نقش "سواد سلامت" در پیشگیری از اعتیاد جوانان

بنا بر اظهار نظر محققان، افزايش گرايش جوانان به مواد مخدر بسيار نگران‌کننده است، زيرا اکثر افرادي که مصرف مواد را در سال‌هاي جواني آغاز مي‌کنند، در سال‌هاي آينده نيز به مصرف آن ادامه مي‌دهند. روزانه تعداد زيادي بر آمار مبتلايان به اعتياد افزوده گشته و بر اين اساس، عوارض آن باعث از بين رفتن مرزهاي فرهنگي جامعه و به خطر افتادن سلامت افراد مي‌شود. کشور ايران نيز به دلايل متعدد فرهنگي و جغرافيايي داراي شرايطي بحراني از اين لحاظ است. بررسي‌هاي اخير حاکي از آن است که اعتياد در ايران مسئله‌اي جدي و رو به رشد است، به‌گونه‌اي که سه نفر از هر هزار نفر را مبتلا مي‌کند.

با در نظر گرفتن اهميت بالاي اين موضوع، پژوهشگراني از دانشگاه محقق اردبيلي و دانشگاه پيام نور تهران اقدام به انجام مطالعه‌اي پژوهشي کرده‌اند که در آن به پيش‌بيني آمادگي به اعتياد در دانشجويان با استفاده از مؤلفه‌هاي سواد سلامت پرداخته شده است.

آن‌ها براي انجام اين تحقيق از مشارکت 118 دانشجوي دختر و پسر از دانشگاه پيام نور آمل بهره گرفته و با استفاده از ابزارهاي علمي نظير پرسش‌نامه‌هاي خاص، اطلاعات مورد نياز خود را جمع‌آوري کرده‌اند. 

يافته‌هاي اين بررسي علمي نشان مي‌دهد که سواد سلامت از متغيرهاي مرتبط با آمادگي به اعتياد در دانشجويان است که بايد در پيشگيري و درمان اعتياد مورد توجه قرار گيرد. به‌عبارت‌ديگر هرچه سواد سلامت افراد کمتر باشد، امکان گرايش آن‌ها به مواد مخدر بيشتر است.

در اين خصوص، مهسا مسلمان، محقق گروه روان‌شناسي دانشگاه محقق اردبيلي و همکارانش مي‌گويند: «پژوهش ما که با هدف پيشگيري از اعتياد و بررسي آمادگي براي افتادن به دام آن انجام شد، نشان داد آمادگي به اعتياد با نمره سواد سلامت و مؤلفه‌هاي آن يعني دسترسي، مهارت خواندن و فهم، ارزيابي، تصميم‌گيري و کاربرد اطلاعات رابطه منفي قابل‌توجهي دارد».

به گفته آن‌ها، «بر اين اساس، سواد سلامت و دو مؤلفه مهم آن شامل فهم و تصميم‌گيري و کاربرد اطلاعات توانستند آمادگي به اعتياد را به‌خوبي تبيين کنند. اين مسئله حاکي از آن است که سواد سلامت و آگاهي، متغيرهاي شناختي هستند و به نظر مي‌رسد سواد سلامت پايين، تعبير مفهومي مشخصي از آگاهي ضعيف فرد در خصوص خطرات بهداشتي مرتبط با سيگار و مواد مخدر است».

طبق اين يافته‌ها، سواد سلامت به افراد کمک مي‌کند تا اطلاعات سلامتي را راحت‌تر به دست آورده و پردازش و درک کنند و آن‌ها را قادر مي‌کند که تصميم‌گيري آگاهانه داشته باشند.

همچنين به اعتقاد مسلمان و همکاران محققش، «سواد سلامت پايين مي‌تواند يک شکاف بين آموزش‌دهنده و مخاطب باشد. درنتيجه، قبل از طراحي هر برنامه آموزشي و در مرحله نيازسنجي، ضروري است سواد سلامت جامعه هدف با يکي از ابزارهاي در دسترس ارزيابي شود تا سطح مهارت‌هاي سواد سلامت افراد به‌عنوان يک ملاک‌هاي مهم براي تدوين محتواي آموزشي، انتخاب روش آموزش و اجراي فرايند آموزش در نظر گرفته شود».

اين يافته‌ها در قالب مقاله‌اي علمي پژوهشي به رشته تحرير درآمده که فصلنامه «اعتيادپژوهي» وابسته به دفتر تحقيقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر رياست جمهوري به انتشار آن پرداخته است.