بزرگ‌ترین انفجار کیهانی توسط چندین تلسکوپ ثبت شد

اين انفجار بزرگ گاما ترکيبي از پرتوهاي روشن گاما و اشعه گاما بود که از يک جرم آسماني در فاصله‌ي دور ساطع و در آسمان مشاهده شد.

اين پديده توسط تلسکوپ‌هاي فضايي فمي(Fermi) و سوئيفت(Swift) با کمک تلسکوپ قدرتمند استريوسکوپي زميني(H.E.S.S) در کشور ناميبيا(Namibia) ثبت شد.

به رغم فاصله‌ي بسيار زياد پرتوهاي اين انفجار که از سوي صور فلکي اريدانوس(Eridanus) مي‌آمد، توسط تلسکوپ‌ها مشاهده شد.

گروه آلماني که آن را مشاهده کردند مي‌گويند: اين پرانرژي‌ترين پرتو گاماي مشاهده شده تاکنون است. انفجارهاي قبلي به طور متوسط در فاصله‌ي ۲۰ ميليارد سال نوري از زمين قرار داشتند.

اين انفجار که "GRB ۱۹۰۸۲۹A" نام دارد، اولين بار در اوت ۲۰۱۹ کشف شد. اين مشاهدات نظريه‌ مربوط به نحوه‌ي ايجاد پرتوهاي گاما در اين انفجارهاي‌ بزرگ ستاره‌اي که باعث ايجاد سياه‌چاله مي‌شوند به چالش مي‌کشد.

دکتر اندرو تيلور (Andrew Taylor) از مرکز سنکروترون الکترون آلمان، يکي از نويسندگان اين مقاله مي‌گويد: زماني که اين انفجار رخ داد ما توانستيم درخشش پرتوهاي گاما را به مدت چند روز مشاهده و دنبال کنيم.

فاصله‌ي به نسبت کم با اين انفجار به محققان امکان اندازه‌گيري دقيق طيف پرتوهاي منتشر شده پس از انفجار را داد که شامل فوتون‌هاي پرانرژي مي‌شود.

ادنا رويز ولاسکو(Edna Ruiz-Velasco)، دانشجوي دکتري از موسسه‌ي فيزيک هسته‌اي مکس‌پلانک در آلمان نيز در اين تحقيقات حضور داشت. او مي‌گويد که آنها قادر به تعيين طيف پرتوها تا اندازه‌ي ۳.۳ ترا الکترون ولت بودند که يک تريليون برابر انرژي فوتون‌ها در نور مرئي است.

محققان توانستند پرتوهاي باقي‌مانده پس از انفجار "GRB ۱۹۰۸۲۹A" را به مدت سه روز دنبال کنند. در حالي که پرتوهاي انفجارهاي پيشين که در فاصله‌ي دورتري قرار داشتند تنها براي مدت چند ساعت پس از انفجار اوليه قابل مشاهده بود.

سيليويا زو(Sylvia Zhu) دانشمند مرکز سنکروترون الکترون آلمان و يکي از نويسندگان اين مقاله مي‌گويد: انفجار اين ستاره‌ها دو مرحله دارد. در مرحله‌ي اول که ده‌ها ثانيه به طول مي‌انجامد و سريع است و مرحله‌ي دوم که طولاني‌تر است و پرتوهاي پس از انفجار به آرامي در آن محو مي‌شوند.

نتايج مشاهدات شباهت قابل توجهي بين اشعه ايکس و اين پرتوهاي پرانرژي گاما نشان داد. بر طبق نظريه‌ها اين دو پرتو توسط مکانيسم‌هاي متفاوتي ايجاد مي‌شوند، اما مشاهدات "GRB ۱۹۰۸۲۹A" نشان مي‌دهد که هر دوي اين پرتوها به طور همزمان محو شده‌اند و همچنين طيف‌هاي آنها با يکديگر تطابق داشته است. اين نتايج نشان‌دهنده‌ي شواهدي قوي مبني بر آن است که اشعه‌ي ايکس و پرتوهاي پرانرژي گاماي اين انفجار توسط مکانيسمي مشابه توليد شده‌اند.

براي بررسي بيشتر اين موضوع بايد مطالعات بيشتري بر روي اين انفجار انجام شود.

اين مقاله در مجله‌ي "ساينس"(Science) منتشر شده است.