آشنایی با 10 بانوی دانشمند برتر/ زنانی که دنیا را متحول کردند

آنا/ علم در طول تاريخ غالباً به‌عنوان يک حوزه تحت تسلط مردان شناخته‌ شده است ؛ اما امروز دانشمندان زن مرزها را شکسته، تعاريف را بازنويسي کرده‌ و به نوبه‌ خود اکتشافات مهمي را انجام داده‌اند.

اگر از شما بپرسند دانشمند محبوب‌تان کيست،  از چه کسي ياد خواهيد کرد؟ بزرگ‌ترين دانشمندان تمام ادوار چه کساني هستند؟ احتمالاً نخستين اسامي که به ذهن خطور ‌کند، آلبرت انيشتين، اسحاق نيوتن يا نام‌هاي بزرگ ديگري است که اکتشافات چشمگيري داشتند و نحوه درک ما از جهان را تغيير دادند. با اين حال بايد در نظر داشت، زنان با وجود اينکه در بسياري از فرهنگ‌ها و به دلايل مختلف، حتي از گذراندن دوره‌هاي تحصيلات رسمي و اخذ مشاغل محروم بوده‌اند؛ اما گام‌هاي بلندي را در زمينه‌هاي علمي برداشته‌اند و پس از عصر صنعتي شدن، دانشمندان زن از سايه‌هاي تاريخ خارج شده و به وسط گود آمده‌اند. بي‌ترديد يکي از اين زنان، مريم ميرزاخاني، بانوي رياضيدان ايراني بود که به بالاترين مدارج علمي جهان دست يافت.

اکنون که در سال 2020 ميلادي و پايان قرن چهاردهم هجري خورشيدي به سر مي‌بريم، تعداد دانشجويان دختر ايراني بيش از تعداد پسرها گزارش شده و اين خود نشان‌‌دهنده‌ تغييري اميدبخش در ساختارهاي سنتي است. در اين گزارش برخي از مشهورترين زنان جهان که همچون مريم ميرزاخاني مرزهاي کلاسيک علمي را درنورديدند، معرفي خواهيم کرد. 

ايدا لاوليس ، رياضيدان (10 دسامبر 1815 - 27 نوامبر 1852)
لاوليس به‌عنوان اولين برنامه‌نويس کامپيوتر در جهان شناخته مي‌شود آن هم مدت‌ها قبل از اختراع کامپيوترهاي مدرن! يادداشت‌هاي وي در مورد موتور تحليلي پيشنهادي چارلز ببيج (يک کامپيوتر قابل برنامه‌ريزي و همه منظوره) نخستين الگوريتم کامپيوتري جهان محسوب مي‌شود!
آن طور که از يادداشت‌هاي باقيمانده از او پيداست، طرز نگرش خاص وي که از آن به عنوان «علم شاعرانه» ياد مي‌شود، باعث شد که وي سؤالاتي را از موتور تحليلي (همان کامپيوتر فرضي) راجع به چگونگي ارتباط افراد و جامعه با فناوري، به‌عنوان ابزاري مشترک را مطرح کند.

 ماري کوري، فيزيکدان و شيميدان (هفت نوامبر 1867- چهار ژوئيه 1934)
در ميان دستاوردهاي متعدد ماري کوري مي‌توان از راديواکتيويته و اختراع واحد اشعه ايکس سيار(mobile X-ray unit) نام برد که در جنگ جهاني اول به کار گرفته شد. وي به همراه همسرش، پير کوري عناصر پولونيوم و راديوم را کشف کردند و تکنيک‌هايي را براي جداسازي ايزوتوپ‌هاي راديواکتيو توسعه دادند. در سال 1903، کوري برنده‌ جايزه نوبل شد و نام خود را به عنوان نخستين زني که به اين عنوان دست يافته است، در تاريخ ثبت کرد. ماري پس از کسب اولين نوبل در رشته‌ فيزيک، به دليل دستاوردهاي خود در رشته شيمي مجدداً جايزه‌ نوبل را کسب کرد و اين باعث شد که همچنين نخستين کسي باشد که دو بار نوبل به وي اعطا شده است.

چين-شيونگ وو، فيزيکدان(31 مي 1912-16 فوريه 1997)
وو نخستين دانشمندي بود که تئوري واپاشي بتا-راديواکتيوِ انريکو فرمي را تأييد و بعد اصلاح کرد. وي همچنين به دليل آزمايش وو معروف است که تئوري پاريته در فيزيک را برانداخت. اين دستاورد بزرگ به موفقيت و دريافت جايزه نوبل براي همکاران مرد او منجر شد؛ اما نقش مهم وو در اين کار ناديده گرفته شد!
وو پيشتر نيز تبعيض را تجربه کرده بود. وي براي مقطع کارشناسي ارشد دانشگاه ميشيگان آمريکا را براي تحصيل انتخاب کرده بود؛ اما پس از ارزيابي اوليه مشخص شد انجمن دانشجويي دانشگاه مزبور، زنان را به‌عنوان عضو قبول نمي‌کند.

