مايع مني و بزاق است. در موارد کم‌تر اين مايعات مي‌توانند شامل مايعات واژينال، ادرار و عرق نيز باشند.

با توجه به کم‌بودن نمونه، امکان تخريب ماده ژنتيکي نمونه‌ها در شرايط مختلف و ... انتخاب يک روش آزمايشگاهي دقيق براي شناسايي نمونه‌هاي صحنه جرم اهميت بسيار زيادي دارد.

با توجه به نکات مطرح‌شده، محققان پژوهشگاه علوم انتظامي و پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيک و زيست‌فناوري، با انجام مطالعه‌اي، از روش‌هاي بيان mRNA بافتي براي شناسايي نمونه‌هاي رايج صحنه جرم مثل خون، مايع مني و بزاق، استفاده کردند. در اين مطالعه سعي شد با روش‌هاي بهينه، با کم‌ترين امکانات و بدون وابستگي به کيت‌هاي گران‌قيمت، نمونه‌هاي واقعي صحنه جرم شناسايي شود.

براي انجام اين مطالعه نمونه‌هاي زيستي (خون، بزاق و مايع مني) به صورت تازه و خشک‌شده (روي کاغذ و درون ويال) در بازه‌هاي زماني يک و پنج ماه جمع‌آوري شدند. مراحل آزمايش بر روي 10 نمونه خون از افراد مختلف، شش نمونه مايع مني افراد مختلف و 10 نمونه بزاق از 10 فرد متفاوت تکرار شد. در مرحله آخر کليه مراحل آزمايش بر روي 9 نمونه مجهول (از آمايشگاه تشخيص هويت ناجا و پنج نمونه تهيه شده در پژوهشگاه) و پنج نمونه معلوم به عنوان کنترل مثبت، انجام شد.

نتايج بررسي‌ها نشان داد که روش معرفي شده در اين مطالعه در تشخيص صحيح سه مورد از چهار نمونه حقيقي صحنه جرم موفق بوده است و فقط در يک مورد نمونه زيستي را اشتباه شناسايي کرده است. همچنين پنج نمونه تهيه شده از افراد مختلف نيز در اين روش به درستي تشخيص داده شد.

در اين مطالعه شرايط استخراج RNA و واکنش PCR براي اين‌گونه مطالعات بهينه شد و امکانات مورد نياز، تکنيک‌ها و هزينه انجام کار مورد بررسي قرار گرفت.

نتايج اين مطالعه نشان داد که با استفاده از اين تکنيک‌ها حتي پس از پنج ماه مي‌توان RNA را از سطوح خشک و در شرايط محيط استخراج کرد و مورد بررسي قرار داد. با وجود اينکه ژل الکتروفورز حاصل از آن‌ها، فرآيند تخريب RNA را نشان مي‌داد ولي با اين حال از لحاظ کمي و کيفي مي‌توان از اين روش جهت فرآيندهاي پايين‌دستي استفاده کرد.

پژوهشگران اين مطالعه مي‌گويند براي کاهش احتمال پاسخ‌هاي مثبت کاذب و افزايش کارايي اين روش‌ها، براي شناسايي نمونه‌هاي مخلوط، استفاده همزمان از چندين مارکر و انجام روش Real time PCR توصيه مي‌شود.

در انجام اين طرح پژوهشي احسان رعنايي پيرمردان و شيرين جليلي؛ محققان پژوهشگاه علوم انتظامي و مطالعات اجتماعي ناجا و زهرا سهيلا سهيلي؛ پژوهشگر و دانشيار پزشکي مولکولي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيک و زيست‌فناوري، مشارکت داشتند.

يافته‌هاي اين مطالعه، پاييز سال جاري به صورت مقاله علمي پژوهشي با عنوان «تشخيص انواع مايعات زيستي باقيمانده در صحنه جرم به روش بررسي بيان mRNAهاي خاص بافتي و انجام واکنش PCR» در فصل‌نامه پژوهش‌هاي اطلاعاتي و جنايي، زير نظر دانشگاه علوم انتظامي امين، منتشر شده است.