تفاوت‌های باکتری و ویروس در چیست؟

مجله ايلياد/عفونت‌هاي باکتريايي و عفونت‌هاي ويروسي شباهت‌هاي زيادي به يکديگر دارند. هر دوي اين عفونت‌ها توسط موجودات ميکروسکوپي ايجاد مي‌شوند و شيوع آن‌ها از طريق سرفه و عطسه کردن، تماس با افراد آلوده، تماس با سطوح آلوده و غذا و آب آلوده و همچنين از طريق حيوانات خانگي رخ مي‌دهد.

ميکروب‌ها هم مي‌توانند باعث عفونت‌هاي حاد شوند که به سرعت از بين مي‌روند و هم مي‌توانند عفونت‌هاي مزمن ايجاد کنند و فرد مبتلا را چندين هفته، ماه يا حتي کل طول عمر درگير کنند. برخي از عفونت‌ها نيز به صورت مخفي ايجاد مي‌شوند و علائمي ندارند و پس از ماه‌ها و سال‌ها خودشان را نشان مي‌دهند. بيماري‌هايي که باکتري‌ها و ويروس‌ها ايجاد مي‌کنند، مي‌توانند خفيف، متوسط و شديد باشند.

در تاريخ بشريت ميليون‌ها نفر بر اثر بيماري‌هاي باکتريايي و ويروسي جان خود را از دست داده‌اند. از بين آن‌ها مي‌توان به دوره‌ي مرگ سياه اشاره کرد که در آن باکتري «يرسينيا پستيس» باعث مرگ افراد زيادي شد و ويروس «واريولا» نيز باعث بروز بيماري آبله شد و جان انسان‌هاي زيادي را گرفت. در قرن اخير عفونت‌هاي ويروسي باعث بروز دو همه‌گيري بزرگ شده است؛ سال‌هاي ۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹ ميلادي آنفلوآنزاي اسپانيايي بين ۲۰ تا ۴۰ ميليون نفر را کشت و کروناويروس جديد نيز از سال ۲۰۱۹ تا کنون بالغ بر ۳ ميليون نفر را کشته است. البته ويروس HIV نيز تا سال ۲۰۱۹ حدود ۳۳ ميليون نفر را در سراسر دنيا کشته است.

---

بازار

---

علائم عفونت‌هاي ويروسي و باکتريايي مي‌توانند مشابه باشند و عموماً شامل عطسه و سرفه، تب، التهاب، حالت تهوع، اسهال و خستگي مي‌شود. همه‌ي اين‌ها راه‌هايي هستند که سيستم ايمني بدن سعي مي‌کند به کمک آن‌ها از شر عفونت موجود در بدن خلاص شود. با اين حال تفاوت‌هاي زيادي نيز بين عفونت‌هاي باکتريايي و ويروسي وجود دارد که اکثر آن‌ها به خاطر تفاوت‌هاي ساختاري اين دو و تفاوت پاسخ آن‌ها به دارو و درمان است.

هر چند باکتري و ويروس هر دو به حدي کوچک هستند که فقط توسط ميکروسکوپ ديده مي‌شوند، ولي در واقعيت مقايسه‌ي اندازه‌ي آن‌ها مانند مقايسه‌ي زرافه و ماهي گلي است. باکتري‌ها نسبتاً پيچيده هستند و موجودات تک سلولي محسوب مي‌شوند که در اغلب اوقات ديواره‌هاي بيروني آن‌ها صلب است و محلول‌هاي موجود درون سلول توسط يک غشاي نازک لزج، احاطه شده است. اين موجودات مي‌توانند با تکيه بر خودشان تکثير شوند. شواهد فسيلي نشان داده است که باکتري‌ها حدود ۳.۵ ميليارد سال پيش وجود داشته‌اند. باکتري‌ها در محيط‌هاي مختلفي زنده مي‌مانند و شرايط سرما و گرماي شديد، پسماندهاي راديواکتيو و بدن انسان جاهايي است که مي‌توان در آن‌ها باکتري پيدا کرد.

اکثر باکتري‌ها بي‌ضرر هستند و حتي برخي از آن‌ها در هضم غذا به انسان کمک مي‌کنند و مي‌توانند ميکروب‌هاي بيماري‌زا را از بين ببرند، سلول‌هاي سرطاني را نابود کنند و مواد مغذي مهمي را براي بدن تامين کنند. تنها کمتر از يک درصد باکتري‌ها باعث بيماري در انسان مي‌شوند.