کاترين جانسون، رياضيدان (زاده ۲۶ اوت ۱۹۱۸ – درگذشته ۲۴ فوريه ۲۰۲۰)
جانسون از کارکنان ناسا بود و محاسبات وي در رشته‌ اخترپوياشناسي براي اعزام اولين گروه از فضانوردان آمريکايي به فضا کاملاً حياتي بود. جانسون هنگامي مشهور شد که داستان زندگي‌اش را در فيلم «چهره‌هاي پنهان» (Hidden Figures) به نمايش درآوردند. وي حتي محاسبات اوليه براي برنامه‌ريزي سفر به مريخ را نيز انجام داده بود، اقدامي که امروزه به کامپيوترها سپرده مي‌شود.

روزاليند فرانکلين، شيمي‌دان (25 ژوئيه 1920-16 آوريل 1958)
فرانکلين به دليل کار انقلابي خود در کشف ساختار مارپيچي DNA  شناخته شده است. وي تصويري حياتي از چندرشته‌اي بودن DNA موسوم به عکس شماره‌ي 51 را ثبت کرد و به لطف تحقيقات فرانکلين، جيمز واتسون و فرانسيس کريک در مقاله‌ سال 1953 ساختار DNA را اثبات کردند؛ اما تنها در پانوشت اشاره‌اي کوتاه به نام  روزاليند فرانکلين داشتند.
 فرانکلين چهار سال پيش از اعطاي جايزه نوبل در سال 1962 به دو دانشمند مرد، دار فاني را وداع گفت. بعدها تحقيقات متعددي، نقش مؤثر وي را در کشف DNA روشن کرد.

 ورا روبين، ستاره‌شناس (23 ژوئيه 1928-25 دسامبر 2016)
روبين وجود ماده تاريک را کشف کرد، ماده ادغام‌کننده‌ عجيب و غريبي که جهان ما را در کنار هم قرار مي‌دهد! کار وي به عنوان يکي از مهم‌ترين اکتشافات قرن بيستم در نظر گرفته مي‌شود و بسياري معتقدند کار او مستحق دريافت جايزه نوبل بوده است. روبين زندگي خود را وقف دفاع از حقوق زنان در حوزه‌ي علم کرد و به آموزش اختصاصي نجوم به زنان شهرت داشت. وي نخستين زني است که يک رصدخانه بزرگ به نامش ثبت شده است: بنياد علمي ملي ورا سي. روبين (يا اختصاراً رصدخانه‌ي روبين).   

---

بازار

---

گلاديس وست، رياضيدان (1930-در قيد حيات)
تلاش وست در زمينه‌ توسعه مدل‌سازي رياضي از شکل زمين به‌عنوان پايه و اساس فناوري GPS به کار رفت. در سال 2018، وي به‌عنوان يکي از اعضاي سالن مشاهير فضايي ايالات متحده که يکي از بالاترين افتخارات حوزه هوا و فضاست، منصوب شد. وست همچنان ترجيح مي‌دهد از نقشه‌ کاغذي به جاي سيستم رديابي استفاده کند و گفت که بيش از همه به مغز خود اعتماد دارد!

 

فلاسي وانگ استال، ويروس‌شناس و زيست‌شناس مولکولي(27  آگوست 1947- تنها يک هفته‌ پيش درگذشت)
وانگ استال نخستين دانشمندي بود که HIV را کلون کرد و نقشه‌اي از ژن‌هاي آن ايجاد کرد که منجر به آزمايش ويروس شد. وانگ بنيانگذار مرکز تحقيقاتي ايدز در دانشگاه UCSD بود و پس از بازنشستگي، مدير ارشد علمي سازمان Itherx Pharmaceuticals شد که از سال 2007 به صورت اختصاصي در توسعه دارويي با تمرکز بر هپاتيت C کار مي‌کند.

جنيفر دودنا، زيست‌شيمي‌دان (19 فوريه 1964 –در قيد حيات هستند)
دودنا يکي از توسعه‌دهندگان اصلي کريسپر يا «تناوب‌هايِ کوتاهِ پاليندرومِ فاصله‌دارِ منظمِ خوشه‌اي» بود؛ از اين اسم وحشت نکنيد. کريسپر روشي است که از آن براي ويرايش ژنوم مي‌توان استفاده کرد. اين روش، نويدبخش آينده‌اي است که مي‌توان به بيماري‌ها پايان داد و از آن به‌عنوان يکي از مهم‌ترين اکتشافات تاريخ بيولوژي ياد مي‌شود.

جاناکي امل، گياه شناس (چهارم نوامبر 1897-هفتم فوريه 1984)
امل به‌عنوان اولين دانشمند گياه‌شناس هند، چندين گونه ترکيبي توليد کرد که امروزه نيز رشد مي‌کنند. وي همچنين از حمايت از تنوع زيستي هند دفاع مي‌کرد. برجسته‌ترين کار امل شامل مطالعاتي در مورد نيشکر و بادمجان بود؛ اما وي همچنين در سيتوژنتيک طيف وسيعي از گياهان کار کرد. وي همچنين به اتنوبوتاني علاقه نشان داد و استفاده دارويي از گياهان را دوباره به طور جدي در جهان مطرح کرد.
سال 2000 در مقاله‌اي که در مجله ايندياکارنتز منتشر شد در مورد جاناکي امل نوشتند: در عصري که بيشتر زنان هندي پا را از مدارس ابتدايي فراتر نگذاشته‌ بودند، اين زن توانست دکتري را در يکي از بهترين دانشگاه‌هاي دولتي آمريکا اخذ کند و در زمينه‌ تحصيلي خود مشارکت و نقشي پررنگ داشته باشد.   

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar