زنبورهایی که ما نادانسته از آنها متنفریم!

پروفسور "سيريان سامنر" از کالج دانشگاهي لندن به گاردين گفت: وقتي به غريبه‌ها مي‌گويم که من روي زنبورهاي بي‌عسل مطالعه مي‌کنم، آنها مي‌گويند اوه، چه فايده‌اي دارد؟ چرا به جاي آن روي زنبورهاي عسل مطالعه نمي‌کنيد؟ آنها بسيار مفيدتر هستند.

زنبورهاي بي‌عسل حشراتي هستند که در راسته پرده‌بالان و زيرراسته باريک‌تنه‌داران قرار دارند. زنبورهاي بي‌عسل نقشي بسيار حياتي در کنترل جمعيت حشرات و دفع طبيعي آفات دارند، چرا که تقريباً تمام گونه‌هاي حشراتي که آفت کشاورزي و باغداري محسوب مي‌شوند، دست‌کم يک گونه زنبور بي‌عسل به عنوان شکارچي يا انگل آنها وجود دارد. به همين دليل استفاده از زنبورهاي بي‌عسل براي کنترل بيولوژيکي آفات در حال گسترش است.

زنبورهاي بي‌عسل بيش از صد هزار گونه دارند. بيشتر آنها زندگي انگلي و انفرادي دارند، اما برخي هم زندگي اجتماعي دارند و کندوهايي شبيه به کندوهاي زنبور عسل مي‌سازند، اما هيچ يک از آنها عسل توليد نمي‌کنند. بيشتر آنها همه‌چيزخوارند و از شهد گل‌ها، ميوه‌هاي افتاده و لاشه‌ها تغذيه مي‌کنند. اکثر زنبورهاي بي‌عسل نقشي در گرده‌افشاني ندارند، اما تعداد کمي از آنها در گرده‌افشاني مشارکت مي‌کنند. به ويژه زنبورهاي انجير که تنها گرده‌افشان درختان انجير محسوب مي‌شوند و اهميت حياتي در بقاي اين درختان دارند.

گفتني است که با وجود اين همه فايده، مطالعه‌اي در تابستان سال ۲۰۱۸ نشان داد که به طور کلي مردم از زنبورهاي بي‌عسل متنفر هستند.

"سامنر" توضيح داد: واضح است که ما با زنبورهاي بي‌عسل ارتباط عاطفي بسيار متفاوتي نسبت به زنبورهاي عسل داريم. ما مدت‌هاست که با زنبورهاي عسل با هماهنگي و دوستي زندگي مي‌کنيم و برخي از گونه‌هاي آنها را اهلي مي‌کنيم تا برايمان عسل توليد کنند، اما رفتار ما با زنبورهاي بي‌عسل اغلب ناخوشايند است، چرا که آنها را حشراتي مزاحم تلقي مي‌کنيم و از نيش آنها مي‌ترسيم و باعث خراب شدن پيک‌نيک‌ها مي‌دانيم و همچنين در خانه‌هاي ما لانه‌سازي مي‌کنند.

وي افزود: برخلاف اين موضوع، ما بايد تصوير منفي از اين زنبورها را اصلاح کنيم، چرا که آنها مزاياي زيست محيطي زيادي براي سياره ما دارند. آنها نيز به مانند زنبورهاي عسل با کاهش جمعيت چشمگيري روبرو هستند و اين چيزي است که جهان توانايي جبران آن را ندارد.

"سامنر" مي‌گويد که زنبورهاي بي‌عسل فوايد بسيار گرانبهايي دارند. مي‌توان از آنها براي کنترل آفات آن هم بدون استفاده از حشره‌کش‌ها و همچنين براي گرده افشاني گياهان استفاده کرد. ضمن اينکه از سم آنها مي‌توان در تحقيقات پزشکي، به عنوان مثال براي درمان‌هاي سرطان استفاده کرد و حتي مي‌توان آنها را به عنوان يک جايگزين پروتئين به جاي گوشت مصرف کرد.

اکنون ضروري است که ما اهميت آنها در اکوسيستم‌هاي خود درک کنيم تا شاهد کاهش بيشتر جمعيت آنها نباشيم.

به گفته "سامنر"، زنبورهاي بي‌عسل حداقل از ۹۶۰ گونه گياهي بازديد مي‌کنند و ۱۶۴ گونه از آنها از جمله ارکيده کاملاً براي گرده افشاني به آنها وابسته هستند. بنابراين براي حمايت از اين زنبورها نيازي نيست بيشتر از اين به دنبال دليل باشيم.

همچنين مشخص شده است که اکثر زنبورهاي بي‌عسل نيش نمي‌زنند. طبق گفته "نشنال جئوگرافيک" بيشتر زنبورهاي بي‌عسل در واقع گونه‌هاي منزوي و بدون نيش هستند و همه آنها با کنترل جمعيت آفات بيش از ضرر رساندن به انسان، فايده دارند.

اما چرا اين زنبورها شهرت بدي پيدا کرده‌اند؟ شايد شکل بدن آنها باشد که ما را به ترس از نيش خوردن از جانب آنها سوق مي‌دهد. همچنين ممکن است مزاياي بسيار آنها به اندازه کافي تبليغ نشده باشد.

اين مطالعه در مجله Biological Reviews منتشر شده است و ۵۰۰ گزارش علمي درباره زنبورهاي بي‌عسل را در بر مي‌گيرد.