ويروس‌ها اندازه‌ي کوچک‌تري دارند. بزرگ‌ترين ويروس از کوچک‌ترين باکتري کوچک‌تر است. همه‌ي چيزي که يک ويروس دارد، شامل يک پوشش پروتئيني است که هسته‌ي حاوي مواد ژنتيکي را احاطه کرده است. اين مواد ژنتيکي هم مي‌توانند RNA باشند و هم مي‌توانند DNA باشند. ويروس‌ها برخلاف باکتري‌ها نمي‌توانند بدون وجود ميزبان زنده بمانند. آن‌ها تنها در صورتي مي‌توانند تکثير شوند که به سلول ديگري متصل باشند.
 
در برخي از موارد ويروس‌ها باعث مي‌شوند سلول‌ها برنامه‌ي خود را عوض کنند و ويروس جديدي بسازند. سلول‌هايي که تحت تاثير ويروس هستند، اين کار را تا زماني انجام مي‌دهند که بسوزند و بميرند. در برخي اوقات اين سلول‌ها به سلول‌هاي سرطاني تبديل مي‌شوند. برخلاف باکتري‌ها، اکثر ويروس‌ها بيماري‌زا هستند. اکثر ويروس‌ها فقط در سلول‌هاي خاص عمل مي‌کنند. به‌عنوان مثال، برخي ويروس‌ها فقط روي کبد، سيستم تنفسي و يا خون فعال مي‌شوند. ويروس‌ها در موارد خاص مي‌توانند حتي به باکتري‌ها نيز حمله کنند.

چطور عفونت‌هاي ويروسي و باکتريايي را از هم تشخيص دهيم؟
به‌جز سرماخوردگي معمولي براي تشخيص بقيه‌ي عفونت‌ها بايد به پزشک مراجعه کرد. در برخي موارد تشخيص ويروسي بودن يا باکتريايي بودن يک عفونت بسيار سخت است، زيرا بيشتر علائم توسط هر دو موجود ميکروسکوپي ايجاد مي‌شوند. با اين حال پزشکان با بررسي سابقه‌ي پزشکي بيمار و همچنين آزمايشات پزشکي مي‌توانند اين دو را از يکديگر تفکيک کنند. اگر لازم باشد پزشک مي‌تواند درخواست آزمايش خون يا ادرار دهد تا از تشخيص خود مطمئن شود. در موارد پيچيده‌تر پزشکان با نمونه‌برداري از بافت‌هاي بدن بيمار از وجود ويروس يا باکتري در آن مطلع مي‌شوند.
 
درمان عفونت‌هاي ويروسي و باکتريايي
کشف آنتي‌بيوتيک براي عفونت‌هاي باکتريايي يکي از مهم‌ترين کشفيات پزشکي است. متاسفانه باکتري‌ها قابليت سازگاري بالايي دارند و بسياري از آن‌ها نسبت به آنتي‌بيوتيک مقاوم مي‌شوند. اين موضوع اکنون يکي از چالش‌هاي پزشکي دنيا است. آنتي‌بيوتيک‌ها براي مقابله با ويروس‌ها کارايي ندارند. بسياري از سازمان‌هاي مطرح جهاني کمپين‌هاي مقابله با مصرف غيرمطمئن آنتي‌بيوتيک راه انداخته‌اند تا از آنتي‌بيوتيک‌ها تنها در صورت اطمينان از باکتريايي بودن عفونت استفاده شود.

از ابتداي قرن بيستم، انسان با کاربرد واکسن‌ها آشنا شده است. واکسن‌ها تعداد مبتلايان به فلج اطفال، سرخک و آبله مرغان را به شدت در جهان کاهش دادند. علاوه بر اينها واکسن‌ها قادرند از بيماري‌هايي مانند آنفلوآنزا، هپاتيت‌هاي نوع A و B نيز پيشگيري کنند.

درمان عفونت‌هاي ويروسي چالش‌هاي بيشتري دارد، زيرا ويروس‌ها هم خيلي کوچک هستند و هم درون خود سلول‌ها تکثير مي‌شوند. با اين حال براي مقابله با بيماري‌هاي ويروسي مانند ايدز در حال حاضر داروهايي تهيه شده است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar